rawêjîsm | ڕاوێژیسم

با لەگەڵ منداڵەکانمان بە زمانێکی سادە قسە نەکەین!!!


قسەیەکی هەڵە هەیە دەڵێ: "چوونکە منداڵان هەمبانەی وشەیان کەمە، دەبێ سادە قسەیان لەگەڵ بکەین."
زمانی نەوەی نوێی کورد بەرەو سادەیی و کەم وشەیی دەچێت. وای لێهاتووە کاتێک منداڵانی ئێستا قسە دەکەن، لە چەن‌سەت وشە زیاتریان بەسەر زار دا نایەت. زمانەکەیان بووە بە زمانێکی شیکارییانە کە هەموو مەبەستەکانی خۆیان بە کۆمەڵێک وشەی بەرتەسک و سادە و ساکار دەردەبڕن. لە کاتێک دا زمان بە ئیدیۆم و دەستەواژەکان و توانج و پەند و مەتەڵۆکەکانییەوە زمانە.

"خەمی تێگەیشتنی منداڵەکانتان نەبێ، ئەمڕۆش لە ئیدۆمەکانتان تێ نەگەن، ڕۆژێک هەر تێ دەگەن. ئەو ڕۆژەش کە تێ‌دەگەن بە جورئەتەوە بەکاری دێنن، چوونکە پاشخانی وشەکە و جێگە و پێگەی بەکارهێنانی وشەکان و دەستەواژەکان دەزانن و ڕیشەییە لەلایان."
***
#ناسر_فەتحی

ڕستەچیرۆکی
"عەنتەرناسۆناڵ"

هێندەیان بە کەرێتی خۆ لە کەڕێتی دابوو؛ گەڕێتی‌ لە کوردایەتییەکەیانی دابوو.

✍🏻 #ناسر_فەتحی
▫️تابڵۆ: ناسر فەتحی
▫️#ڕاوێژیسم

@Rawezhism

"بیوگڕافی وێرانەیەك"

شیعری: #ئەرسەلان_چەڵەبی

هەڵدەوەشێتەوە پێگەی پێشمەرگەكان
دەشەکێتەوە وەحشەتی مژ
باڕن دەکا قاقای هەور بە سەر شانی شاخەوە
جیڕە جیڕی با بە ئاستەم هەنگاو دەنێ،
بە سەر مێشکی رووبارەکاندا!
زەردە با دەیبا لەگەڵ خۆیدا
سەنگەرەكانیان و
هەڵاڵەی کوێستان و سەر گۆنای هەلا بە هەلای یار!

سوور سوور دەتکێ
فرمێسکی پێشمەرگەكان
بە سەر سمیتی سارد و سڕی شاردا
هەرەس دێنێ تەپ و تۆزی شوستەکان
دەتوێتەوە بزەی گەڵا و
سەکتە لێی دەدا چیمەنی شێداری ناو بڵوارەکان!

چاوەکانی پێشمەرگەكان،
چاوەکانیان دوو گۆمی پڕ لە دووکەڵ
دوا دیمەنی بەتاڵی خوێن
کە کەوتووەتە گاگۆڵکە سیلەی نیگایان
بەرەو نەخۆشخانەکان و دەرمانخانەکان
بە هێمنی باڵفڕکەیانە بۆ بەستەیەک دیازپامی 10
دوو تڕامادۆڵی 200 و بەستەیەک رووڵاکس
بەستەیەک چەسپی برین و
دوو بەستە سێتڕاڵین
دە دوازدە کاندۆم و، بەستەیەک حەبی "LD"!

▫️#ڕاوێژیسم
🎨 نیگارکێش: #ناسر_فەتحی

@rawezhism

#دانپیانان
#دانپێدانان

- (پاشکۆ) -
7

"توندووتیژیی مەنتق"

توندووتیژییەکی دژی ژنان هەیە، کە زۆر شاراوەیە. بەجۆرێک کە ژنان خۆشیان هەستی پێ ناکەن. ئەویش توندووتیژیی "مەنتق"ە. واتە توندووتیژییەک کە لە ئاخوڕی مەنتق (لۆژیک) دەڵەوەڕێ.
پیاوانی کۆمەڵگا دواکەوتووەکان بەهۆی ئەوەی زیاتر لە ژنانی ئەو کۆمەڵگایانە دەرفەتی چوونەدەرەوەیان هەبووە. بەهۆی ئەوەی هەڵسووکەوتێکی زیاتریان لەگەڵ کۆمەڵی جۆراوجۆر هەبووە. بەهۆی ئەوەی دەرفەتی پێوەندیی کۆمەڵایەتیی بەربڵاوتریان بۆ هەڵکەوتووە. بەهۆی ئەوەی لە کۆڕ و کۆبوونەوە و دانیشتنی پڕ مشتوومڕی زیاتر لە ژنان بەشدارییان کردووە، هەروەها لە زۆر بواری دیکەوە لە ژنان زیاتریان دەرفەت بۆ ڕەخساوه؛ شارەزایی و زیرەکیی زیاتریان لە هێنانەوەی مەنتق هەیە. واتە باشتر لە ژنان دەتوانن بۆچوون یان ڕەفتارێکی خۆیان مەنتقی نیشان بدەن. هەڵبەت جگە لەو شێر و ڕێوی و سەفسەتە بافییانەی کە لەو کۆڕانەدا فێری بوون و قسە بێ‌ماناکانی خۆیانی پێ مەنتقی نیشان دەدەن.
زۆر جار ژنان دەچنە ژێر کاریگەریی ئەو مەنتقانەوە و لە مافی خۆیان پاشگەز دەبنەوە. بەتایبەتی ئەو ژنانەی کە هاوژینەکانیان خوێندەوار و ڕۆشنبیرن، زیاتر تووشی ئەم توندووتیژییە شاراوەیە دەبن.
پیاوە خوێندەوارەکانی ئەو کۆمەڵگایانە واتە: "ڕۆشنبیرەکان، سیاسسیەکان، نووسەران، هونەرمەندان و..." زۆربەیان زۆر بەهێزتر لە پیاوە ئاساییەکانی ئەو کۆمەڵگا دواکەوتووانە، ئەو تووندووتیژییە شاراوەیە لە ئاست ژنەکانیان دەکەن.
بۆ نموونە، ئەوکاتەی کە پێویستە پێکەوە لەگەڵ ژنەکانیان، لە قاپ شۆردن، لە خواردن ئامادەکردن، لە خاوێن کردنەوەی ناوماڵ، بەشداری بکەن؛ خۆیان بە خوێندنەوە، نووسین، یان کارێکی دیکەوە خەریک دەکەن و دوای ئەوەی ژنەکانیان هەمووشتێکیان جێ بەجێ کرد، ئەوانیش کۆتایی بە کارەکانی خۆیان دێنن و چاوەڕوانیی ئەوەشیان لێ دەکەن، دوای ئەو هەموو ماندوویەتییە لەگەڵیشیان تێ‌خزێن. یان قسەی دانەدانەیان بۆ بکەن و، یەکجاری چایەک یان قاوەیەکیشیان بۆ بێنن!
پیاوە خوێندەوارەکە لەو کاتانەدا دەڵێ: "من خەریکی بەرهەم هێنانم، خەریکی داهێنانم، خەریکی خزمەتی نەتەوەییم، خەریکی کارێکم کە دەمێنێتەوە، پاکووخاوێنی و ئەو کارانە دواتریش دەتوانین بیکەین، پاک و خاوێنی و کاری نێو ماڵەوە هەڵنایە! بەڵام کارەکانی من، بۆ دوایی نابن. بیرۆکەکانی من ئەگەر زوو تۆمار نەکرێن، فرامۆش دەکرێن، لەدەستم دەچن!"
من وەک پیاوێکی خۆێندەوار، زۆرجار لەوەش زیاتریشم زیادەڕەوی کردووە و گوتوومە: "ئەم کارانەی من دەیانکەم، دەمێننەوە، بەڵام قاپ شۆردنی تۆ کێ دەیبینێ؟ خواردن سازکردنی تۆ لە کوێ تۆمار دەکرێ؟!"
***
#ناسر_فەتحی

t.center/NaserFathiBokan

دوای ئەوەی ئەم چیرۆکە چوار وشەییەم [کە بەیادی هاوڕێی چیرۆکنووسم "مریەم قازی" نووسیبووم] لە کاناڵی #ڕاوێژیسم دا بڵاو بووەوە و، خۆشم فۆڕواردم کردە کاناڵەکەی خۆمەوە، کۆمەڵێک ڕەخنە و هەڵبەزینەوەی بەپەلەی لێ کەوتەوە کە وای لێکردم [بەدەر لە ویستی خۆم] شڕۆڤەیەکی کورتی بۆ بکەم.

بۆ نووسراوە: "گەورە پیاوێکی ژن بوو." ؟ و، نەنووسراوە: "ژنێکی گەورە بوو" ؟ یان: "گەورە ژنێک بوو" ؟ چوونکە ئەو دوو ڕستەیە ڕوونن و هەڵگری هیچ پرسیارێکی جێی تێڕامان و، جوانیناسانەی ئەدەبی نین.
بۆ نەنووسراوە: "ژنێکی گەورە پیاو بوو"؟ یان بۆ نەنووسراوە: "ژنێکی وەک پیاو گەورە بوو"؟ چوونکە ئەم دوو ڕستەیە واتایەکی پیاوسالارانەیان لەپشته.
ئەگەر ئەم ڕستەیە بەم شێوەیە نەنووسرابوایە: گەورە پیاوێکی ژن بوو"؟ دەمانتوانی لە خانەی ئەدەبیات دا پۆلینی بکەین؟ نەخێر! دەی ئەم ڕستەیە کوێی ئەدەبییە؟ پاڕادۆکسی بوونی ڕستەکە دەیخاتە چوارچێوەی ئەدەبیاتەوە.
پاڕادۆکسی ئەم ڕستەیە هەڵگری چ پرسیارێکی واتادار یان وجوودییە کە دەیخەینە چوارچێوەی ئەدەبیاتەوە؟
دەستەواژەی "گەورە پیاو"ٓ وەبیر چیمان دەخاتەوە؟ وەبیر ڕوانگەیەکی پیاوسلارانە کە هەموو مرۆڤە مەزنەکانی پێ پیاوە. یان پێی وایە تەنیا پیاوان دەتوانن مەزن و گەورە بن.
"گەورە پیاوێکی ژن بوو" یانی چی؟ یانی ئەوەی، ئەو کەسە پیاوێکی گەورەی ژن سفەت بووە؟ ها؟! دەی ئەگەر ژن سفەت بووە بۆ پێیان گوتووە گەورە پیاو؟ دەی کەواتە "ژن بوون" لەو ڕستەیەدا گەورەتر و مەزنترە لە وشەی پیاو؛ دەنا دەبوایە بنووسرابوایە "گەورە پیاوێکی پیاو بوو". بەڵام لێرەدا مەبەست ژنێکە، نەک پیاوێک، ئەگەر مەبەست ژن بێ چ پاساوێک هەڵدەگرێ؟
دەستەواژەی "گەورە پیاو" کە دەستەواژەیەکی پیاوسالارانەیە لەو ڕستەیەدا بە "ژن بوون" خراوەتە ژێر پرسیار؛ "ژن بوون"ـێک کە لە ڕوانەگەی پیاوسالارییەوە سووکایەتییە. سووکایەتییەک کە لەو چیرۆکەدا سفەتە بۆ پیاوێکی گەورە (مەزن).
ڕواڵەتی ئەم ڕستەیە، ساکار دیارە، بەڵام هەر ئەوەی خوێنەر هەڵدەبەزێنێتەوە و ناچاری دەکات بەخۆی یان بە نووسەرەکەی بڵێ: "ئەو قسەیە یانی چی؟ مەبەستت چییە؟ و...؟" زۆر پرسیار و هەڵوێستی دیکە.
هەڵبەت ئەو ڕستەیە خوێندنەوەی جیاوازی دیکەش هەڵدەگرێ، ئەوەی دەگوترێ لە ڕابردوودا لەنێو کوردان دا بە مرۆڤ [بە ژن و پیاوەوە] گوتراوە "پیاو"، ئەوەی لە ڕابردوودا جیاوازیی ڕەگەزی وەک ئێستا نەبووە، ئەوەی کە وشەی پیاو [ بەواتای مرۆڤ] لە سەردەمی پیاوسالاری دا لە مرۆڤی مێیینە [ژن] ستێندراوەتەوە و وشەی ژنی بۆ داتاشیوە.
بێ گومان وشەی "پیاو" لە ڕابردوودا لەنێو کوردانیش دا ـ وەک وشەی "مەن" لە زمانی ئینگلیسی و ئاڵمانی کە بەواتای "مرۆڤ"ە ـ بە واتای مرۆڤ هاتووە. ئەو وشەیە [مەن/ پیاو] لە زمانی ئینگلیسی و ئاڵمانی و زۆر زمانی تریشدا هێشتا بەواتای مرۆڤ دەکار دەکرێ.
هەڵبەت تا ئێره، ئەوەی نووسیم، شڕۆڤەیەکی کورتە کە لەڕاستیدا کاری من نەبوو و کاری ڕەخنەگرە. ئەوەی نووسیویشمە هەموو لایەنەکانی شڕۆڤەی ئەو چیرۆکە چوار وشەییە نییە، بەڵکوو چەند لایەنێکێتی و، دڵنیاتان دەکەمەوە شڕۆڤەی دیکەش هەڵدەگرێ.
ڕاستە چیرۆکەکە چوار وشەیە؛ بەڵام ئەم چوار وشەیە لە ئەنجاومی حەوت سەعات تاسان و بیرکڕدنەوە لە مەرگی ناوەختی خاتوو مریەم قازی دا نووسراوە.
***
#ناسر_فەتحی

چیرۆکی چوار وشەیی:

گەورە پیاوێکی ژن بوو.

✍🏻 #ناسر_فەتحی

@Rawezhism

دراوسێ‌کانمان پێیان وایە ئێمە کەر و گەوجین؛ ئێمەش پێمان وایە ئەوان کەر و گەوجن! هەردووکلامان راست دەکەین؛ بەتایبەتی لەوبەشەیدا کە یەکترمان پێ کەر و گەوجە!

🖊 #چاڕڵز_بوکوسکی
▫️و: #ناسر_فەتحی
▫️ #ڕاوێژیسم

@Rawezhism

‍ زۆر گەڕام وێنەیەکی دیکە جگە لەم وێنەیەی مەعسوومە خانی هاوژینی مامۆستا هەژار ببینمەوە و شتێکی لەسەر بنووسم. بەڵام بەداخەوە هیچ وێنەیەکی تایبەتیی ئەو خاتوونە فیداکار و مەزنەم نەدۆزییەوە. زۆر جێی داخە کە ئەوەندە خەمساردین لە ئاست کەسایەتییە مەزنەکانی گەلەکەمان.
ئەمڕۆ زۆر بەهەڵکەوت لەسەر ڕووباری "ڕاین" هەواڵی مەرگی مەعسوومە خانم خوێندەوە؛ ئەو ڕووبارەی کاتی خۆی مامۆستا هەژار فرمێسکی سوێری بۆ کورد تێدا هەڵدەڕشت و بێ ئاگا بوو لەو فرمێسکە سۆرانەی مەعسوومەخان هاوکات لە چاوەڕوانیی ئەودا بەسەر خاکی نیشتمانی دا هەڵدەڕشت.
ئەمڕۆ ژنێکی فیداکار و زووڵم لێکراو بارگەوبنەی یەکجارەکیی پێچایەوە و بەجێی هێشتین. ژنێک کە منداڵەکانی خۆی بەتەنیایی لەپێناوی پێگەیشتنی منداڵی خەڵک گەورە کرد. ئەگەر مەعسوومە خان نەبوایە مامۆستا هەژار هیچ کات نەیدەتوانی باوکایەتی بۆ ئەوهەموو منداڵە کوردە بکات کە لە ئامێزی ئەدەب و داهێنانەکانی ئەودا گەورەبوون.
ئەمڕۆ تەنیا هاوژینێ مامۆستا هەژار نەمرد بەڵکوو دایکی هەموو ئەوکەسانە مرد کە لە ئامێزی باوکایەتیی بەرهەمەکانی مامۆستا هەژاردا گەورەبوون. دایکێک کە منداڵەکانی خۆی بەتەنێ گەورە کرد بۆ ئەوەی مامۆستا هەژار بتوانێ باوکایەتی بۆ هەموو منداڵانی نیشتمانەکەی بکات.
پڕ بەدڵ پێم خۆش بوو منیش ئەمڕۆ فرمێسکی سوێر هەڵڕێژمە "ڕاین"ەوە، بەڵام چوونکە سوور دەمزانی فرمێسکەکانی منیش وەک فرمێسکە سوێرەکانی مامۆستا هەژار لە "ڕاین"دا بەزایە دەچن، خۆم خواردەوە بۆ ئەوەی ڕقی پیرۆزم ئەستووتر بێت و هیچ کات فریوی بەڵێنی ئەم ڕانینە و ڕاینەکانی دیکە نەخۆم تا بۆخۆم دەتوانم ڕۆژێک دارێک لەسەر بەردی نیشتمانی بێکسم دابنێم!

✍🏻 #ناسر_فەتحی

▪️ ئەمڕۆ خاتوو "مەعسوومە ئەحمەدی"، هاوسەری مامۆستا "هەژار موکریانی" شاعیر و نووسەری ناوداری کورد لە تەمەنی 89 ساڵیدا لە شاری هەولێر کۆچی دوایی کرد. ئێمەش وەک لاپەڕەی ڕاوێژیسم پرسە و سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی گەلی کورد دەکەین؛ لە پەیوەندی لەگەڵ مەرگی خاتوونی مەزنی کورد "مەعسوومە خانی ئەحمەدی".
یادیان ھەر بەرز و پیرۆز.

@Rawezhism | #ڕاوێژیسم

«میرات»

گوتم:
بابە ئەم کارەی ئێمە دەیکەین دزییە!.
گوتی:
دزی لە دز، بەدزی حیساب نابێ!.

«بڵێی ڕۆژێک‌ بێ منو کوڕەکەشم بەیەکەوە بچینە دزیی بابم؟؟»
ــــــــــــــــــ
#ناسر_فەتحی #ڕاوێژیسم

@Rawezhism @rawezhism

«حازر و غایب»

ـ دزی ئەدەبی؟
ـ حازر

دزی هونەری؟
ـ حازر

ـ دزی بازرگانی؟
ـ حازر

ـ دزی مێژوو؟
ـ حازر

ـ دزی نوێنەرایەتی؟
ـ حازر

ـ دزی ئایینی؟
ـ حازر

ـ دزی ماڵان؟
ـ ئاغا ئیجازە؟ غایب، لە زیندانە!

ــــــــــــــــــ
#ناسر_فەتحی #ڕاوێژیسم
#کورتە_چیرۆک #مینیماڵ

@Rawezhism @rawezhism