#گزیدۀ_مقاله 🔹شریعت قرآنی و سنتهای دینی باستان متأخر
(مروری بر «
شریعت پس از اسرائیل: از بایبل تا قرآن» اثر هولگر زلنتین)
✍️ #ایمان_تاجی برخی از بخشهای مهم مقاله از این قرارند:
🔻قرآن خود را جزو غیراسرائیلیان میشمارد و هویت غیراسرائیلی خود را با اسماعیل، پسر ابراهیم، گره میزند. از این منظر، احکام اعمالشده برای غیراسرائیلیان تا زمان قرآن در میان قومها و فرقههای مذهبی ساری و جاری بودهاند. در نتیجه، زلنتین معتقد است با قراردادن قرآن در بستر دنیای باستان متأخر و پیگیریِ دیگر سنتهای آن دوران، نظیر یهودیت ربانی و مسیحیت، میتوان پیوستگی فرهنگ شرعیِ آن دوران را به خوبی مشاهده کرد.
🔻ادیان ابراهیمی دوران باستان متأخر همگی سیاههٔ مشخص و مشترکی از قوانین شرعی را برای کسانی که غیراسرائیلی (جِنتیل) میپنداشتهاند، وضع کردهاند که هدف از آنها حفاظت و حمایت غیراسرائیلیان از «ناپاکیهای حرام» بوده است. اسرائیلیان یا بنیاسرائیل همان اعقاب دوازده فرزند یعقوب پسر اسحاقاند. کتاب زلنتین حاوی چهار فصل است و هر فصل بخشی از قوانین فقهی مرتبط با طهارت یا ناپاکی را در متون یهودی، مسیحی و قرآن بررسی میکند.
🔻بررسیهای زلنتین نشان میدهد که هم متون ربانی و هم مسیحی شباهتهای بسیاری از جهت فهرست قوانین شرعی با یکدیگر دارند، هرچند که تفاوتهایی را نیز در این میان ـ به دلیل رویکرد متفاوت این دو گروه در تفسیر متن ـ میتوان یافت. ازجمله اینکه در تفسیر ربیها مصرف گوشت مردار برای غیریهودیان آزاد است و آنها اصلاً مخاطب قوانین مربوط به ناپاکیهای دورهای نیستند. اما اعمال رسولان بهروشنی گوشت مردار را برای همه حرام اعلام کرده و جا را برای اِعمال قوانین ناپاکیهای دورهای برای غیریهودیان باز گذاشته است.
🔻زلنتین زمینهٔ چهار تحریم قرآنی یعنی خون، مردار، گوشت قربانیشده برای بتها و خوک را بررسی میکند و به این نتیجه میرسد که قرآن از لحاظ فقهی قوانین موجود در عربستان دربارۀ خوردنیها را نپذیرفته و بهجای آن خود را به گروه گسترشدهندگان مسیحی نزدیک کرده است. او معتقد است اگرچه پیوستگی عمیقی میان قرآن و متون قبلی وجود دارد، قرآن با ایجاد تفاوتهایی در قوانین شرعی در پی ساختن هویت جدیدی برای خود و پیروانش بوده است.
🔻قرآن حتی در ترتیب ذکر افرادی که ازدواج با آنان حرام است شباهت زیادی با بخشی از سفر لاویان دارد. البته همانند دیگر قوانین شرعیِ ذکرشده در فصول قبل، قرآن همچنان استقلال خود را حفظ کرده و فهرست آن با عهد عتیق تفاوتهایی نیز دارد. مثلاً ازدواج با زنِ برادر یا زنِ عمو در قرآن تحریم نشده است، درحالیکه ازدواج با برادرزاده یا خواهرزاده، مادر یا خواهر رضاعی به فهرست ازدواجهای ممنوع اضافه شده است.
🔻قوانین مربوط به ازدواج در بایبل بیشتر مربوط به تحریمهای ازدواج در اقوام نَسبی است. در قرآن اما ازدواج با نزدیکان در خانوادههای نَسبی و سببی در کنار هم آمده است. نظیر این رویکرد قرآن را میتوان در برخی متون مسیحی در دوران باستان متأخر یافت که در آنها برخی ازدواجها در نزدیکان سببی نیز وارد فهرست تحریم شدهاند. زلنتین معتقد است قرآن بدین طریق بهسمت نوعی تساوی جنسیتی حرکت کرده و فهرست ازدواجهای ممنوع را به هر دو طرفِ مرد و زن تعمیم داده است، درحالیکه در بایبل این تحریمها به اقوام نسبیِ طرف مرد محدود میشود.
🔻 در لسان قرآن هرگونه تجاوز از قوانین مرتبط با ناپاکیهای حرام منجر به «رِجس» میشود. همچنین در قرآن رجس با شیطان پیوند وثیقی دارد. درواقع شیطان است که خواهان رجس در انسانهاست و موجب ناپاکیهای حرام میشود. این همراهی شیطان با گناه و ناپاکیهای حرام را در عهد عتیق و متون مسیحی دوران باستان متأخر نیز میتوان یافت.
✔️ نسخۀ کامل مقاله را دریافت کنید:
نسخۀ متنی |
نسخۀ صوتی ▪️نیز برای آگاهی بیشتر دربارۀ این موضوع مشاهدۀ دو ویدئوی زیر از هولگر زلنتین قابل توصیهاند:
۱. گفتاری دربارۀ موضوع کتاب «فرهنگ شرعی قرآن» و متن دیدسکالیا، که پیشتر همراه با زیرنویس فارسی در دورنما منتشر شده است (
اینجا).
۲. گفتاری دربارۀ کتاب «
شریعت پس از اسرائیل»، که بهتازگی بههمت مؤسسۀ شیعی المهدی در بیرمنگام منتشر شده است (
اینجا).
#هولگر_زلنتین#شریعت_اسلامی#قرآن_و_بایبل#دوران_باستان_متأخر@doornamaa