باغستان در روزگار ما
✍ شکوه کرمانشاهانی
باغستان سنتی
قزوین در حال حاضر غرب، جنوب و شرق
قزوین را در بر گرفته است و چنان که نقشۀ شهر و باغستان نیز در ذهن تداعی میکند، شهر
قزوین ریشه در باغستان دارد و در حمایت مادرانۀ او ادامۀ حیات میدهد. باغستان، مانند گذشته، بهطور همزمان نقش مدیریت سیلاب و آبخوانداری را برای شهر و منطقه ایفا میکند. به همین دلیل ادامۀ حیات در
قزوین وابسته به باغستان است.
جمعیت قابل توجهی از مردم
قزوین، همچنان مالک یا نیروی کار در باغستان هستند و بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد درآمد خود را از باغستان کسب میکنند. محصولات باغستان، امروزه نیز، محصولات استراتژیک شهر
قزوین محسوب میشوند و نقش مهمی در چرخۀ اقتصادی شهر دارند و هرسال، بخشی از محصولات باغستان به بازارهای خارجی صادر میشوند.
پسته بهعنوان یکی از مهمترین محصولات باغستان، گونۀ بینظیری است که با رنگ دلفریب و طعم درجهیک، از دیگر انواع پسته در کشور و جهان متمایز است. بارها شگفتی مردم دیگر شهرهای ایران و مردمانی از دیگر نقاط جهان را در برابر رنگ سبز و زیبای پستۀ
قزوین شاهد بودهام. درختان پسته داستان خود و داستان شهر را در دل دارند و شایستۀ آن هستند که در نوشتاری مجزا قصۀ آنها را تعریف کنیم.
باغستان، همانند گذشته، بدون حصار و بسیار نزدیک، با شهر ارتباط دارد. این ارتباط علاوه بر اینکه سبب شده است تا نقش کمربند سبز شهر را ایفا کند، موجب ادامۀ مناسبات اجتماعی بین باغستان و شهر شده است. بسیاری از رسوم، غذاها و شیرینیهای سنتی
قزوین برخاسته از محصولات باغستان، بهویژه بادام و پسته است. شیرۀ انگور و انواع ترشیجات و خشکبار مهم
قزوین از محصولات باغستان و بهطور خاص انگور به دست میآیند. سنت شیرینیپزی خانگی برای عید بزرگ و باستانی نوروز، نمود دیگری از ارتباط بین شهر و باغستان است. اغلب شیرینیهای خانگی، از جمله انواع باقلوا از بادام و پسته باغستان درست میشوند. به همین دلیل مشاغلی مانند کوبندگی هنوز در
قزوین رونق بسیاری دارند. در دهههای اخیر و بهدلیل استقبال مردم شهرهای دیگر از شیرینیهای سنتی
قزوین، تولید شیرینی بهصورت صنعتی درآمده است و موجب اشتغال تعداد قابل توجهی از افراد شده است. امروزه باغستان همچنان مهمترین، وسیعترین و در دسترسترین مکان تفرج مردم
قزوین است. بیحصار بودن باغستان از دیرباز موجب شده است، فرهنگ سخاوتمندی در باغداران نهادینه شود. باغداران، فضای باغ را که ملک شخصی آنهاست با مردم شهر و رهگذران به اشتراک میگذارند. قزوینیها همیشه بهراحتی و بدون نیاز به وسیلۀ نقلیه، زنبیل خود را برمیداشتهاند و پیاده وارد باغستان میشدهاند، زیرانداز و سفرۀ خود را پهن میکردند و در هوای درختان، کدورت و شلوغی شهر را میتکاندند. گاهی سحرگاهان یا به هنگام عصر در باغستان، با دوچرخه یا پیاده قدم میزدند و در این جنگل دستساز و انسانساز،هوایی تازه میکردند. هنوز هم در بخشهایی که دست توسعه و بزرگراههای پی در پی راه باغستان را سد نکردهاند، این داستان زیبا و این شیوۀ زیستن، ادامه دارد.
آنچه که بیش از هر موضوع دیگری در تخریب باغستان و توسعۀ لجام گسیختۀ شهری، به
قزوین بهعنوان مکانی برای زندگی انسان، آسیب زده است، جدایی شهر و باغستان است. گذشته از مردم شهر، باغداران و بهویژه باغبانان بهراحتی وارد باغ میشدند و روز پرتلاش خود را میگذراندند. از زمانی که معبر نسیم شمال در دهۀ ۱۳۸۰، به معبر ماشینهای سنگین و سبک تبدیل شد، تعدادی از باغبانان زحمتکش شهر، جان خود را در عبور از این گذرگاه از دست دادند. گذرگاهی که مانند پدیدای وحشی، خود را به باغستان آرام و سبز تحمیل کرده است و حالا دارد وحشیتر و تندتر هم میشود.
در نوشتار دیگری، به تاریخچۀ تندراههای شهر خواهیم پرداخت. تندراههایی که وقتی طراحی و اجرا شدند، مدیران این شهر تاریخی هیچ توجه و ملاحظهای را برای حفظ پیوند شهر و باغستان لازم ندیدند. شاید به اهمیت این پیوند آگاهی نداشتند، شاید هرگز با پای پیاده وارد باغستان نشده بودند و شاید هرگز باغدار و باغبان باغستان را نظاره نکرده بودند. این داستان تخریب و بیتوجهی، اما، باید جایی متوقف شود.
@ascl.ir
#انجمن_توسعه_حیات_شهر #توسعه_حیات_شهر#باغستان_سنتی_قزوین#باغستان_قزوین#محیط_زیست#میراث_ملی#پنجاه_بدر_باغستان#میراث_کشاورزی#روزنامه_ولایت_قزوین #AssociationforSavingtheCitysLife#QazvinTraditionalGardenshttps://instagram.com/ascl.ir?igshid=https://t.center/QazvinTraditionalGardens