تاریخ و فرهنگ دره شهر

سیزده بدر / sizde bedar/
سیزده، پایان بخش مراسم نوروز است که با چهارشنبه سوری و یا به روایتی با سده آغاز و به سیزده فروردین ختم می شود. نحوست عدد سیزده، موضوعی است که از دیرباز در فرهنگ های کهن مطرح بوده و به نظر می رسد برخی حوادث بزرگ کیهانی- از جمله مطابق روایات ایرانی، هزاره ی سیزدهم پایان کیهان است؛ یکی از حادثه های سهمگین که موجب مرگ بسیاری شد (تورات، سفر خروج: باب ۱۱و۱۲) در سیزدهم ماه «توت» مصری اتفاق افتاد؛ یا در سیزدهم سال نو، گویا ستاره ای دنباله دار در فضا با زمین برخورد کرد و باعث آتشفشان و زمین لرزه گردید- سبب شده‌اند ترسی عمومی در نهاد بشر از عدد سیزده پدید آید و موجب ناخجستگی آن شود. (جهان فروری: ۷۳ به‌بعد). گرفتاری حضرت عیسی در سیزدهم ماه، موجب مزید این نحوست بوده است.
بسیاری از مراسمی که در جشن سیزده در ایران برگزار می شوند معانی اساطیری و تمثلی دارند. شادی و خنده در این روز، به معنی فروریختن اندیشه های تیره و پلیدی است، و روبوسی و معانقه، نماد آشتی و به منزله ی تزکیه است. خوردن غذا در دشت، نشانه ی فدیه ی گوسفند بریان است که در اوستا آمده، و به آب افکندن سبزه های تازه رسته، نشانه دادن فدیه به ایزد آب یا ناهید، و گره زدن سبزه، برای باز شدن بخت، تمثیلی از پیوند زن و مرد برای تسلسل نسلهاست. رسم مسایقات بُرد و باختی، به ویژه اسب دوانی، یادآور کشمکش ایزد باران و خشکسالی است.
بنابر اساطیر ایرانی، عمر جهان هستی دوازده هزار سال است و پس از انقضای این مدّت، با ظهور سوشیانت، پیروزی اهورامزدا و ریشه کن شدن اهریمن مسلم می شود. شاید نخستین دوازده روز جشن، نشانه ی زایش انسانها، و روز سیزدهم، تمثیلی از هزاره ی سیزدهم و آغاز رهایی از جهان مادی است.
در روز سیزده، مراسم جشنهای کارناوالی معمول بودند که می توانند نماینده ی حلول ارواح باشند. هنوز در برخی سرزمین های اسلاوی، یک دوره جشن کارناوالی در آغاز سال وجود دارد که ریشه ی عمیق هند و اروپایی دارد. (جهان فروری: ۶۹)
مشابه جشن سیزده نوروز، در هند، روز نوزدهم فروردین مراسمی به یادگار فَروَهَرها، یعنی ارواح قدسیه، برپامی شود. (سرزمین هند: ۲۲۵).
منابع:
جهان فروری: ۶۷ به‌بعد؛ ابوالقاسم انجوی شیرازی، "آداب و رسوم سیزده فروردین در ایران"، فردوسی، فروردین ۱۳۴۷: ۸۵۵/ ۳۰؛ علیقلی اعتمادمقدم، "نوروز باستانی"، هنر و مردم، (اسفند ۱۳۴۲): ۲/۲ به‌بعد؛ علی بلوکباشی، "نوروز باستانی، بزرگترین جشن باستانی و ملی ایران"، هنر و مردم، اسفند ۴۱ و فروردین ۴۲: ۵ و ۳/۶ به‌بعد؛ دانشنامهٔ مَزدیَسنا: ۳۳۹.

#سیزده‌بدر #جشن #جشن‌های‌باستانی #نوروز

فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی؛ دکتر محمّدجعفر یاحقی؛ فرهنگ معاصر؛ ۱۳۸۶: ۵۰۰تا۵۰۱. مدخلِ سیزده بدر.
https://t.center/ceymarian