♦️چهگونه کنشهای انسانی را ارزیابی کنیم؟ پاسخ به یک پرسش مهم
✍️حسن محدثیی گیلوایی
۳۰ آبان ۱۴۰۰
🔻پرسش:
«جناب دکتر سپاسگزارم از توجهتان
یه سوالی برای خودم پیش اومد. اصولاً من بهعنوان یک شخص اگر بخواهم یک
کنش اجتماعی در هر سطحی و اندازهای انجام بدهم با یکسری پیامدهایی روبهرو میشوم ، اولویت با چیست؟ اخلاق، حقوق، تأثیر سیاسی اجتماعی، یا گاهی
کنش من باعث بهوجود آمدن روشی غلط میشود، اما
کنش من فی نفسه صحیح است. حال چه کنم؟»
🔻پاسخ محدثی:
درود بر شما! من هم از توجّه شما به این مباحث تشکر میکنم! اما بعد:
بحثی بسیار جدی است و در پاسخ باید به ابعاد مختلف موضوع پرداخت. در حقیقت، ابتدا میبایست بنیاد فکری و فلسفیی خود را در بارهی
کنش روشن کنیم و توضیح دهیم که از نظر فلسفی چه نگاهی به
کنش داریم. مثلاً نگاه من این است که از طریق
کنش است که حقیقت تحقّق مییابد نه از طریق کلام. اما این یک بحث فلسفیی طولانی است که نمیتوان آن را در اینجا شرح داد (در این باره میتوانید به لینک زیر مراجعه کنید تا با نگاهام آشنا شوید.)
https://t.me/NewHasanMohaddesi/4342اما اگر مبانیی فلسفیی بحث را رها کنیم و خود
کنش را کالبدشکافی کنیم، در نظر من هر
کنش از چهار مؤلفهی اصلی تشکیل شده است که هر کدام هم زیرمؤلفههایی دارند:
۱. پیشران یا موتور که شامل سه پاره است: انگیزه (بعد روانشناختی)، نیت (بعد اخلاقی)، هدف (بعد عقلانی). پیشران
کنش اگر موجود نباشد، هیچ کنشی شکل نمیگیرد. یکی از این سه پاره هم برای شکلگیریی
کنش کافی است ولی در اغلب موارد اینها به صورت ترکیبی حضور دارند؛
۲. طرح که جنبهی صد در صد عقلانی و البته عنصر واسطهایی
کنش است. طرح اشاره دارد به اندیشیدن و تاملات سریع یا کند ما که
الف) چهگونه با چه دانش و مطالعه و مشورتی و
ب) با چه ابزاری و وسیله و کدام روشی،
کنش را انجام دهیم.
برخی از
کنشگران در این قسمت گاهی زیاده از حد سریع و گاهی زیاده از حد کند و وسواسی عمل میکنند و دورخیزی طولانی میکنند تا برای انجام
کنش آماده شوند؛
۳. تصمیم و اِعمال اراده: مؤلفهی سوم
کنش تصمیمگیری و ورود به عمل است و وجه ارادیی
کنش است. اینکه فرد چهقدر مصمم است یا چهقدر تردید دارد، در کیفیت و تداوم
کنش مؤثر خواهد بود؛
۴. نتایج کنش که تقسیم میشوند به
الف) نتایج خواسته شده،
ب) نتایج ناخواسته: که این نیز تقسیم میشود به نتایج ناخواستهی اندیشیدنی و نتایج ناخواستهی نیاندیشیدنی (نیاندیشیدنی از دید
کنشگر در لحظهی انجام
کنش).
حالا چهگونه یک کنش را ارزیابی کنیم؟ پاسخ این است که تمام مؤلفهها و زیرمؤلفههای یک
کنش را میبایست مورد ارزیابی قرار دهیم تا بتوانیم به
کنش نمره بدهیم؛ با این تبصره که فرد در مورد نتایج ناخواستهی نیاندیشیدنیی
کنشاش مسؤول نیست.
لذا من معتقدام الاعمالُ: به پیشران، و طرح، و تصمیم، و نتایج اندیشیدنی!
#کنش#ارزیابی_کنش@NewHasanMohaddesi