اندیشه در اکنون

ما و مساله ای به نام امکان اندیشی

📚تامل در مساله #مرگ می تواند ما را به سه نوع مواجهه متفاوت افراد و مکاتب با آن رهنمون نماید.

1️⃣رویکردی که عمدتا به جای فکر کردن به خود مقوله مرگ، به فردای پس از آن می اندیشد و از #مکافات_عمل بیم می دهد چه اینکه #مسافر_دنیا، رهگذری است که مقصدش جای دیگر است. #پروین_اعتصامی چه خوب این معنا را گوشزد میکند:
زندگی جز نفسی نیست، غنیمت شمرش/ نیست امید که همواره نفس بر گردد/ آنچنان کن که بِنیکیت مکافات دهند/ چو گه داوری و نوبت کیفر گردد

🔰تاریخ بلند #دلواپسان_فردا، نشانگر غفلت آنها از #امروز است. روشن است که چنین نگاه آخرت گرایانه ای عطف توجهات دنیایی را تضعیف و یا حداقل امکانی برای آن فراهم آورده است.

🔰البته توجه دارم که ممکن است این تلقی نه لازمه سنت بلکه محصول برداشت از آن باشد اما به هرحال #چندپارگی_فرهنگی جوامع توسعه نیافته که به لحاظ فکری به دوران کلاسیک و در نیازها و زندگی، سراسر وابسته به دوران جدیدند ضرورت بازخوانی ظرفیتهای سنت، متناسب با #زندگی_مدرن را گوشزد میکند. روشن است که چنین خوانشی نه به منزله حذف سنت بلکه به مثابه امتداد بخشی تاریخی برای بقا آن میباشد.

2️⃣رویکرد دوم همچون گروه اول به واکاوی خود مساله مرگ نمیپردازد ولی برخلاف ایشان، تمام نگاه خود را به #عیش_امروز متمرکز کرده آدمی را به ترجیح نقد زندگی بر وعده های نسیه دعوت می کند. وجود #فردا نامعلوم و #دیروز، گذشته است پس هراس نیستی نباید عشرت هستی را کور کند.

🔰شاید آن جمله معروف #اپیکور-که مردن ارزش آن را ندارد که در ما نگرانی بر انگیزد-را بتوان به همین معنا گرفت که اندیشه به مرگ امری بی فایده است زیرا تا وقتی من هستم مرگ نیست و در هنگامه مرگ هم که دیگر من نیستم:
خیام اگر ز باده مستی خوش باش/ با ماهرخی اگر نشستی خوش باش/ چون عاقبت کار جهان نیستی است/ انگار که نیستی، چو هستی خوش باش/ از دی که گذشت هیچ ازو یاد مکن/ فردا که نیامده ست فریاد مکن/ بر نامده و گذشته بنیاد مکن/ حالی خوش باش و عمر بر باد مکن
🔰نباید از نظر دور داشت که غفلت از #فردا اگر به صرف یک #گمان(جاثیه، آیه 24) رقم خورده باشد به همان اندازه فراموشی #امروز که گرفتاری دیدگاه اول بود، یکجانبه نگرانه است.

🔰از سوی دیگر این دیدگاه نه میتواند جوامع دلبسته و هویت یافته به #سنت که قطعیت بقای فراسوی مرگ را پذیرفته اند قانع کند و نه توانای این است که رضایت آنهایی را رقم زند که در قمار #پاسکال_وار انتخابشان، معقولیت این باور را محتمل برشمرده اند.

3️⃣در نگاه جدید، واقعیت مرگ به نقطه کانونی تفکر وارد میشود. #مرگ_اندیشی به مثابه اساس هویت انسانی، امکانات و فرصتهای گشوده به سوی وی را گوشزد میکند و این، تازه آغازی می شود برای زندگی و چه جالب است آن جمله معروف بزرگمردی چون #نیچه که از یکی از اساتید شنیدم:
☘️اگر مرگ پایان زندگیست ولی مرگ اندیشی، آغاز آن است☘️

✅#امکان_اندیشی اگرچه از رهگذر #مرگ_اندیشی حاصل شد اما اختصاصی به آن نداشته و از هر دریچه ای قابل رویت است. شایسته است در هر امری خصوصا اگر که از گذشته به ارث رسیده و به ظاهر جز تکرار عادات جلوه ای ندارد منفعل نبوده و از اندیشه به امکانات نهفته در آن، #پویایی زیست جهان خود را بجوییم. و آیا مراسمات باستانی و آیینی همچون #نوروز و ... نمیتوانند از این جمله باشند؟

🖌دکتر مجید احسن(پژوهشگر حوزه فلسفه و دین)


@majidahsan62