♦️پرسش از اعتبار روششناختیی مقالات و نوشتهها /۱
✍️ حسن محدثیی گیلوایی
۲۲ خرداد ۱۴۰۲
پرسش از اعتبار روششناختیی مطالب دانشپژوهانه (اعم از علمی یا غیر علمی) پرسشی بسیار مهم است و یک خوانندهی خوب دقیقاً خوانندهای است که بهطور دائم درصدد بررسیی اعتبار روششناختیی مطالبی است که میخواند. چنین خوانندهگانی برای هر نویسنده و محققی نعمت بزرگی هستند زیرا میتوانند بازخوردهای ارزشمندی به او بدهند و انتظارات بالایشان از نویسندهی دانشپژوه به رشد کیفیت کار او بهنحو جدی کمک کند. در مسائل و موضوعات انسانی که پای حب و بغضها و تعلقات و شیفتهگیها و نفرتها نیز بهمیان میآید، اهمیت چنین توجهی مضاعف میشود.
اما چهگونه
اعتبار مقالات و نوشتهها را بسنجیم؟ در نوشتههای علمی راه روشنی وجود دارد و آن این است که ما میتوانیم شواهد و دادهها را وارسی کنیم و دقت و صحت آنها را در توصیف و تبیین واقعیت بکاویم. مثلاً وقتی نویسنده ادعا کرده است که
در شش ماه گذشته در تهران فلان قدر میلی متر باران آمده است، ما میتوانیم این ادعا را با مراجعه به آمارهای معتبر موجود وارسی کنیم و صحت آن را بسنجیم.
در نوشتههای فلسفی نیز میتوانیم به استدلالهای مطرح شده و یکپارچهگیی درونیی متن و دقت در تعریف و توضیح مفاهیم و سیر استدلالیی نوشته توجه نماییم و سرانجام به ذخیرهی معرفتیی موجود در باب موضوع مراجعه کنیم و دقت نویسنده را مورد اعتنا قرار دهیم.
مطالبی که در بارهی زندهگی و ویژهگیهای شخصیتها نوشته میشوند، خیلی حساس هستند و کلیگویی و مبهمگویی در بارهی آنان بههیچ وجه قابل قبول نیست و ضروری است در بارهی آنان دادهها و اطلاعات دقیق ارائه شود.
البته آوازهی نویسنده هرگز نباید فریبمان بدهد، اما توجه به نوشتههای متعدد او مفید است. اگر نویسنده را میشناسیم و خود شخصاً از او مقالات معتبر متعددی خوانده ایم، این فقط برای اعتماد اولیه مفید است اما بههیچ وجه برای معتبر دانستن نوشتهی او کافی نیست.
برای سنجش
اعتبار روش
شناختیی هر متن بسته به موضوع و محتوا راهی وجود دارد. اما در مورد مقالاتی که شرح و نقد آرای صاحبنظری هستند، چهگونه
اعتبار روش
شناختیشان را سنجش بکنیم؟ در این مورد هم معیارهای خاصی وجود دارد. برخی از مهمترین معیارها عبارت اند از:
۱. ارجاع به منابع متعدد اصلی و درجهی اول: آیا نویسنده به منابع اصلیی متعدد ارجاع داده است یا خیر؟ این معیار خیلی مهمی است. اگر صاحبنظری آثار متعدد و متنوع دارد، ارجاع به یک یا دو اثر بههیچ وجه کافی نیست، زیرا همیشه ممکن است صاحبنظر مورد بحث در بارهی موضوع مورد بحث مجموعهای از افکار را پرورده و ارائه کرده باشد.
آیا نویسنده به متن اصلی و درجهی اول ارجاع داده است یا خیر؟ این هم بسیار مهم است. مثلاً اگر موضوع بحث «دین در آرای امیل دورکیم» باشد، کتابها و مقالات خود دورکیم اصلی و درجهی اول تلقی میشوند و شرحهای معتبر جهانی در بارهی آرای دورکیم در بارهی دین متون درجهی دوم تلقی میشوند و شرحهای معتبر جهانی در بارهی آرای دورکیم بهطور کلی متون درجهی سوم تلقی می شوند و شرحهای کمتر معتبر جهانی درجهی چهارم تلقی میشوند و الخ.
۲. ارجاعات متعدد با محتوای مشابه از آثار متعدد صاحبنظر مورد بررسی: آیا نویسنده در بارهی موضوع مورد بحث به آثار مختلف او ارجاع داده است یا خیر؟ وقتی نویسنده به آثار متعدد صاحبنظر مورد بررسی ارجاعاتی با محتوای مشابه میدهد،
اعتبار روش
شناختیی کار خود را بالا میبرد. این معیار نیز بهسادهگی با نگاه به متن نوشته و ارجاعات داخل و انتهای مقاله بهراحتی قابل بررسی است.
۳. تطابق و همخوانیی بالای برداشتها و تفسیرها با نقل قولها و ذکر شواهد متنیی مناسب و متعدد: هر نویسندهای در شرح و نقد و بررسیی آرای صاحبنظران کم و بیش تفسیرهای خود را نیز وارد میکند. گاه نویسنده فهم و تفسیر خود از آرای یک صاحبنظر را همراه میکند با نقل قولهای مستقیم یا غیرمستقیم. در چنین حالتی ما بهسرعت میتوانیم برخی از این ارجاعات را بهطور تصادفی برگزینیم و با متون اصلی تطبیق بدهیم. اما گاه ما با نوشتههایی مواجه هستیم که در داخل متن هیچ نقل قول مستقیم یا غیرمستقیمی وجود ندارد و نویسنده فقط در انتهای مقاله ذکر منبع کرده است. در این حالت معلوم نیست که نویسنده تفسیر و برداشت خود را از آرای صاحبنظر مربوطه مطرح کرده است یا آرای صاحبنظر را مطرح کرده است. روشن است که اینگونه نوشتهها چندان قابل اعتماد نیستند. من شخصاً به چنین نوشتههایی که در درون متن ارجاعات مستقیم یا غیرمستقیم ندارند، هرگز اعتماد نمیکنم.
https://t.me/NewHasanMohaddesi/8806ادامه دارد.
👇👇👇#مقاله#داوری#غربشناسی#هایدگریسم_اسلامی#اعتبار_روششناختی@NewHasanMohaddesi