♦️عرفان به کار خودسازی میآید، نه جامعهسازی و نه سياست
✍ دکتر محمدامین مروتیمحقق و دانشور فلسفه، عرفان، و ادبیات فارسی
۲۲ آبان ۱۴۰۰
هر چند كاربست راهكارهاي عارفانه در زمينه خودسازي بسيار موثرند اما تعميم همين راهكارها به حوزه هاي اجتماعي و سياسي خطرناك است. در حوزة خودسازي، مفاهيم اصلي عشق اند و كرم و توكل و در حوزه اجتماعي، عقل و عدل و اختيار. اولي مواجهه با خداست و دومي مواجهه با انسان ها. در مواجهه با خدا، انسان هيچ است. طلبي از خدا ندارد. مديون كرم و فضل اوست و به خاطر اين بخشش بي علت و بي رشوت، به او عشق مي ورزد و راه خود سازي هم درك نوع و كيفيت رابطه اي است كه بين هيچ و همه چيز برقرار مي شود. در حالي كه در مواجهه با انسان و اجتماع ، همة انسان ها با هم مساويند و رابطه بر اساس عدل و تساوي است و كسي در مقابل ديگري از حق ويژه برخوردار نيست و اگر كسي بخواهد اختيارات خدا را براي خود مصادره كند، سر از فرعونيت در مي آورد.
رويكرد اشعري عرفا به خدا بي دليل نيست. در اين رويكرد خدا همه كاره است و حق دخل و تصرف در مخلوقات را دارد. درست است كه خدا ملتزم به عدل نيست ولي از موضع كرم كه فراتر از عدل است با انسان ها رفتار مي كند.
اگر بنا را بر عدل ميگذاشت، كار انسان جماعت زار ميشد و در معاملهی عدل، جز خسران نصيبي نمييافت. لذا بايد بر كرم او، اعتماد و توكل كرد. به او ايمان داشت و عشق ورزيد، در حالي كه در حوزهی اجتماع به جاي عشقورزي، عقل ورزي و مصلحتبيني و حساب و كتاب مطرح است. عاشق، مصلحتبين و اهل حساب و كتاب نيست. به تعبير عرفا عافيتسوز و عالمسوز است اما مملكتداري و سياست نياز به تدبير و تعقل دارد: به قول حافظ:
رندِ عالم سوز را با مصلحتبيني چه كار كار مُلك است آن كه تدبير و تامل بايدش
در حوزهی جامعه، قانون و عدالت و عقلانيتِ گروهي دائر مدار و معیارِ تعاملات است و در حوزهی اخلاق و خودسازي، فضل و كرم و رحمت و بخشش و فداكاري و از خود گذشتگي. در حوزهی جامعه انسانها بايد انتخاب كنند و از اختيار خود استفاده حداكثري و عقلاني داشته باشند.
در حوزهی خودسازي بايد اختيار و ارادة عاشق در خواست معشوق منحل شود تا به كمال برسد. در حوزهی اجتماع انتظار عدل داري ولی در حوزهی خودسازي، توقعي از او نداري چرا كه حتي حقي نسبت به موجوديت خود نداري چه رسد به حقوق اين موجود و هر چه داري نه از عدل، كه از كرم و لطف اوست و در اين جا جواب قبل از سوال آمده است:
ما نبوديم و تقاضامان نبود لطف تو ناگفتة ما ميشنود
🔸محدثی: استاد عزیز سلام و سپاس از توجه شما!
حتماً آثارتان را تهیه و مطالعه خواهم کرد و بسیار خوشحالام از آشنایی با شما!
#مولوی#عرفان#مروتی#خودسازی#جامعهسازی@NewHasanMohaddesi