#گفتوگو_با_اسلامپژوهان (۱۰)
#گزیدۀ_گفتوگو#گزیدۀ_متنی▪️در جستوجوی عدالت جنسیتی با فمینیسم اسلامی
در گفتوگو با زیبا میرحسینی
🔅بخشی از مهمترین گفتههای
زیبا میرحسینی در این مصاحبه از این قرارند:
🔹سؤالی که برای من بهعنوان یک زن و بهعنوان یک مسلمان مطرح بود، این بود که جایگاه امر مقدس در قوانین کجاست. همیشه به ما گفته شده بود که این قوانین مقدس و الهیاند و امر مقدس یا قوانین شریعت با عدالت همراه است، ولی در عمل که قوانین فقهی است، هیچ نوع عدالتی در آن نبود. بعد از تحقیق در ایران و مراکش متوجه شدم که هیچ چیزِ مقدس و اخلاقی در این قوانین نیست، این قوانین هم مثل هر قانون دیگری است که براساس روابط قدرت و مردسالاری تنظیم شدهاند.
🔹در دیدگاه سنتی، مفهوم جنسیت و برابری، آنطوری که ما امروزه میفهمیم، اصلاً وجود ندارد. با علمای نمایندۀ این دیدگاه هم درحقیقت من نمیتوانستم صحبت کنم. آنها چیزی میگفتند و من چیز دیگری میگفتم. زبان مشترک نداشتیم. چون از دو جهان متفاوت آمده بودیم. بهنظر من، خیلی از آن علما هنوز در قرن سیزدهم یا چهاردهم میلادی بودند و تمام تصوراتشان یک تصورات تئوریک نظری از رابطهٔ زن و مرد بود. مفهوم جنسیت، آنطوری که ما میفهمیم، اصلاً در ذهنشان وجود نداشت، چه برسد به برابری.
🔹وقتی در قم کار تحقیقی انجام میدادم، آنجا بود که واقعاً فمینیست اسلامی شدم، چون دیگر نمیخواستم فقط یک تماشاگر باشم. نمیخواستم فقط تحقیق کنم و بفهمم، بلکه میخواستم یک بازیگر هم باشم. علت اساسیاش هم این اختلاف زبانی، دنیایی و زمانی است که بین فقها و زنان امروز هست و ما دوباره احتیاج داریم به کسانی که هم زبان فقه را بفهمند و هم زبان فمینیسم را بفهمند.
🔹در دههٔ نود میلادی، مجلهٔ «زنان» در ایران درآمد که واقعاً زنانی بودند که در اوایل انقلاب خیلی به جمهوری اسلامی امید داشتند و فعال سیاسی بودند، مثل خانم رهنورد، خانم شرکت، خانم اعظم طالقانی و زنان بسیار مهمی که بعداً به این نتیجه رسیدند که نه! این اسلامی که بهعنوان اسلام حکومتی و سیاسی دارد اجرا میشود، این تفسیر از اسلام نهتنها بهنفع زن نیست، بلکه ضدشان است و بهنوعی فمینیسم میتواند راهگشا باشد.
🔹فمینیسم اسلامی بهنوعی فرزند ناخواستهٔ اسلام سیاسی است. در دورهای اسلام سیاسی بهقدری غالب شده بود، بهقدری فضاهای آکادمیک، فضاهای ذهنی و فضای همه چیز را پر کرده بود که اگر شما میگفتید اسلامی، همه فکر میکردند منظور اسلام سیاسی است. من هم موافق اسلام سیاسی نبودم اما موافق اسلام بودم، چون بهنظر من، دین همیشه یک وجه اجتماعی خیلی مؤثری دارد و پیوند خیلی از ما، اصلاً بند ناف ما، با فقه بسته شدهاست.
🔹قوانین خانواده هنوز ریشهشان در فقه است. مشروعیتشان را از فقه میگیرند. بنابراین، در تمام جهان اسلام، باید از فقه سنتی مشروعیتزدایی شود و ما احتیاج به یک فقه جدید داریم یا احتیاج به یک بازاندیشی جدید داریم و خیلی از زنها دارند این کار را انجام میدهند.
🔹قرآن هیچ تعریفی از عدالت نداده، ولی مردم را بهسوی عادلبودن دعوت کرده. بنابراین، تعریف ما از عدالت همیشه زمانمند است. در زمان نزول قرآن، عدالت شامل برابری جنسیتی نمیشد. در قرآن آیاتی هست که هرطور تفسیر کنید، نمیتوانید از آنها برابری جنسیتی را دربیاورید، ولی عدالت را میتوانید. قرآن درواقع انسانها را از بیعدالتیِ آن زمان به عدالتِ آن زمان برده است، نه به یک عدالت جاودانی یا مثلاً عدالت دورهٔ مدرن.
🔹وجود عدالت در قرآن و اسلام یک پیشفرض اعتقادی است. شما این را میپذیرید و از یک جایی شروع میکنید، ولی اگر بخواهید از اینجا شروع کنید که نه، اصلاً در اسلام عدالت نیست، به راه دیگری میروید، ولی با این پیشفرض میشود شروع کرد. درست است که در قرآن آیاتی هست حاکی از برابری زن و مرد حتی برابری حقوقی، اما میتوانیم آیاتی هم پیدا کنیم که این طور نباشند. این تنش یک چیز مثبت است. باعث میشود قرآن یا دین برای هر زمانی فهمیده شود و پویا باشد.
🔹تنها چیزی که ما میتوانیم از متن مقدس بگیریم، فقط یک فهم است. ما همیشه در دریایی از فهمها زندگی میکنیم، آن که غالب میشود فهمی است که قدرتهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پشت آن است، و فمینیسم اسلامی میکوشد این فهم مردسالار را از درون به چالش بکشد و یک بدیل دیگر بهعنوان فهم برابرطلبانه ایجاد کند.
✔️ نسخۀ کامل این مصاحبه را در حسابهای دورنما دنبال کنید:
🔻نسخۀ متنی در
تارنما |
تلگرام🔻نسخۀ صوتی در
شنوتو |
کستباکس 🔻نسخۀ تصویری در
آپارات |
یوتوب #زیبا_میرحسینی#فمینیسم_اسلامی#برابری_جنسیتی#دورنما_بخوانیم#با_دورنما_بمانیم @doornamaa