▪️کلکهای ویرایشی!
[ سایه اقتصادینیا ]
نوع جمله هرچه باشد، محققاً میان نهاد و گزاره نباید ویرگول گذاشت. با این همه، اغلب رایجترین خطا در تشخیص محل ویرگول، باﻷخص در جملات بلند، همین است: بعد از نهاد. ویرگول نادرست را در انواع جملات زیر ببینید:
جملۀ اسنادی: هوای خوب و معتدل تهران، سرد شد.
جملۀ دوجزئی (ناگذر) گل، شکفت.
جملۀ سهجزئی (گذرا): دانشآموز، درس را آموخت. / علی، به مدرسه رفت.
جملۀ چهارجزئی (گذرا): من، ریاضی را به او یاد دادم.
اگر پس از نهاد ویرگول نشسته باشد، در صورتی صحیح است که بتوانیم جفت آن را در ادامۀ جمله پیدا کنیم. جفت ویرگول صحیح را در جملات گسترشیافتۀ بالا ببینید:
هوای خوب و معتدل تهران، ناگهان با وزش بادهای پاییزی، سرد شد.
گل، که آمدنش را نوروز خبر داده بود، شکفت.
دانشآموز، باهوش و فرز، درس را آموخت./ علی، با ماشین قراضۀ ما، به مدرسه رفت.
من، با زحمت فراوان و پس از صرف وقت بسیار، ریاضی را به او یاد دادم.
اما گاهی آخرین کلمۀ نهاد با اولین کلمۀ گزاره یکی است و چنین به نظر میآید که میتوان، برای راهنمایی مخاطب، بین نهاد و گزاره ویرگول گذاشت. گاهی هم ترتیب ارکان نحوی طوری است که دو کلمهٔ مشابه پشت هم میافتند. مثلاً:
آموختههای ما، ما را از مسیر عشق دور کرده است.
پس از این مسئله، مسئلۀ کاهش سوخت، اهمیت بیشتری دارد.
آن دیدار، دیدار آخر ما بود.
برای اینکه از گذاشتن ویرگول در غیر ماوضعله اجتناب کنیم، بهترین راه تغییر ساخت جمله با چرخشی قهرمانانه است! مثلاً جملات بالا را میتوان چنین تغییر داد تا صورت مسئله به کلی پاک شود و از شر ویرگول نابجا خلاص شویم:
آموختههای ما از مسیر عشق دورمان کرده است.
پس از این مسئله، کاهش سوخت اهمیت بیشتری دارد.
آن دیدار آخر ما بود/ آن آخرین دیدار ما بود.
دلربایی همه آن نیست که عاشق بکشند و ویراستاری همه آن نیست که به محل قرارگیری ویرگول بند باشد! گاه باید تقلب کرد و خود و متن را رهانید! تازه، کلک همینجا تمام نمیشود: اگر میخواهید نویسنده به خاطر تغییر ساخت جمله به شما اعتراض نکند، البته در صورتی که لحن و مرتبۀ زبانی متنش راه میدهد، کمی جمله را وزین و ادیبانه کنید تا خوشش بیاید و رضا به داده دهد وز جبین گره بگشاید؛ مثلاً در جملات بالا میتوانید از اینجور کلکها سوار کنید:
آموزههای ما از مسیر عشق دورمان برده است.
آن واپسین دیدار ما بود.
از آنجا که ویراستارها همیشه برای همۀ مشکلات راه حل ندارند، و اگر داشته باشند هم گاهی حوصله ندارند، کمی کلک هم ایراد ندارد. آری که فراوان زده سر این هنر از من!
#آئین_نگارش@aminhaghrah