♦️چشماندازی نظری در بارهی خیزشهای اجتماعیی ایران
ادامهی قسمت دهم: گزینهی مداخلهی مستقیم و سرکوب
✍️ حسن محدثیی گیلوایی
۲۰ آبان ۱۴۰۱
اما موضوع مهمی که اکنون باید بدان بپردازیم انواع
سرکوب خیزش یا جنبش اجتماعی در حین وقوع آن است. در میان صاحبنظران ایرانی
رحیم محمدی از
سرکوب جنبش اجتماعی سخن گفته است و صرفاً
سرکوب حین وقوع جنبش را بهنحو زیر مورد بحث قرار داده است:
«
سرکوب دست کم سه وضعیّت یا سه حالت کلّی دارد: نخست
سرکوب ملایم که با مقداری نرمش همراه است، دوم
سرکوب عادی یا غیرتامّ، سوم
سرکوب تامّ. در واقع
سرکوب تامّ، چهار ساحت اصلی زندگی سیاسی را فرا میگیرد؛ یکم، جنبه پلیسی و نظامی که خشونت شدید و ضرب و شتم تا حد کشتار گروهی و جمعی در خیابان و مکانهای عمومی و خصوصی توسط پلیس و نیروهای نظامی مجاز و رایج است. دوم،
سرکوب قضایی که دستگیری و محکومیت و زندان و انواع مجازات کنشگران و جنبشگران را شامل میشود و به طور کلی قُضات و دادگاه و زندان عامل و مجری این جنبه هستند. سوم
سرکوب و انکار گفتمانی و رسانهای است که اصل وجود جنبش به مثابه یک واقعیت و امر جمعی و عمومی و مردمی نفی و انکار میشود. چهارم
سرکوب تقنینی است که به مراتب پیچیدهتر از سه نوع اول است، زیرا در قوانین کشور و در ساختار بورکراسی و در فرآیند تصمیمسازی و تصمیمگیری خُرد و کلان، نقد و مخالفت و اعتراض شهروندان به شکلی که اثر و نفوذ سیاسی و ملّی داشته باشد، نادیده گرفته میشود و به کلی نفی میگردد، و در واقع
سرکوب تقنینی منشاء
سرکوبهای دیگر میشود» (محمدی، ۱۴۰۱،
https://t.me/RahimMohamadi/1518).
بحث محمدی در بارهی دستهبندیی
وجوه چهارگانهی پلیسی، قضایی، گفتمانی-رسانهای، و تقنینیی
سرکوب ارزشمند است. در حقیقت میتوان این موارد چهارگانه را وجوه یا ابعاد
سرکوب دانست. پس میتوانیم با الهام از بحث محمدی وجوه یا ابعاد
سرکوب را از انواع آن جدا سازیم.
وجه یا بُعد سرکوب ناظر به آن قلمرویی از زندهگی و فعالیت است که سرکوب در آن اعمال میشود و نوع سرکوب نیز ناظر به شکل و شیوهی انتخاب شده برای سرکوب است.
اما بحث وی
دو اصلاح نیاز دارد: یکی آنکه تقنینی جدای از قضایی نیست و بهتر است تعبیر تقنینی-قضایی را بهکار ببریم. دیگر آنکه میبایست بدانها سه وجه
سرکوب معیشتی و
منزلتی-موقعیتی و سرکوب امکاناتی-تجهیزاتی را هم افزود.
سرکوب معیشتی ناظر است به اینکه عاملان تحت نظر، دچار تنگنای معیشتی میشوند و موقعیتهای شغلی و حرفهای خود را کم و بیش از دست میدهند.
سرکوب منزلتی-موقعیتی نیز ناظر به از دست دادن موقعیت اجتماعی و منزلت اجتماعی است و جدای از وجه معیشتی و خود امری مستقل است و به هویت اجتماعیی فرد لطمه میزند و انگیزههای زیست اجتماعیاش را تضعیف میکند.
سرکوب امکاناتی-تجهیزاتی نیز به معنای آسیب زدن به اموال و امکانات و تجهیزات افراد و گروهها و سازمانها یا مصادرهی آنها است. بدین ترتیب،
سرکوب میتواند در شش وجه یا بعد رخ دهد:
تقنینی-قضایی، پلیسی، گفتمانی-رسانهای، معیشتی، و منزلتی-موقعیتی، امکاناتی-تجهیزاتی.
اما تفکیک سه نوع
سرکوب (نرم، عادی یا غیرتام، و تام) نیز تفکیک مفیدی است، اگرچه وجه تمایز
سرکوب ملایم یا نرم با
سرکوب غیرتام چندان روشن نیست. در حقیقت، این فقرات بهلحاظ تمایزگذاری دقیق نیستند و مرز مشخصِ بهنحو دقیق جداکنندهای ندارند. اما میتوان این موارد را دقیقتر توضیح داد و تعریف کرد.
پس هر نوع
سرکوب میتواند وجوه یا ابعاد مختلفی داشته باشد. بر این اساس، بهنظر میرسد تقسیم
سرکوب حین وقوع خیزش یا جنبش اجتماعی به سه نوع
نرم، محدود یا غیرتام، و
همهجانبه یا تام با تعاریف زیر، تفکیکی موجه و قابل دفاع است:
۱) سرکوب نرم آن نوع سرکوبی است که هدفاش ممانعت از یک نوع فعالیت خاص در درون موقعیت معینی در میدان و فضا یا در یک شرایط معین است اما با لطمهزدن و آسیب زدن به افراد و سازمانها و امکاناتشان همراه نیست،
۲)
سرکوب محدود یا غیرتام نوعی از سرکوب است که نه در همهی وجوه ششگانه (تقنینی-قضایی، پلیسی، گفتمانی-رسانهای، معیشتی، منزلتی-موقعیتی، و امکاناتی-تجهیزاتی) رخ میدهد و نه از نظر شدت (میزان آسیبها و لطمات وارد شده) خیلی شدید است و نه از نظر زمانی طولانی است بلکه محدود به دورهی زمانیی مشخصی است.
۲) اما سرکوب همهجانبه یا تام خیزش یا جنبش اجتماعی هم در وجوه متعدد رخ میدهد و هم از نظر شدت بسیار بالا است و هم در طیی زمان نسبتاً طولانی ادامه مییابد و نه فقط ”زندگی سیاسی” افراد سرکوب شده را بلکه گاه کل زندهگی آنان را تحتالشعاع قرار میدهد.
این بحث دو قسمت دیگر هم ادامه دارد. در ادامه از
پیآمدهای سرکوب جنبش اجتماعی سخن خواهم گفت.
#سرکوب #رژیم_سیاسی#خشونت_تدافعی#خشونت_تهاجمی#خیزش_اجتماعی @NewHasanMohaddesi