باغستان، روحِ یک شهر بی روح
✍ سروش حمیدی
«زندگانی روح...آن زندگانی است که تاب آرنده مرگ است و خود را در مرگ نگاه میدارد.» از کتاب پدیدارشناسی روح، هگل
آن چیز که اذهان را در وحدتی منسجم جمع میکند، روح یک جامعه است. روحی که با خود فردیت های آن جامعه را حمل میکند. و امروز، روح این شهر است که بیش از پیش مریض شده است. اما خاستگاه روح "این" شهر کجاست؟ آن زمان که خاستگاه این روح بر ما آشکار شود، خواهیم دانست که چگونه باید آن را از خواب عمیقش بیدار کنیم. پاسخ ما به این پرسش، بسیار ساده است. روح این شهر، روح مردمان این شهر است. لاجرم خاستگاهی جز خود این مردم ندارد. این مردمان یک "شهر"اند که برسازنده روح آن شهر هستند. زندگی جمعی اینان، و همخوانی شان با محیط زندگی است که یک شهر را در وحدتی منسجم بنا می نهد. وحدتی که ما را بر آن میدارد که از "این" شهر سخن بگوییم. شهری با خصایصی یگانه، با مردمانی مختص خود و با زندگی ای از آنِ همین مردم. و تاریخ "این" شهر، تاریخ صورت های زندگی مردمان است، تاریخ روح شهر است. روحی که هر آن در کالبدی نو بر ما ظاهر میشود، اما همیشه زنده. چراکه سکون صفت مردگان است. تاریخ یک شهر آخرین امید آن شهر برای زنده بودن است. اما تاریخ روح "این" شهر چه چیزی را نمایان میکند؟ چه چیز یگانگی "این" شهر را تجلی میبخشد؟ چرا این شهر قزوین است و نه تهران یا هر جای دیگری؟
روح این شهر همواره آبشخوری یگانه داشته است: باهم بودگی مردمانش. بی دلیل نیست که قزوین، نه روستا بوده است و نه کلانشهر. باهم بودگی خاص این شهر نشان دهنده همین امر است. قزوین هرگز به محدودیت یک روستا نبوده است. روستایی که پس از انقلاب صنعتی عملا چنان منطقه ای جنگ زده ادامه حیات داد. هرگز هم به بزرگی کلانشهرهای کنونی، که کارکردشان نفی هرگونه باهم بودگی است، نیز نبوده است. قزوین حد میانی این دو است. آنچنان بزرگ که فعالیت های صنعتی_کشاورزی در آن پا بگیرد، و آنچنان کوچک که همواره از تعادلی در جمعیت برخوردار باشد. تعادلی که ضامن حیات مردمان چه شهری و چه روستایی بوده است. و تجلی خاص این باهم بودگی، تجلی این روح پویای شهر، باغستان آن است. باغستان نماد همخوانی فکر و صورت مردم است. و به راستی حافظ روح این شهر. روحی بالنده که همخوانی انسان_طبیعت را در وحدتی ارگانیک جلوه میکند. و نه باغاتی آفریده خام طبیعت، بلکه این باغات خود بدست انسان وجود یافته اند و استعاره ای اند بس شگرف از دست درازی انسان در محیط زندگی خود. از جستجوی پایان ناپذیر انسان برای شکل دادن به زندگی آنگونه که همواره در برابر مرگ، تاب آورد. باغستان تجلی روح این مردم است، تجلی باهم بودنشان، تجلی موسیقایی نگاهشان به زندگی. باغستان باید چنان حلقه ای میبود که نگهبان مردم است. حلقه ای سبز و به رنگ زندگی این مردم. ضرورت داشت که این باغات شهر را در محاصره قرار دهند. چراکه این باغات حافظ جان این مردم بودند. و نه فقط جان، که روح این مردم. «قزوینی بودن» معنایی موهومی نیست که تنها در مغز مردمان وجود داشته باشد. همچنین نه پیوندی خونین میان افراد یک خانواده آنگونه که در اقوام بدوی شاهدیم. «قزوینی بودن» یعنی اینجا بودن. یعنی در محاصرهی باغات قرار گرفتن. قزوینی بودن یک ایده نیست، یک جغرافیاست. اینچنین آنچه را که انسان خود بدست خویش ساخته بود، حافظ جان و روحش گشت.
اما امروز دیگر حلقه ای نگهبان ما نیست. روح این مردم به مانند روح تجلی گاهش، دوپاره شده است. حال، دیگر مردمان در_قزوین نیستند. آنان آزادی این را یافته اند تا این جغرافیا را ترک گویند. این آزادی که دیگر روحی سبز آنان را در بر نگیرد. جایش را خاکستری گرفته است. هوای این شهر بیش از پیش غبارآلود است. حالا دیگر حتی آسمانش هم رنگ پریده است. و قزوین، تهرانی کوچک. «بگذارید این شهر توسعه بیابد! مردمان این شهر جا برای نفس کشیدن ندارند! باغستان جلوی توسعه را گرفته است!! بگذارید ما هم کلان شهر شویم. مردمان ما این لیاقت را دارند!!...» آری این شهر زنده خواهد ماند، اما به قیمت از دست دادن روح خود.
آخرین بارقه های روح این شهر، باغستانِ از هر زمان کوچکتر است. اگر باغستان را از این شهر بگیریم، قزوین چنان قلعه ای خواهد شد که هیچ دیواری ندارد. و آن زمان که دشمن پشت دروازه های شهر قرار بگیرد، ما پرچم خاکستری صلح را برخواهیم افراشت. ما نیز به رنگ شما درآمدیم.
@ascl.ir
#توسعه_حیات_شهر#باغستان_سنتی_قزوین#محیط_زیست#میراث_فرهنگی#باغستان_قزوین#محیط_زیست#میراث_ملی#میراث_کشاورزی#روزنامه_ولایت_قزوین#AssociationforSavingtheCitysLife#QazvinTraditionalGardens#Baghestanhttps://instagram.com/ascl.ir?igshid=https://t.center/QazvinTraditionalGardens