🔹اراک بزرگ(بخش نخست)
ابوالفضل عباسی بانی - ۹ دیماه ۱۳۹۸
در گردآوری وتدوین کتاب "تاریخ جامع اراک" از منابع بسیاری بهره برده ام ولی شاید اصلی ترین منبع مورد استفاده و یا کتابی که انگیزه نوشتن تاریخ اراک را به من هدیه نمود "تاریخ اراک" نوشته پدر تاریخ اراکِ(بزرگ)، زنده نام استاد ابراهیم دهگان می باشد که مورد وثوق بسیاری از دانشمندان برجسته از جمله عباس اقبال آشتیانی، حبیب یغمائی، ایرج افشار، باستانیِ پاریزی،کیکاووس جهانداری،ضیاالدین سجادی، عبدالعظیم قریب، منوچهر ستوده، فریدون آدمیت، محمد محیط طباطبائی و از دانشمندان خارجی هیوبرت دارک آلمانی بوده که همگی دیدارها و مکاتباتی با استاد دهگان داشته اند.
خوشبختانه دوسالی است شاهد انتشار فصلنامه فرهنگی هنری رازان به همت دوست فرزانه ام یوسف خان نیک فام هستیم که بحق ادامه دهنده راه مجله راه دانش(فرهنگ و ارشاد استان) است که بگمانم خود یک موسسه بسیار فعال فرهنگی است که در برهوت فرهنگ و هنر امروز، رسالتی بس سنگین بر عهده گرفته و انصافا در ۱۰ شماره منتشره جایگاه مناسبی در فضای فرهنگیِ سرزمین آفتاب بخود اختصاص داده و بر ماست تا با شناساندن و معرفی این نشریه وزین حق مطلب را در مورد فرهنگ این مرز و بوم آن گونه که شایسته است ادا کنیم.
در آخرین شماره رازان اما، مقاله بسیار ارزشمندی از استاد دکتر محمداستعلامی نویسنده و پژوهشگر برجسته کشورمان درباره استادِ همشهری اش زنده نام دهگان ، به رشته تحریر درآمده که منبع ارزشمندی است در اعتبار سنجی آثار تاریخی ابراهیم دهگان و بویژه نظریاتی که در این چند سال در مورد "اراکِ بزرگ" طرح نموده ام می باشد که باختصار و از قلمِ دکتر استعلامی به آن می پردازم:
..دهگان از نوادر روزگار است و علی اصغر حکمت وزیر معارف کابینه فروغی ، در سفری به شهر اراک به مرتبه دانشِ دهگان توجه یافته و پای صحبت او نشسته و یک دوره "فرهنگِ جغرافیاییِ ایران" را باو هدیه نموده و براین باور است اگر عمر پربار استاد ایرج افشار چند سالی بیشتر دوام می یافت ، شاید همت بی مانند او به سراغ کارهای نیمه کاره دهگان می رفت و آنها را به سامان می آورد.
دکتر استعلامی تاکید می کند آشنائی دهگان با ادب و تاریخ ایران، گسترده تر از آن بود که در ده دوازده جلد کتابش چاپ شده .... و گاه ، سر از گوشه هائی ناشناخته از تاریخ درمی آورد.
استاد استعلامی براساس مکاتبات ایرج افشار و دهگان براین باور است که : دهگان را در پایه پژوهشگرانی می یابیم که استادان نسل اول دانشگاه تهران بوده اند.
او می گوید اراک نام تازه ای است و پیش از آن سلطان آباد یا سلطان آباد عراق بوده و عراق هم در این نام گذاری بمعنای قسمتِ مرکزی ایرانِ امروز و جنوب البرز است که در مقابل عراق عرب ،آنرا عراق عجم می گفته اند و تاریخ دومجلدی اراک نشان می دهد که پیرِ دهگان هم ، خاصه در مجلد اول کتاب ، بیشتر از "سراسرِ عراق" و نه تنها از "یک شهر" سخن می گوید و می خواهد از سرزمینی سخن بگوید که جای شهر "اراکِ امروز" در دل آن بوده.
اراک در دوره داستان سخن از گوشه هائی از ولایتِ عراق است که در آن روایاتی از حضور نامداران حماسیِ ایرانِ کهن چون کیخسرو و توس و نوذر برزبان مردم است.
اراک در زمان مادها و روزگار اسکندر مقدونی و جانشینان او هم، سخن از عراق بمعنای "وسیعِ "آن است .
در فصلی از مجلد اول که عنوان شهرستان کنونی اراک دارد،سخن از کزاز و سربند و شهرکی بنام کرج- نه شهرستان کنونی کرج-است بلکه روستای کرهرود(کرج رود) از آن برجای مانده و اینها جزو اراک امروز است و اگر حوادثی برآنها گذشته باشد ، در تاریخ اراک می تواند بیاید و همان شهر کرج یا کرهرود، دیری مرکز فرمانروائی حاکم عرب، "احمدبن عبدالعزیز عِجلی" بوده است.
#بنیاد_اراک_شناسی#روستاشناسی_اراک #قره_کهریز_اراک#اراک_شهروند#تمدن_ایرانی #اراک_بزرگ @irantamaddon@Arakshenasi#آگاهی،آغاز
#خردمندی است.
اینستاگرام
👇https://www.instagram.com/p/B41oFh_AILv/?igshid=58exuc42nnzi