تاریخ و فرهنگ دره شهر

دکتر یاسر لطفی
عضو هیات علمی دانشگاه

در خصوص مباحث مطرح شده درباره #المان_ورودی_شهر نکات ذیل به خدمت همشهریان فهیم و اربابان هنر معروض می دارد:
🔹 بحث نحوه انتخاب المان بحثی تخصصی است و جنبه های گوناگونی دارد. مطرح شدن یک المان به عنوان المان اصلی شهر گاه سالها و بلکه ده ها سال زمان می برد. مثلا از زمانیکه برج ایفل توسط مهندس ایفل طراحی شد تا مدتها و بلکه سالها مورد چالش و انتقاد هنرمندان و مهندسین واقع شد. گی دو مو پاسان، نویسنده شهیر فرانسوی می گفت "تنها جایی که دوست دارم قهوه بنوشم نوک برج ایفل است چون آنجا تنها جایی است که چشمم به ریخت زشت برج نمی افتد"!! گاه نماد ها و المان ها از عناصر جغرافیایی طبیعی یک شهر گرفته می شود مثل کوه قلاقیران ایلام که اکنون بی آنکه کسی معترض شود به نماد ایلام و گاه استان تبدیل شده است. گاه یک درخت (مثل بلوط) و گاه حتی یک حیوان و پرنده تدریجا به یک سمبل و نشانه تبدیل می شود (همانند کانگورو در استرالیا و پاندا در چین). لذا انتخاب هر کدام از جنبه های طبیعی، جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی مانع از پرداختن به سایر جنبه ها نیست.
🔹 شکل گیری سمبل ها و المان های هویتی، بسان خود هویت امری است که در بستر زمان شکل می گیرد. در این میان، نظرات کارشناسان و اهل علم و هنر می تواند در تسریع این شکل گیری بسیار موثر باشد. فی المثل سالهاست که پس از فروپاشی شوری سابق،"عشق آباد" پایتخت ترکمنستان با نظر کارشناسان و هنرمندان به "شهر سفید" تبدیل شده است که این خود باعث شده تا جاذبه ای توریستی ایجاد شود. با توجه به اقلیم #دره_شهر این ظرفیت وجود دارد که شهر تجربه مشابهی را شاهد باشد. با رعایت نظر کارشناسان، توسعه کاشت درختان نارنج و توت و بوته های گل کاغذی و گل یاس در فضای شهر، نه تنها می توان چهره شهر را بالکل دگرگون کرد بلکه می توان در میان_مدت #دره_شهر را به #شهر_نارنجستان یا #شهر_گل_کاغذی تبدیل کرد.
🔹 در فرآیند المان سازی گاه عنصری که هیچ سابقه تاریخی و فرهنگی هم نداشته است می تواند بنا به شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم موضوعیت پیدا کند. بنابراین پیشنهاد شهردار محترم در خصوص #المان_گل_نرگس دور از وجه نیست چرا که در سالیان اخیر رفته رفته کاشت و پرورش گل نرگس بطور فزاینده ای در زندگی مردم سیمره جایگاه خاصی پیدا کرده است. با وجود این، نبایست از ریسک آسیب های اقلیمی هم غافل بود چرا که ممکن است خدای نکرده بر اثر یک آفت پیش بینی نشده هر گونه گیاهی در معرض زوال و نابودی قرار بگیرد. لذا مطرح کردن موازی و برابر چند المان طبیعی(نارنج، گل کاغذی، نرگس و...) موجب کاهش ریسک خواهد شد. ضمن اینکه گذشت زمان خود بهترین سنگ محک جهت بررسی مانایی سمبل ها و یافتن المان شاخص است.
🔹 جنبه های مردم شناسی (Anthropology )و فرهنگی نیز درکنار سایر جنبه ها نه تنها قابلیت المان سازی را دارند بلکه چون سنگ محک زمان را پشت سر گذاشته اند دیگر در معرض زوال و نابودی نیستند. بنابراین، معرفی و نصب المان هایی از #علی_بن_محمد_سمری (یا سیمره ای) از نواب اربعه حضرت ولیعصر (عج)، #ابوجعفر_سیمری و #هرمزان که از مفاخر سیمره هستند می تواند بیانگر و معرف هویت عمیق تاریخی سیمره باشد.
🔹 نکته دیگر اینکه، چه اشکال دارد حال که در سالیان اخیر و باز شدن راه کربلا شهرمان به محلی برای عبور زوار اباعبدالله الحسین (ع ) بدل گشته است در ورودی شهر المانی نصب شود که زوار ملیونی اربعین در ضمن آشنایی با فرهنگ کهن #دره_شهر به جنبه مهمان نوازی مردم سیمره از زوار نیز بیاندیشند؟ و چرا تنها نام شهر "مهران" با نام کربلا پیوند داده شود؟! عشق به امام حسین علیه السلام عظمتی به اندازه تاریخ دارد و در جغرافیای هیچ منطقه ای نمی گنجد. شاید بهتر آن باشد که با معرفی پتانسیل های شاخص اعم از مذهبی و تاریخی و فرهنگی و طبیعی مانایی و محبوبیت المان ها را به سنگ محک #گذر_زمان و #مردم واگذار کنیم (تا یار که را خواهد و میلش به که باشد).
🔹 در آخر و شاید از همه مهم تر، بایست این فضای تعامل بین نظرات کارشناسان و عوامل اجرایی را قدر نهاد. به یاد دارم سال ها قبل نگارنده این سطور به همراه دانشمند فرهیخته جناب #دکتر_علی_ایار طرحی را در خصوص توسعه مبلمان شهری به شهرداری وقت ارائه دادیم و توضیح دادیم که عزیزانی که از روستاهای دور به #دره_شهر می آیند به مکان هایی برای رفع خستگی نیاز دارند و جای چنین مکان هایی به شدت خالیست؛ پیشنهادی که با بی مهری به کما رفت. در مقایسه، اینکه هنرمند توانا و صاحبنظری چون دکتر گیلانی و سایر عزیزان برای همکاری پیشقدم می شوند و اینکه جناب شهردار متواضعانه برای شنیدن و به کارگیری نظر همه متخصصین اعلام آمادگی می کند خود می تواند آغاز بسیار نیکو و خوش آتیه ای برای مباحث فضای شهری (Urban Space) و پیوند هنر با شهر باشد.

با احترام
یاسر لطفی
عضو هیات علمی دانشگاه
@CEYMA