↪️ ادامه از قبل
💥مهم و کاربردی پیرامون روایت «علی ممسوس فی ذات الله.» جنابِ نجفی در ادامهٔ سخن، مانند بسیاری از غُلوگرایان و صوفیمشربان، برای اثباتِ وحدتِ خدا و امیرالمؤمنین علیهالسلام به این روایت متمسک شده: «الْحِلْيَةِ كَعْبُ بْنُ عُجْزَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ النَّبِيُّ لَا تَسُبُّوا عَلِيّاً فَإِنَّهُ مَمْسُوسٌ فِي ذَاتِ اللَّهِ.» (یا بِنقلی دیگر) «رويت بهذا السند أنه قال صلى الله عليه وآله: إن عليا لأخيشن في ذات الله.»
📚مناقب آل أبي طالب، ٢/١٨ و بحارالأنوار، ١٠٧/٣١
⚠️ اقای
#حسن_زاده_آملی نیز میگوید: «علی در ذات حق بوده است ممسوس.»
📒هزار و یک نکته، ص ٥٣٣
آنچه از این روایت معنا کردهاند، غالبا به معنایِ وحدت با خدا و فناءفیالله است. مثلا سید محمد حسین
#طهرانی نوشته: «رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: علی را دشنام ندهید. علی وجودش به ذات مقدس خدا گره خورده و فانی در ذاتِ خدا شده. علی دیوانهٔ خدا شده.»
📚امام شناسی، ٤/٣٣
اما علامهٔ مجلسی رحمهالله، ذیل این روایت نوشته: «أي يمسه الاذى والشدة في رضاء الله تعالى وقربه، أو هو لشدة حبه لله واتباعه لرضاه كأنه ممسوس أي مجنون، كما ورد في صفات المؤمن «يحسبهم القوم أنهم قد خولطوا» ويحتمل أن يكون المراد بالممسوس المخلوط والممزوج مجازا، أي خالط حبه تعالى لحمه ودمه.»
✍🏻 ممسوس در ذات خدا شده، یعنی در راه رضای خدا بسیار اذیت شده و آزار دیده، یا اینکه یعنی اینقدر خدا را دوست دارد و رضایت خدا برایش مهم است، انگار مجنون شده. کمااینکه در صفاتِ مؤمن آمده که مردم فکر میکنند او مجنون شده. یا اینکه منظور این است که گوشت و پوستِ او با رضایت و حبِ خدا عجین شده.
📚بحارالانوار، ٣٩/٣١٣
معنایی که علامه نموده است، فی نفسه ایرادی ندارد و از تأویلاتِ غالیانه و صوفیانه به دور است. اما از مهم ترین مصادرِ این روایت، حلیةالاولیاء تألیفِ ابونعیم اصفهانی است. «حدثنا سلیمان ابن أحمد ثنا هارون بن سلیمان المصرى ثنا سعد بن بشر الکوفى ثنا عبد الرحیم بن سلیمان عن یزید بن أبى زیاد عن اسحاق بن کعب بن عجرة عن أبیه. قال قال رسول اللّه صلى اللّه علیه و سلم: «لا تسبوا علیا فإنه ممسوس فى ذات اللّه تعالى»
📚حلیةالاولیاء، ط_امالقرا، چاپ اول، ١/٦٨
«سلیمان ابن أحمد» در سندِ ابونعیم، همان طبرانی صاحب «المعجم» است. سلیمان بن احمد الطبرانی مینویسد: «حدثنا یحیى بن عثمان بن صالح ثنا سفیان بن بشر الکوفی ثنا عبد الرحیم بن سلیمان عن یزید بن أبی زیاد عن إسحاق بن کعب بن عجرة عن أبیه قال: قال رسول الله صلى الله علیه و سلم: لا تسبوا علیا فإنه کان ممسوسا فی ذات الله عز و جل.»
📚المعجم الکبیر، ١٩/١٤٨
و نیز مینویسد: «حدثنا هارون بن سلیمان أبو ذر المصری ثنا سفیان بن بشر الکوفی ثنا عبد الرحیم بن سلیمان عن یزید بن أبی زیاد عن إسحاق بن کعب بن عجرة عن أبیه قال قال رسول الله صلى الله علیه و سلم لا تسبوا علیا فإنه ممسوس فی ذات الله»
📚المعجم الاوسط، ٩/١٤٢
طریق دوم همان طریق ابونعیم است؛ البته در حلیة الاولیاء، «سفیان» به «سعد» تصحیف شده است. سند هر دو روایت تا سفیان بن بشر، یکسان است و طبرانی به دو طریق، حدیث را از سفیان بن بشر نقل کرده است که هر دو از مشایخ مصری او می باشند:
الف) ابوزکریّا یحیی بن عثمان بن صالح بن صفوان السّهمی المصری.
ب) ابوذرّ هارون بن سلیمان المصری.
بنابراین حلقه اصلی در این روایت «سفیان بن بشر الکوفی» است.
↪️ نقلی دیگر از روایت سفیان بن بشر:
ابن عبدالبرّ روایتِ سفیان بن بشر را به گونه دیگری نقل کرده است. «حدثنا خلف بن قاسم، قال: حدثنا عبد الله بن عمر، قال: حدثنا أحمد بن محمد بن الحجاج، قال: حدثنا سفیان ابن بشر، قال: حدثنا عبد الرحیم بن سلیمان، عن یزید بن زیاد، عن إسحاق ابن کعب بن عجرة، قال: قال رسول الله صلى الله علیه و سلم: علیّ مخشوشن فی ذات الله.»
📚الاستیعاب، ٣/١١١٤
سند حدیث تا سفیان، با سند روایت طبرانی یکسان است ولی واسطه نقل از سفیان، «ابوجعفر احمد بن محمد بن الحجاج بن رشدین المهری» است که او نیز از محدّثان مصر می باشد. بنابراین با حدیث واحدی روبرو هستیم که سه تن از مشایخ مصر (یحیی بن عثمان، هارون بن سلیمان، احمد بن محمد بن الحجاج) از سفیان بن بشر نقل کرده اند؛ امّا در نقل آن اختلاف افتاده است. مصادر دیگری این روایت را با کلمه «مخشوشن و مخشون» نقل و ضبط کردهاند.
ادامه
👇🏻➥
@moaveniyan_ir| استاد معاونیان