مسیحیت به منزله کینتوزی نهادین
شرح دیدگاه نیچه و مکس شلر از نسبت مسیحیت و کینتوزی
مضامین مطرح:
- مساله اصلی نیچه در کتاب «تبارشناسی اخلاق» این است که چه چیزی یک عمل را اخلاقا نیک یا بد میکند؟ به عبارت دیگر، او میخواهد ببیند «اخلاقیت امر اخلاقی» در چیست و یا از چه سرچشمه میگیرد.
- نیچه با رد متافیزیکهای دینی و فلسفی، دستکم آنها که حقانیت را با ارجاع به «آسمان» توضیح میدهند، میگوید که مردم ارزشهای راجع به زندگی را از متن زندگی به دست میآورند و نه از وحی یا استنتاج فلسفی. مفهوم این موضع این است که ریشه ارزشها یا هنجارها، در حیات اجتماعی و تعاملات گروههای اجتماعی با هم است.
- نیچه معتقد است که آن گروههای اجتماعی که میتوان در حق آنها این گمان را برد که در پهنه تاریخ، خودستا و خودمحور و خودهنجارگذار بودهاند، الگوی گروههای اجتماعی دیگر بودهاند؛ آنها که به زندگی آری گفتهاند و مدعی برتری و بهتری و مهتری بودهاند، الگوی گروههای اجتماعی دیگر در مناسبات پایینتر قدرت بودهاند. نیچه به صراحت، «والاتباران» یا «اشراف» را منشا واقعی هنجارهای اخلاقی و حتی هنجار به طور کلی (زیباییشناختی و معرفتناختی) میداند.
- مسیحیت محصول یهودیانیست که قرون متمادی در مناسبات قدرت پاییندست نشستهاند. عجز یهودیان از تغییر مناسبات قدرت به نفع خود، از آنها ملتی ساخت که ارزشها و هنجارهای خود را از راه واکنش به ملتهای پیروز و دولتهای حاکم برسازند. لاجرم، یهودیت متاخر، جریانهای مسیحی را به وجود آورد که مهمترین خصلت آنها واکنش به هنجارهای متعارف حیات اجتماعی انسان بوده است. موعظه مشهور کوه در انجیلها، آنجا که عیسی مسیح، تنگدستان، ضعیفان، بیماران و گرسنگان را از حیث ملکوت خداوند، برتر و پیشتر قلمداد میکند.
- مکس شلر سخن نیچه علیه مسیحیت را تعدیل میکند و تلاش میکند به نوعی «ذات مسیحیت» را از انتقاد نیچه مبرا بداند. با این حال، شلر به استقبال مفهوم «کینتوزی» نیچه میرود و آن را مقتضی برخی شیوههای بودن انسانی (اگزیستانس) میداند. آنجا که انسان احساس عجز کند و نتواند این شرایط را تغییر دهد، دست به انقلابی میزند که انقلاب در ارزشهاست. او هنجارهای متعارف را واژگون میکند. شلر میگوید در رفتار احزاب و تشکلهای سیاسی، آنجا که نه نقد سازنده، بلکه رفتار تخریبی و ساختارشکنانه دارند، گاهی همین کینتوزی دیده میشود. این قبیل احزاب و تشکلها، شعارهای محققناشدنی سرمیدهند و آشکارا تحت هیچ شرایطی، رضایت پیدا نمیکنند.
برای شنیدن نسخه کامل از لینک زیر استفاده کنید:
https://youtu.be/9lsbkWR4O8U?si=_Yrj-5BKTM8Ir9Ak@nimaghaasemi