♥🌺🍁♥تاریخ و ادبیات تالش ♥♥

#واژه_شناسی_گویشها
#دیوانه
#شهاب‌_الدین_قناطیر
واژه هِرِّ، هِرِّکی (herr,herrekīh) در بهبهانی:
این واژه در اصل همان halakīh فارسی میانه در معنی «ابلهی» است. از دیگر ساخت‌هایی که در زبان فارسی میانه از واژهٔ مرسوم بوده می‌توان به واژه‌های زیر اشاره کرد:
halak/halakīhā/halak kārīh/halak kunišn.
در بهبهانی:
هِرِّکی: دیوانگی
هِرِّ: دیوانه
velgufteh (نامربوط بافتن)
gepēvel (چرند و پرند گفتن)
bī owō bī dōng (حرام زاده، نامربوط، وصله ناجور)
kōtō guruxtah (زیر بار نرو، نوعی صوفی مسلکی)
šūt (همان شیت در هورامی است)
sǝrǝtǝlǝkī (بی کس و کار، بی نژاد)
Xǝrramma (همان هه‌ر ه‌مه هورامی است)
Kelū (دیوانه)
Kelūgǝrī (دیوانگی)
Gātah (نادان،شیرین عقل،نافهم)
Līm (بیخود)
livah (احمق)
līx (بد چشم)
axmaq (همان احمق است با تبدیل ح به خ)
nādū (نادان)
nāfahm (نافهم)
herrekīh (هِرِّکی، ابلهی)
herr (هِرّ،ابله)
vellō (هرجایی)
qalandar (صوفی)
#علی_ماسالی
در تالشی به کسی که بی‌دلیل و خارج از اختیار می‌خندد خندهٔ «هِرهِرکی» (her heraki) گفته می‌شود که به معنای خندهٔ بی‌دلیل و از روی جنون و بی‌عقلیست و برگرفته از کلمهٔ هار و منتسب به این کلمه است.
#دکتر_صادق_باغفلکی
در كردي كرماشاني واژه‌هاي زيادي است كه معمولاً با كمي تغيير تلفظي در فارسي هم هست ولي چند تا واژه براي ديوانه كه خيلي به كار برده مي‌شوند شامل اينها هستند:
شِت = ديوانه
لِوَ = ديوانه
سا عقل = كم عقل و ساده لوح
گا پِيا = مرد ديوانه و كم‌عقل (گا يعني گاو و پيا يعني مرد)
#علی_ماسالی
«شیت» در زبان تالشی به کسی گفته می‌شود که خیلی زود تحت‌تأثیر حرف‌های دیگران قرار گرفته و اغفال می‌شود و حرکات نادرستی انجام می‌دهد.
#ابراهیم_سبحانی
در گویش دشتستانی به دیوانه می‌گویند:
لیوِه: LIVEH
کِلو: KELOU
خُل و چِل: KHOL VE CHEL
گِنه: GENEH
گِنا: GENA
#علی_ماسالی
افرادی که عقلشان خوب کار نمی‌کند به آنها تور، توره وز (وضع)، شیت، خل، خل وز (وضع)، بی‌مخ، آزاری و پارسنگی گفته می‌شود.
#دکتر_صادق_باغفلکی
ولي «شِت» در كردي ديوانه و مجنون است. واژه‌هاي ديگري هم هست مثل وِر، گوج، خُل، پخشه‌دار (پَشه‌دار)، بياگا (بي‌آگاه).
#علی_ماسالی
«دیوانه» و «آزاری» کاملاً باهم برابر هستند و آزاری به کسانی گفته می‌شود که احتمال آزار رساندن به دیگران در وی مشاهده شود. کلمهٔ «ور» (vər) به افراد گیج و منگ گفته می‌شود، کسی که درک کافی ندارد. به افرادی که ضربه‌ای به مخشان وارد شده و قادر به حفظ تعادل بدن خود در راه رفتن نیستند نیز «ور» گفته می‌شود.
#دکتر_صادق_باغفلکی
البته «وِرِ گيژ» به معني ديوانه هم به كار مي‌رود؛ هرچند كه همان وِر و گيج است.
شبکۀ ریشه‌شناسی، دانشگاهی برای ریشه‌یابی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی.

📚 https://t.center/Ahmadi111

تاریخ تالش به علت انزوایش در تاریخ ایران شباهت هائی با تاریخ کاشان دارد درحالی که مردمان هردو ناحیه از مازماندگان کاسی ها یا کاشی ها یکی از اولین اقوام ایران باستان هستند . شادروان جهانشاه درخشانی نویسنده کتاب بیادماندنی« آریائیان ، مردم کاشی ، اَمَرد، پارس وسایرین » در مقدمه خود چند سطری در باره فراموش شدن نام کاشان در تاریخ ایران مطالبی در وصف کاشان نوشته است وچون آن نوشته برمن خوش امد و ا طرفی نیز شباهتی با سرگذشت تالش داشته انرا با اندک تغییراتی که در خور نام تالش باشد در این جا نوشتم .
«نوشتن تاریخ تالش بخشی از دینم به زادگاهم سرزمین تالش بوده چون دراینجا بدنیا امدم و ریستم و خانه ام در تالش است از این رو، آرزو داشتم که روزی گروهی از تاریخنگاران و فرزانگان واندیشمندان بزرگ ایرانی گردهم آیند و شرح حال تالش غزیزمان را بنویسند اما این کار سترگ بطور انفرادی و شخصی توسط چند تن از نویسندگان این خطه انجام گرفت که شاید اطلاعات وداده های تاریخی کاملا جمع اوری نشد و ناکافی باشد.اینک از دین خود به این سرزمین با نام تالش بزرگ که وصف ناپذیر و ناگفتنی است سخن نمیگویم که بر ذمه هر تالشی است. اما برای ارزوی خود حجت وانگیزه ای دارم . از سال ها پیش این دریغ و تاسف همواره با من بود ، که تالش عزیز ما- این فرزند خجول کوهستانی و جنگلی در حاشیه شمالی کشور غریبانه افتاده که پنداری از شرم و فروتنی اش ، در کتاب بزرگ تاریخ ایران ، نادیده و ناشناخته مانده است و هیچ مهمان عزیز وفرهیخته و با سوادی به وی مهمان نشده تا داستان شگرف گذشتگانش را قلمی کند البته تالش هنوز سرسبزی خودرا دارد و حشم و گله گاووگوسفند و رمه با محصولات دامی بسیار ناب طبیعی وراوان دران یافت میشود و هر آنکس که قدر بداند کره و پنیر وعسل طبیعی اش را به فراوانی خریداری کرده وبا خود خواهد برد. اما تنها این محصولات دامی طبیعی نسیتند که از همه دل میبرد بلکه جنگل های طبیعی سربفلک کشیده و مراتع وییلاقات سرسبزو خرم وبسیار زیبا بر زیبائی های تالش افزوده است که اگر مثل پرنده ای سبک بال برفراز کوهستانهای تالش سفر کنیم چمنزارهای زیر پای خودرا هم چون فرشهای زمردین بسیار زیبائی خواهیم دید که بر پهنه این سرزمین گسترده شده و تزئین بخش این سرزمین زیباست .هربار که گذرم به تپه ها ودره های پرطراوت ومراتع سرسبز وزیبای تالش می افتد با خودم گفته ام بهوش باش که این سرزمین هزاران سال قبل از تو جایگاه مردمان ازاده و پدران و نیاکانت بوده است که ازشرح زندگانی انان بدرستی اگاهی نداریم . ناگفته نماند که من ایران را نخست در پنجره خانه ام در بلندای کوهستانهای تالش مشاهده وانرا شناختم وهمواره این ارزو بردلم مانده بود که این پنجره را بتوانم بر روی تماشاگران دیگری نیز بگشایم . گشایش این پنجره اکنون از وظایف تک تک جوانان ازاده و روشنفکر این مرز وبوم است .»

https://t.center/talesmasal