با پژوهشگران گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کشف دوبارۀ زیباییهای زبان و ادبیات فارسی همراه شوید.
سروش: cheshmcheragh
اینستاگرام: _cheshmocheragh_
فیسبوک: Persian Terminology
توییتر: persiantermino1
ایتا: cheshmocheragh2
روزه گشادن یا روزه گشودن، روزه (را) باز کردن، روزهگشایی: خوردن و آشامیدن بههنگام افطار روزه خوردن، روزهخوری، روزه (را) خوردن: روزه نگرفتن روزهٔ خود را شکستن: با خوردن چیزی، روزه را باطل کردن روزهٔ (کله)گنجشکی، روزهٔ سرگنجشکی: روزهای که کودکان از صبح تا ظهر میگیرند روزهبهدهن: روزهدار روزهٔ مریم: روزهای که در طول آن نباید با کسی سخن گفت روزهٔ شکدار گرفتن: انجام دادن عملی که درست و غلطِ آن معلوم نیست روزهٔ بینماز: امری ناتمام (منابع: امثال و حکم #دهخدا، فرهنگ کنایات #سخن، فرهنگ فارسی عامیانهٔ #ابوالحسن_نجفی) #واژهشناسی @cheshmocheragh
دربارهٔ ریشهٔ این واژه آرای متنوعی وجود دارد. بعضی واژهٔ «روزه» را ترکیبی از «روز» و پسوند نسبت «ه» دانستهاند؛ زیرا زمان اجرای این فریضه در طول روز است. بعضی از ریشهشناسان میگویند «روزه» و «روز» در منابع فارسی میانه گاه بهجای یکدیگر بهکار رفتهاند. همچنین این اصطلاح برای مراسمی مذهبی در میان زرتشتیان ایران بهکار میرفته است و شاید با ورود اسلام، رنگ و مفهومی اسلامی به خود گرفته است. ازسویدیگر، برخی از متخصصان میگویند این فریضه در ادیان دیگر نیز بهصورتهای مختلف وجود دارد. واژههایی که مثلاً در زبانهای سنسکریت، یونانی و ایرلندی برای این فریضه بهکار میرود، بهمعنای پرهیز از خوردن یا آشامیدن است. بنابراین، احتمال میدهند «روزهٔ» فارسی نیز با «روزی» بهمعنی خوراک همریشه باشد. در زبان فارسی میانهٔ مانوی، ترکیبی بهمعنی «پاییدن خود از خوراک، پرهیز از خوراک» بهکار رفتهاست. احتمالاً جزئی از این ترکیب، یعنی فعلی که معنای پاییدن دارد، حذف شده است و کل معنا به یک جزء انتقال یافته است. مشابه این تحول معنایی در برخی زبانهای دیگر نیز رخ داده است. مثلاً fast انگلیسی در اصل بهمعنی «گرفتن» است و «صیام» عربی از «صوم» بهمعنای پرهیزکردن و حفظکردن آمدهاست.
منبع: مدخل «روزه» در فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی و مقالهٔ «دربارهٔ اشتقاق دو لغت فارسی»، محمد حسندوست. در: نامهٔ فرهنگستان، شمارهٔ مسلسل ۱۶، ۱۳۷۷. صص ۱۳۴-۱۳۷ و نامه به سردبیر. حسن رضایی باغبیدی در: نامهٔ فرهنگستان. شمارهٔ مسلسل ۱۷. صص ۲۱۴-۲۱۶.