اندیشیدن تنها راه نجات

#دگرگونش_پستانداران و ظهور خانواده انسان-میمون (#بخش_17)

هنر پسا مدرن در دوران پیشا مدرن

نخستین طلیعه های هنر در انسان های نخستین, زمانی پدیدار شدند که هومو ساپینس ها و نئاندرتال ها در یک زمان و یک مکان در اروپا و آسیا میزیستند و از همین رو دقیقا نمیتوان گفت که آیا نئاندرتال ها در آفرینش هنری دستی داشته اند یا خیر, و اگر داشته اند آیا آن را از هوموساپینس ها آموخته بودند؟ و آیا این به همان نتیجه ختم نخواهد شد که نئاندرتال ها و هوموساپینس ها به تدریج در یکدیگر ادغام شده و انسان امروزی را در پدید آوردند؟
هرچه بود در جای جای غارهایی در اروپا و آسیا که روزگاری محل زندگی نیاکان ما بود آثاری از بهترین تابلوهای نقاشی و دیوارنگاره های بسیار پیشرفته به چشم میخورد که پاره ای از آنها با پیشروترین نقاشی های امروزی پهلو میزنند.

آئین یا تفنن؟
دیوارنگاره های ماقبل تاریخ که قدمت بعضی از آنها به صد هزار سال میرسد از تنوع زیادی در کیفیت و کاربرد برخوردارند و گرچه نمیتوان ارتباط پاره ای از آنها را به مراسم مذهبی یا آئینی انکار کرد اما در بسیاری از آنها به وضوح آثار تفریح و تفنن و سرگرمی و تجربه گرایی و حتی تاثیر مشروبات الکلی به چشم میخورد!

مشروبات الکلی؟
بله! انسان های نخستین با نوشیدن الکل و سرخوشی ناشی از آن آشنا بودند و این را باید یکی از نخستین تفریحات بشر دانست. انسانی که از همه جهات از طبیعت جلو افتاده بود و مفاهیمی خلق میکرد که در طبیعت وجود نداشتند (همچون زینت آلات, هنر, آئین و مذهب و جادو, ابزار, پخت و پز) به تدریج با تفریحاتی آشنا میشد که در طبیعت تعریف نشده بودند و یکی از آنها مشروب الکلی بود.
در پاره ای از دیوارنگاره ها به نظر می آید که نقاش تحت تاثیر الکل بوده است. این شاید نخستین نشانه های مشروب خواری انسان هوشمند باشد. وقتی مغز به قدری پیشرفت کند که پرسش هایی در باره ماوراء طبیعت بپرسد, لاجرم نیاز به تفریحاتی پیدا میکند که او را به ماوراء ببرد.
اما مشروب از کجا؟ میوه های خیلی رسیده مثل انجیر, روی درخت تخمیر شده و الکل تولید میکنند. خوردن این میوه ها حتی حیواناتی مثل فیل را هم مست میکند. در آفریقای جنوبی, فیلها و میمونهای مست فراوان دیده میشوند و به نظر می آید که انسانهای غارنشین در چهل یا پنجاه هزار سال پیش به طور آگاهانه از میوه های تخمیر شده به قصد حالت سرخوشی ناشی از آن مصرف میکرده اند.
در حقیقت انسان متمدن امروزی, اجداد غارنشین خود را خیلی دستکم تصور میکند و حال آنکه یک کودک هوموساپینس صد هزار سال پیش, چنانچه در جوامع امروزی بزرگ میشد این استعداد را داشت که استاد دانشگاه هاروارد شود و این احتمال ممکن است در باره نئاندرتال ها هم صدق کند.

ابعاد حیرت آور هنر در غار:
موارد زیر به سختی قابل باورند اما حقیقت دارند. چه کسی میتواند تصور کند که انسان های نخستین که ابزاری به جز سنگ نداشتند در 40,000 سال پیش در غارها از استخوان پرنده نی لبک میساختند و موسیقی مینواختند؟ و یا نقاشیهایی که ما امروزه آنان را در ردیف موج نو و پسا مدرن و کوبیسم و سوررئالیسم مینامیم آن هم فقط با چوب سوخته و صمغ درخت و گل رنگی روی سنگ تصویر میکردند؟ و یا مجسمه های زنان برهنه و آلت تناسلی مردانه مصنوعی (دیلدو) احتمالا به قصد تحریک جنسی یا خودارضایی میساختند؟ آیا قابل تصور است که آنان حالتهای متنوع جنسی را تجربه میکردند و حتی نقاشیهای سکسی با حالتهای تفریحی روی سنگها ترسیم میکردند؟ به راستی آنها در این زمینه پیشروتر بودند یا بنیانگزار مجله پلی بوی که پنجاه هزار سال بعد تنها به خاطر نشان دادن تصاویر تک نفره زنان لخت, بارها و بارها توسط مردم آمریکا به دادگاه کشیده شد؟ به نظر میرسد که انسان امروزی در نتیجه اخلاقیاتی که خود وضع کرده و ریشه در مذاهب که باز هم خود او وضع کرده دارد در بعضی مسائل مانند سکس و یا گرایشاتی از هنر از اجداد ده ها هزار سال پیش خود عقب تر رفته باشد.
بله به راستی باور آن سخت است زیرا انسان امروزی به حدی خودشیفته است که حتی علوم و فنون مصریان باستان را نیز قبول ندارد و آن را به موجودات فضایی نسبت میدهد چه برسد به انسانهای لخت 50,000 سال پیش.
اما واقعیت این است که آخرین شاهکار کارخانه انسان سازی آفریقا یعنی هوموساپینس, دارای آنچنان مغزی است که کنترل آن حداقل از صد هزار سال پیش به این سو به طور کامل از دست طبیعت بیرون افتاده و انسانی شکل گرفته که مغز او قادر به عبور از مرزهای طبیعت است. مغزی که همزمان هم علم و هنر می آفریند و هم خرافات.

ادامه دارد...

⚛ @AndisheKonim