کانال خوشنویسی مهدی قربانی

نام شریف حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام
#قالب_زرنیخی #ثلث_جلی
اثر #چارشامبالی_احمد_عارف افندی
@MehdiQorbani

#قالب_زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #سامی_افندی

● احیای #قالب_زرنیخی به عنوان یک تکنیک توسط #سامی_افندی در سدۀ اخیر صورت گرفت. وی وقت زیادی را صرف نوشتن و تصحیح قالب‌هایش می‌کرد و یک قالب گاهی هفت هشت ماه بعد از زیر دستش بیرون می‌آمد. مشهور است سامی افندی در پاسخ معترضان به صرف زمان طولانی در ساخت قالب گفته بود: "بعدها نمی‌گویند چرا نوشتنش هشت ماه طول کشیده؛ بلکه می‌گویند این را سامی نوشته".

@MehdiQorbani

دیتیل بخشی از یک #قالب زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #سامی_افندی

@MehdiQorbani

دیتیل بخشی از یک #قالب زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #سامی_افندی

@MehdiQorbani

حدیث شریف نبوی، #قالب زرنیخی #ثلث_جلی اثر #احمد_کامل_آکدیک رئیس‌الخطاطین

@MehdiQorbani

دیتیل بخشی از یک #قالب زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #سامی_افندی

@MehdiQorbani

تصویری از #قالب_زرنیخی بالا اثر #سامی_افندی در دست استاد عبیدة صالح البنکی؛ خطاط معاصر سوری/(تصویر قدیمی و مربوط به دهه گذشته است.)

@MehdiQorbani

#قالب_زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #سامی_افندی

● احیای #قالب_زرنیخی به عنوان یک تکنیک توسط #سامی_افندی در سدۀ اخیر صورت گرفت. وی وقت زیادی را صرف نوشتن و تصحیح قالب‌هایش می‌کرد و یک قالب گاهی هفت هشت ماه بعد از زیر دستش بیرون می‌آمد. مشهور است سامی افندی در پاسخ معترضان به صرف زمان طولانی در ساخت قالب گفته بود: "بعدها نمی‌گویند چرا نوشتنش هشت ماه طول کشیده؛ بلکه می‌گویند این را سامی نوشته".

@MehdiQorbani

✅ چند نکته راجع به #قالب_زرنیخی

#قطعه_نویسی رایج‌ترین اثر در اندازۀ کوچک در مرقعات است. قطعات شعر فارسی در صفحاتی با قطع عمودی و در سطور ضربدری به خط نستعلیق نوشته می شدند که #چلیپا نامیده می‌شوند، اما قطعه‌های منظوم و منثور دوره #عثمانی به صورت افقی به خط ثلث در قاببندی دورنما قرار می‌گرفتند.

روش #قالب_سازی که در قرن سیزدهم هجری در امپراتوری عثمانی استفاده می‌شد تأثیر زیادی بر هنر خوشنویسی آنان ‌گذاشت. خطاطان ترک‌ در این شیوه از کلمه #قالب (Kalip) استفاده می‌کردند. قالب زدن در واقع شبیه‌سازی یک اثر خوشنویسی است که با مرکب مخصوص زرد ساخته شده از آرسنیک به نام مرکب #زرنیخ بر کاغذ قهوه‌ای رنگ یا سیاه‌رنگ انجام می‌شد. در این روش متن اصلی با استفاده از جوهر سیاه #قلم‌_گیری می‌گردید و بعد این اثر را بر بر یک یا دو صفحه کاغذ می‌نشاندند و اطراف آن را نقطه‌گذاری می‌کردند و توسط سوزن نقاط را سوراخ می‌کردند. این کار عملی برای تکثیر طرح روی متریال‌های مختلف بود. قالب به دست آمده تکثیر و حفظ می‌شد.

#زرنیخ (Orpiment) یا سولفید آرسنیک با فرمول شیمیایی As2S3، یک مادۀ معدنی زردرنگ و سمی است که استنشاق بخارات آن در ترکیب با آب نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برای تهیۀ مرکب #زرنیخ، آن را به نسبت مناسب با آب ترکیب کرده و پس از لیقه انداختن برای نوشتن استفاده می‌کردند. چه‌بسا به دلیل سمی بودن این ماده و دخالت مستقیم دست و چشم خطاط در بکارگیری آن، به مرور زمان عوارض ناخوشایند جسمی بر خطاطان عارض می‌شده است. در میان خطاطان مشهور و صاحب سبک دورۀ عثمانی شاید هیچ کس به اندازۀ #سامی_افندی وقتش را صرف ساختن قالب نکرده باشد. حجم بالای قالب‌هایی که از وی در انواع خطوط و به ویژه در #ثلث_جلی بر جای مانده گواه این مطلب است.

امروزه با گسترش تنوع محصولات هنری، استفاده از _زرنیخ دیگر منسوخ شده و مواد بی‌خطر با طرز استفادۀ آسان‌تری جایگزین آن شده است. در گفتگویی که با دوست ارجمندم #عبدالرحمن_دپلر در استانبول داشتم، ایشان نیز به این موضوع اشاره کرده و گفت برای تهیۀ #قالب آثارش در #ثلث_جلی از رنگ‌های #اکریلیک استفاده می‌کند و به ویژه برای آن که حالت نوستالژی رنگ زرنیخ را در قالب‌هایش منعکس کند، از ترکیب رنگ‌های #اکریلیک زرد، سفید و قهوه‌ای به نسبت‌های ۸۰، ۱۵ و ۵ درصد بهره‌ می‌برد.

رنگ #اکریلیک یکی از رنگ‌های پر استفاده است که کمترین آلودگی را دارد. این نوع رنگ قابلیت حل شدن در آب را دارد و از آنجایی که نوعی پلاستیک پلیمر است، هنگامی که خشک می‌شود، انعطاف، نفوذناپذیری در برابر آب و دوام خود راحفظ می‌کند؛ به طوری که می‌توان لایه‌های بعدی رنگ را بدون تاثیر بر لایه‌های زیرین روی آن اضافه کرد. از مشخصه‌های رنگ #اکریلیک این است که به سرعت خشک می‌شود و به همین دلیل هنرمند می‌تواند لایه‌های پی در پی چندگانه را بدون تداخل رنگ‌ها کار کند.

@MehdiQorbani

شعر ترکی عثمانی در رثای حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام
#قالب_زرنیخی #ثلث_جلی اثر محمد_نظیف افندی

● تصویر متن و ترجمۀ شعر، از صفحۀ ۲۶۸ کتاب #خوشنویسان_استانبول

@MehdiQorbani

🎬 تهیۀ #قالب_زرنیخی توسط عبدالرحمن دپلر؛ خطاط معاصر تُرک/5- مرحلۀ پنجم: پایان کار

@MehdiQorbani

🎬 تهیۀ #قالب_زرنیخی توسط عبدالرحمن دپلر؛ خطاط معاصر تُرک/4- مرحلۀ چهارم: ادامۀ کار به شیوۀ گفته شده

@MehdiQorbani

🎬 تهیۀ #قالب_زرنیخی توسط عبدالرحمن دپلر؛ خطاط معاصر تُرک/3- مرحلۀ سوم: لایه‌گذاری بخش‌های اضافی نوشته شده قبلی با قلم مو و مرکب سیاه و بازنویسی متن با اکریلیک

@MehdiQorbani

🎬 تهیۀ #قالب_زرنیخی توسط عبدالرحمن دپلر؛ خطاط معاصر تُرک/2- مرحلۀ دوم: نوشتن با مرکب اکریلیک زرد از روی خط سیاه اولیه

@MehdiQorbani

🎬 تهیۀ #قالب_زرنیخی توسط عبدالرحمن دپلر؛ خطاط معاصر تُرک/1- مرحلۀ نخست: نوشتن با مرکب سیاه

@MehdiQorbani

✅ چند نکته راجع به #قالب_زرنیخی

#قطعه_نویسی رایج‌ترین اثر در اندازۀ کوچک در مرقعات است. قطعات شعر فارسی در صفحاتی با قطع عمودی و در سطور ضربدری به خط نستعلیق نوشته می شدند که #چلیپا نامیده می‌شوند، اما قطعه‌های منظوم و منثور دوره #عثمانی به صورت افقی به خط ثلث در قاببندی دورنما قرار می‌گرفتند.

روش #قالب_سازی که در قرن سیزدهم هجری در امپراتوری عثمانی استفاده می‌شد تأثیر زیادی بر هنر خوشنویسی آنان ‌گذاشت. خطاطان ترک‌ در این شیوه از کلمه #قالب (Kalip) استفاده می‌کردند. قالب زدن در واقع شبیه‌سازی یک اثر خوشنویسی است که با مرکب مخصوص زرد ساخته شده از آرسنیک به نام مرکب #زرنیخ بر کاغذ قهوه‌ای رنگ یا سیاه‌رنگ انجام می‌شد. در این روش متن اصلی با استفاده از جوهر سیاه #قلم‌_گیری می‌گردید و بعد این اثر را بر بر یک یا دو صفحه کاغذ می‌نشاندند و اطراف آن را نقطه‌گذاری می‌کردند و توسط سوزن نقاط را سوراخ می‌کردند. این کار عملی برای تکثیر طرح روی متریال‌های مختلف بود. قالب به دست آمده تکثیر و حفظ می‌شد.

#زرنیخ (Orpiment) یا سولفید آرسنیک با فرمول شیمیایی As2S3، یک مادۀ معدنی زردرنگ و سمی است که استنشاق بخارات آن در ترکیب با آب نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برای تهیۀ مرکب #زرنیخ، آن را به نسبت مناسب با آب ترکیب کرده و پس از لیقه انداختن برای نوشتن استفاده می‌کردند. چه‌بسا به دلیل سمی بودن این ماده و دخالت مستقیم دست و چشم خطاط در بکارگیری آن، به مرور زمان عوارض ناخوشایند جسمی بر خطاطان عارض می‌شده است. در میان خطاطان مشهور و صاحب سبک دورۀ عثمانی شاید هیچ کس به اندازۀ #سامی_افندی وقتش را صرف ساختن قالب نکرده باشد. حجم بالای قالب‌هایی که از وی در انواع خطوط و به ویژه در #ثلث_جلی بر جای مانده گواه این مطلب است.

امروزه با گسترش تنوع محصولات هنری، استفاده از _زرنیخ دیگر منسوخ شده و مواد بی‌خطر با طرز استفادۀ آسان‌تری جایگزین آن شده است. در گفتگویی که با دوست ارجمندم #عبدالرحمن_دپلر در استانبول داشتم، ایشان نیز به این موضوع اشاره کرده و گفت برای تهیۀ #قالب آثارش در #ثلث_جلی از رنگ‌های #اکریلیک استفاده می‌کند و به ویژه برای آن که حالت نوستالژی رنگ زرنیخ را در قالب‌هایش منعکس کند، از ترکیب رنگ‌های #اکریلیک زرد، سفید و قهوه‌ای به نسبت‌های ۸۰، ۱۵ و ۵ درصد بهره‌ می‌برد.

رنگ #اکریلیک یکی از رنگ‌های پر استفاده است که کمترین آلودگی را دارد. این نوع رنگ قابلیت حل شدن در آب را دارد و از آنجایی که نوعی پلاستیک پلیمر است، هنگامی که خشک می‌شود، انعطاف، نفوذناپذیری در برابر آب و دوام خود راحفظ می‌کند؛ به طوری که می‌توان لایه‌های بعدی رنگ را بدون تاثیر بر لایه‌های زیرین روی آن اضافه کرد. از مشخصه‌های رنگ #اکریلیک این است که به سرعت خشک می‌شود و به همین دلیل هنرمند می‌تواند لایه‌های پی در پی چندگانه را بدون تداخل رنگ‌ها کار کند.

@MehdiQorbani

#قالب_زرنیخی #طغری
اثر #محمد_عزیز افندی

@MehdiQorbani

شعر ترکی عثمانی در رثای حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام
#قالب_زرنیخی #ثلث_جلی اثر محمد_نظیف افندی

● تصویر متن و ترجمۀ شعر، از صفحۀ ۲۶۸ کتاب #خوشنویسان_استانبول

@MehdiQorbani

✅ #آثار_گزیده_هنر_خوشنویسی_ترکی
📚 Türk Hatsanatından Seçmeler

این عنوان جدیدترین تألیف پروفسور #مصطفی_اوغوردرمان است. چنانچه قبلاً هم اشاره کرده‌ام، نویسندۀ کتاب، بزرگترین و پرکارترین پژوهشگر هنر #خوشنویسی در ترکیه و جهان اسلام است. در آخرین دیداری که حدود ده روز پیش در استانبول با نویسندۀ محترم داشتم، ایشان این کتاب جدید را که هنوز هم در ترکیه رسماً منتشر نشده، به بنده هدیه نموده و درخواست ترجمۀ آن را به زبان شیرین و فاخر فارسی داشتند و این نکته را در یادداشت خود نیز ذکر کردند.

کتاب، حدود هفتصد صفحه است و چاپی نفیس و فاخر دارد. طرح کاور جلد آن، برگرفته از یک #قالب_زرنیخی به خط #ثلث_جلی اثر #چرچرلی_علی_افندی است که با دقت و ظرافت، سوزن‌کاری شده و اثر آن بر روی جلد سخت زیرین، نقش بسته است؛ این طراحی جلد زیبا در همان نگاه اول مخاطب را به خود جذب می‌کند و در واقع نشان‌دهندۀ مراحل تهیۀ قالب تا انتقال آن بر روی متریال‌های گوناگون است.

در این کتاب، صدها قطعۀ خوشنویسی با انواع خطوط از یکصد و بیست تن از #خطاطان_عثمانی به چاپ رسیده و با کیفیتی بسیار عالی در اختیار علاقمندان قرار گرفته است. آنچه اهمیت این کتاب را دوچندان می‌کند، این است که بسیاری از قطعات معرفی‌شده در آن، برای نخستین بار عرضه شده‌اند.

به قول احمد فارس (خطاط مصری ساکن استانبول) این کتاب "تاج کتاب‌های اوغوردرمان" است و وی نیز قصد انجام ترجمۀ عربی آن را داشت.

ان‌شاالله از همین امروز کار ترجمۀ فارسی را با استمداد از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام آغاز می‌کنم و امیدوارم تا پیش از پایان سال بتوانم آن را به دوستداران خوشنویسی تقدیم کنم. خدا کند این کتاب به سرنوشت کتاب #خوشنویسان_استانبول دچار نشود؛ کتابی که دیده نشد!!

@MehdiQorbani