اندیشیدن تنها راه نجات

#ضوابط و #اصول #علمی

۱. ارزش یک نظریه یا فرضیه علمی به هیچ وجه نباید به خصلت و شخصیت دانشمندی که آن نظریه را ارائه داده ارتباط پیدا کند. قدرت و ضعف فرضیه باید براساس محتویات علمی آن و مدارکی باشد که دانشمند در تایید آن می‌آورد و مستقل از خود دانشمند است. نیوتن کارهای زیادی در زمینه‌ی کیمیاگری کرد، ولی امروز ذره‌ای به آن اهمیت نمی‌دهند؛ اگر چه وی یکی از بزرگترین دانشمندان همه اعصار است. مرجعیت آن در فلان موضوع علمی دلیل پذیرفتن نظریات آن در موضوعی دیگر بدون توجه به روش‌های علمی نمی‌شود. بر همین روال اگر دانشجویی نظریه نسبیت را به هر دلیلی نپذیرد، به او گفته نمی‌شود که این نظریه‌ی دانشمند نابغه‌ای است و همه آن را پذیرفته‌اند و تو هم باید آن را بپذیری، بلکه به او می‌گوییم که آثار اینشتین را بخواند و نتیجه پژوهش‌ها را دوباره بررسی کند.

۲. یافته‌ها و اکتشافات یک دانشمند باید بطور آزادانه و آشکارا به کل جامعه علمی ارائه شود. دانشمندان انسان‌هایی هستند از ملیت‌ها، سنین، جنس‌ها، مذاهب، علائق سیاسی و فلسفی گوناگون با سلیقه‌ها، عواطف و روحیات متفاوت که معمولا یک چیز آن‌ها را گرد هم آورده است و آن کنجکاوی و استفاده از روش علمی برای شناخت طبیعت و کشف حقیقت است.

۳. دانشمندان باید یافته‌های همکاران خود را با شک سازمان یافته بررسی کنند. هر دانشمندی باید آثار دیگران را در زمینه تخصصی خود بررسی و نقد خود را بصورت کتبی در نشریه‌ها، مجلات، روزنامه‌های علمی و نیز بطور شفاهی در سخنرانی‌ها و نشست‌های مجامع علمی ابراز کند. این شیوه خودپاسبانی و خودپیرایی و اصلاح علم ضروری است، زیرا در معبد علم مرد مقدسی وجود ندارد و آرا و اقوال همه با یک معیار سنجیده می‌شود. دانشمندان باید با دقت مقالات علمی همکاران خود را که برای یک نشریه‌ی علمی ارسال شده بخوانند و اشتباه‌ها و خطاهایی را که در مشاهده یا آزمایش این پژوهشگران صورت گرفته یا ضعف استدلال و نتیجه‌گیری آن‌ها را نشان دهند.

۴. تحقیقات و پژوهش‌های دانشمندان نباید در جهت کسب منافع شخصی باشد. یعنی علت و راهنمای تحقیق علمی نباید کسب منافع اقتصادی، شهرت علمی دریافت مدال و جایزه باشد. اگر چه در بسیاری از موارد پس از یک کشف مهم علمی معمولا همه‌ی این‌ها برای دانشمند فراهم می‌آید. امروزه که علم و تکنولوژی به حرفه‌ای پرسود تبدیل شده متاسفانه اصل اخیر کمتر مورد توجه دانشمندان قرار دارد و بسیاری از دانشمندان آشکارا از این اصل تخلف می‌کنند.

#علم_چیست؟
دکتر محمدرضا توکلی‌صابری




⚛ @AndisheKonim

#فلسفه_ی #علم چیست؟
زبان کلیپ انگلیسی با زیرنویس پارسی



⚛ @AndisheKonim

#فرق #دین و #علم چیست؟!
زبان کلیپ انگلیسی با زیرنویس پارسی

#ریکی #جرویس با یک مثال ساده این پرسش را پاسخ می‌دهد.



⚛ @AndisheKonim

#فلسفه ی #علم چیست؟
زبان کلیپ انگلیسی با زیرنویس پارسی

با توضیح #دیوید #آلبرت
فیلسوف و فیزیکدان



⚛ @AndisheKonim

راز #اکتشافات #علمی چیست؟
راز #پیشرفت #علم چیست؟
خب واضحه : #اشتباه_کردن !
زبان کلیپ انگلیسی با زیرنویس پارسی



⚛ @AndisheKonim

‍ ▪️#علم چیست؟

علم چیست؟ شاید تصور کنیم که پاسخ دادن به این سؤال آسان است: معلوم است، علم یعنی موضوعاتی مثل فیزیک، شیمی، و زیست شناسی، حال آن که مباحثی از قبیل هنر، موسیقی و الهیات علم نیستند.

اما وقتی فیلسوف میپرسد علم چیست به دنبال این نوع جواب نیست. آنچه فیلسوف در نظر دارد صرفا فهرستی از یک رشته فعالیتها که معمولاً به آنها نام «علم» میدهند نیست، بلکه او در پی ویژگی مشترک این فعالیت هاست یعنی در پی آن خصیصه ای است که ما بر اساس آن چیزی را علم می شمریم. با این حساب، سؤال ما پیش پاافتاده نیست.

اما خواننده هنوز ممکن است تصور کند که به هرحالی این سؤالی ساده و سرراستی است و جواب درست آن هم این است که علم تلاشی است در راه فهمیدن جهانی که در آن زندگی میکنیم، تبیین این جهان، و نیز پیش بینی وقایع این جهان.

مسلما جواب معقولی است، اما ایا تمام قصه همین است؟ آخر دین های گوناگون هم درصدد فهم و تبیین این جهان اند ولی معمولاً ما دین را شاخه ای از علوم به شمار نمی آوریم. طالع بینی و فال گیری هم در پی پیش بینی آینده اند اما اکثر مردم این کارها را علم نمیدانند.

همچنین است تاریخ. مورخان می کوشند آنچه در گذشته روی داده دریابند و علت رویدادها را معلوم کنند، اما تاریخ را معمولا در ردیف علوم محض قرار نمی دهند، بلکه آن را جزء ادبیات و علوم انسانی به شمار می آورند.

پس، ازقرار معلوم مانند بسیاری از پرسش های فلسفی، پرسش «علم چیست؟» نیز غامض تر ازآن است که در ابتدا به نظر می امد.

بسیاری بر این باورند که تفاوت علم و غیر علم را باید در روشهای خاصی جست که دانشمندان برای تحقیق دربارهٔ جهان به کار میگیرند.
این سخن هم کاملاً معقول است، زیرا در بسیاری از علوم برای تحقیق از روش های مشخصی استفاده میشود که در رشته های غیر علمی خبری از آن روش ها نیست.

یک نمونهٔ بارز تفاوت در روش، استفاده از آزمایش است. در تاریخ تحول علم جدید استفاده از آزمایش نقطهٔ عطفی به حساب می اید. البته هستند علومی که ازمایش در انها کاربرد ندارد. مثلاً معلوم است که منجم نمیتواند آسمان را موضوع آزمایش خود قرار دهد. در اینجا او صرفا باید به رصدهای دقیق قناعت کند.

بسیاری از شاخه های علوم اجتماعی نیز مشمول همین حکم اند. یکی دیگر از جنبه های مهم علم، نظریه سازی است. کار دانشمند فقط این نیست که دفترچه ای بردارد و نتایج آزمایش ها و مشاهدات خود را در آن ثبت کند، بلکه اصولاً باید بر مبنای نظریه ای عام این نتایج را تبیین هم بکند.

درست است که انجام دادن این کار همیشه آسان نیست اما حاصل آن موفقیت های خیره کننده بوده است. یکی از سؤالات مهمی که باید در فلسفه علم برای آن جوابی پیدا کرد این است که دانشمندان چگونه توانسته اند به کمک روش هایی از قبیل آزمایش، مشاهده و نظریه سازی از روی بسیاری از رازهای طبیعت پرده بردارند.

📚 #فلسفه ی علم



⚛ @AndisheKonim

#علم چیست ؟
چه خصوصیاتی دارد ؟
چرا بدنبال آن هستیم ؟

#نیل_دگراس #تایسون

زبان ویدئو پارسی


⚛ @AndisheKonim

■ #علم چیست ؟
چه خصوصیاتی دارد ؟
چرا بدنبال آن هستیم ؟
با دوبله فارسی

👤 #نیل #دگراس #تایسون


⚛ @AndisheKonim

‍ ■ #علم چیست؟ فلسفه و متدولوژی علمی چیست؟

■ تعریف علم

متاسفانه چون ما ایرانیان تولید کننده علم نوین نبوده ایم، واژه Science در زبان فارسی برابرنهاد مناسبی ندارد و به هرچیز و هرکس علم و عالم گفته میشود. گرچه شاید بتوان «دانش» را برابر این واژه دانست، ولی آنچه که در فارسی امروز به جای این لغت بکار میرود «علم» است که البته خود این لغت عربی است و مانند اکثر لغات عربی دارای چند معنی است. ولی در این نوشتار، منظور از علم یا دانش، همان برابر انگلیسی ساینس است.
تعریف علم البته در همه جا کاملاً شبیه به هم نیست ولی آنچه که به طور کل می توان درباره علم گفت این است که «علم، آگاهی یا داده ای است که به طور سیستماتیک و ساختارمند درباره جهان فیزیکی پیرامون و پدیده های مرتبط با آن تولید یا کشف شده است». همانطور که در تعریف هم آمد این تولید دانش و علم دارای سیستم یا نظام و ساختار است و به هر شکلی پدید نمی آید. این ساختار چیزی است به نام روش علمی (یا متد علمی) که چارچوبی است برای تولید دانش.

■ علم بخش های مختلفی دارد: آزمایش علمی، فرضیه علمی، مشاهده علمی، تئوری یا نظریه علمی، حقیقت علمی، مدل علمی، طبقه بندی علمی، قانون علمی و...
توضیح ماهیت علم و تحقیقات علمی، پروسه تحقیقات، الگوی استدلالات، روش های محاسباتی و ارائه رئوس و ابزارهای مورد استفاده در تحقیقات بر دوش «فلسفه علم» است که شاخه ای پر محتوا از فلسفه را می سازد.

■ روش علمی - Scientific Method

روش علمی زیربنای تولید دانش است. هر آگاهی، دانش و داده ای که از این روش پیروی کرده باشد ارزش علمی دارد. به طور خلاصه مراحل روش علمی چنین است:

1️⃣ پرسشی مطرح می شود.

2️⃣ تحقیقات درباره آن انجام می شود.

3️⃣ فرضیه ای آزمون پذیر و سازگار با تحقیقات تولید می شود.

4️⃣ فرضیه تولید شده مورد آزمون قرار می گیرد.

5️⃣ نتایج آزمون مورد بررسی قرار می گیرد.

6️⃣ اگر نتایج درست باشد اعلام می شود و در غیر اینصورت بازگشت به مرحله 2️⃣

■ در مرحله نخست، با دیدن یک پدیده در طبیعت و یا از جانب سایر فرضیات و نظریات، یک پرسش مطرح می شود که رسیدن به پاسخ آن، هدف محقق است. سپس او در مرحله بعدی به جمع آوری مشاهدات، تحقیقات، نظریه های مرتبط و ... می پردازد. پس از آن، با بررسی این شواهد، یک نظریه ابتدایی تولید می کند که این نظریه باید دارای یک ویژگی خیلی مشخص و مهم باشد که آن «آزمون پذیر بودن» است. در مراحل بعدی، محقق باید نتایج آزمون را با مشاهده ای که در مرحله اول سبب طرح پرسش شده بود مطابقت دهد تا ببیند آیا این فرضیه، آن پرسش را پاسخ می دهد یا خیر؟ اگر بله، پاسخ به دست آمده است البته نه پاسخ نهایی و اگر نه دوباره مراحل از پله دوم تکرار خواهند شد.


⚛ @AndisheKonim

✅ #علم_چیست؟

آشنایی با فلسفه علم

🔶️ سه دیدگاه درباره ماهیت علم
به اعتقاد تجربه‌گرایان، «تجربه» نه تنها ریشه و منشأ همه‌ی معارف، از جمله علم، بلکه توجیه کننده آن‌ها نیز هست. باورهای روزمره ما محصول تجارب فردی و گروهی ماست. دانشمندان نیز در برخورد با تجارب ملموس به نظریه پردازی درباره‌ی آن‌ها روی می‌آورند و ایده‌آلشان این است که نظریاتشان را تجربه تأیید کند. به عنوان نمونه، هنگامی که به تاریخ پزشکی نگاه می‌کنیم بسیاری از نظریات علمی را می‌یابیم که ریشه در مشاهدات تجربی دارند. وبا بیماری جدی و واگیرداری بود که در قرون هجده و نوزده مرگ و میر بسیاری را باعث شد. هنوز هم در جوامع فیر و در میان محله‌هایی از کلان-شهرهای پرجمعیت، که از امکانات بهداشتی بی‌بهره‌اند، وبا به راحتی شیوع می‌یابد و بسیاری از کودکان و بزرگسالان را به کام مرگ می‌کشد. در قرون هجده و نوزده نظریه‌های متفاوتی در باب علت شیوع بیماری وبا وجود داشت. چنین نظریه‌هایی، اغلب بدون توسل به موجودات ریزی مانند میکروب، وبا را ناشی از گازهای بدبوی مرداب یا فاضلاب می‌دانستند. جان اسنو در قرن نوزده در لندن، علت شیوع وبا را وجود میکروب‌های ریزی در آب آشامیدنی شهر دانست. وی با تلاش بسیار، اولیای شهرداری را متقاعد کرد که شیرهای آب را در میادین عمومی ببندند. پس از قطع شیرهای آب، شیوع وبا به شدت کاهش یافت و نظریه‌ی اسنو در سال ۱۸۵۴ به تأیید تجربی رسید.


⚛ @AndisheKonim

ادامه مطلب 👇

https://bit.ly/33GFlaI

معیارهای علمی چیست؟ (بخش سوم و پایانی)

علم نه تنها با فرضیه‌ها و نظریات خود، بلکه با وسایل و ابزارهای متعدد به منظور آزمایش این فرضیه‌ها، امکاناتی فراتر از حواس انسانی در اختیار ما می‌گذارد. میکروسکپ، اسپکتروسکپ، تلسکوپ، و رادیو تلسکوپ و هزاران ابزار علمی دیگر حواس ما را تقویت می‌کند و ما را قادر می‌سازد به جهان‌های بسیار کوچک میکروارگانیسم‌ها و دنیای بی‌نهایت بزرگ و دور ستارگان و دنیای پنهان و نادیدنی ملکول‌ها راه یابیم و بدین ترتیب دانش خود در باب جهان را تکمیل کنیم و جامعیت و فراگیری بیشتری به آن بدهیم.

دیدگاه علمی با تلاش و کوشش مداوم همه‌ی دانشمندان با روش‌های فوق به دست می‌آید و حاصل صدها سال کار پیگیر فکری و عملی است و با «معرفت متعالی» متکلمان و متافیزیسین‌ها که همیشه تصویر کاملی از جهان ارائه می‌دهند به کلی فرق می‌کند. تفاوت جهان بینی دانشمند با جهان بینی افراد معتقد به معارف گروه اول در همین است: دانشمندان هیچگاه شناخت کامل و متعالی از این جهان ندارند و نخواهند داشت. دانشمندان به جای این که جهان بینی خود را کامل ببینند، همیشه فرضیه‌ها و نظریات خود را آزمون پذیر می‌دانند و آماده‌اند اگر مدارک و شواهدی بر خلاف فرضیه‌هایشان پیدا شد، آن‌ها را تصحیح و تهذیب کنند، تغییر دهند، و حتی دور بیندازند. گزارش علمی آن‌ها از جهان هیچ گاه به پایان نمی‌رسد و کتاب معرفت آن‌ها همیشه ناتمام است؛ زیرا علم از دیدگاه دانش ورزان جست وجو و طلب حقیقت است نه وصول به آن. در این جست وجو هیچ‌کس به سرمنزل حقیقت نخواهد رسید، و همگی همیشه در راهند. همچو آن سی مرغ هستند که سیمرغ نخواهند شد. برخلاف متکلمان که ادعای معرفت کامل از جهان دارند، دفتر علم همیشه باز است و هیچ داستانی به پایان نرسیده و هر دانشمندی سعی دارد بر حسب بضاعت خود کلمه‌ای، سطری، عبارتی، یا فصلی به آن بیفزاید. در این دفتر هیچ کلام مقدس و تغییرناپذیری وجود ندارد. چه بسا که فصل‌هایی از آن حذف و دوباره نوشته شود. دانشمندان همیشه در حال نگارش و ویرایش دفتر علم هستند.

این خودپاسبانی و خود پیرایی مهم ترین خصیصه‌ی علم است و هنگامی که به جامعیت و وحدت توصیف علمی جهان اشاره می‌کنیم باید آن را در نظر داشته باشیم. این علامت بلوغ علم است که خاضعانه اعلام می‌دارد که هنوز تصویر کاملی از عالم ندارد و همچنان مشغول تهیه‌ی آن است، بر خلاف کوشندگان معارف گروه اول همچون متکلمین، فلاسفه، و متافیزیسین‌ها که همیشه ادعای ارائه‌ی کامل ترین، برترین، و واقعی‌ترین تصویر از جهان را دارند.

نتیجه آن که اگر یک قانون، فرضیه، یا نظریه‌ی علمی با پنج معیار فوق هماهنگی داشته باشد می‌توان گفت علمی است، وگرنه غیرعلمی خواهد بود. وقتی می‌گوییم نظریه‌ای غیرعلمی است منظورمان این نیست که بی‌فایده، ناپسند و بی ارزش است، بلکه منظور این است که پنج معیار مربوط به علم را ندارد و در نتیجه خارج از دایره‌ی علم است. چنین نظریاتی ممکن است جنبه‌ی دیگری از فعالیت و معرفت انسانی باشند: فلسفه و هنر علمی نیستند، اما جنبه‌ی دیگری از فعالیت‌های انسانی هستند. با این معیارهاست که نظریه‌ی جاذبه‌ی نیوتن و تئوری اتمی دالتون را یک نظریه‌ی علمی، و ماتریالسیم دیالکتیک، اقتصاد توحیدی و نظریه‌ی قبض و بسط تئوریک شریعت را غیرعلمی می‌دانیم⚛

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری

معیار‌های علمی چیست؟ (بخش دوم)

🔹 ۲. اعتبار: تنها آزمون پذیر بودن برای یک نظریه‌ی علمی کافی نیست. هر نظریه پس از آزمایش باید با واقعیت مطابقت و اعتبار داشته باشد، یا بیشترین احتمال نزدیکی با واقعیت را داشته باشد. آزمون پذیری نشان می‌دهد که می‌توان خطا یا درست بودن نظریه را تعیین کرد. اعتبار بر نتیجه‌ی این آزمون پذیری تاکید می‌ورزد. نتیجه‌ی آزمون پذیری اعتبار یا بی‌اعتباری یک نظریه را معین می‌کند. ادعاهای بسیاری قابل آزمایش هستند؛ ولی ما پس از آزمایش آن‌هایی را که واقعیت و اعتبار دارند می‌پذیریم و آن‌هایی را که صحت ندارند کنار می‌گذاریم.

با این معیار می‌توانیم فرق بين «عقیده» و «باور» شخص را با «معرفت واقعی» مشخص کنیم. مثلا طالع بینی و کیمیاگری اعتباری ندارند زیرا مدارک علمی به طور قاطعی واقعیت آن‌ها را رد می‌کنند. روش‌های علمی آزمایش و تحلیل‌های آماری ابزارهای توانمندی برای تمییز «تصادف» از «قانون» و بهترین شیوه برای تقویت اعتبار علم هستند.

🔸۳. روشنی و دقت: مفاهیم علمی باید روشن و دقیق و خالی از ابهام و رمز باشند. مفاهیمی مانند الکترون، وزن مخصوص، و جرم همگی تعریف دقیق و مشخصی دارند.

🔹 ۴. یکپارچگی و وحدت ساختاری: نظریه‌های علمی باید نظام یکپارچه و یک دستی داشته باشند و از تضاد عاری باشند. بنابراین مجموعه‌ای قضایای نامربوط و ناپیوسته و متضاد مشخصات نظریه‌ی علمی را ندارد. علم به شیوهی فرضی - استنتاجی (hypothetico - deductive) کار می‌کند. این شیوه شامل مراحل زیر است:

▪️الف) برخورد با یک مسئله؛
▫️ب) ابداع و اظهار یک فرضیه، نظریه، یا قانون که مسئله را توضیح می‌دهد و به حل آن می‌انجامد؛
▪️ج) استنتاج احکامی از (ب) که به حقایق قابل مشاهده اشاره دارند؛ و
▫️د) آزمایش این احکام استنتاجی و تعيين صحیح یا خطا بودن آن‌ها.

با این شیوه سعی می‌کنیم تا به شبکه‌ای از قضایای متحد و منسجم برسیم، نه به یک سلسله اطلاعات صحیح اما متفرق و ناپیوسته. شاید تی. اچ. هاکسلی به همین نکته اشاره دارد که می‌گوید «علم عبارت است از عقل سلیمی که سازمان یافته است». فرق علم با معلومات عمومی یا سایر دانستنی‌ها و هر معرفت دیگر در همین جاست. سیستم‌های متافیزیکی و کلامی غالبا سعی کرده‌اند که این شیوه‌ی علم را تقلید کنند و مجموعه‌ای از احکام را گرد هم آورده‌اند، اما مهم‌ترین فرقشان با علم این است که دو معیار علم را که پیش از این ذکر کردیم ندارند: یعنی یا آزمون پذیر نیستند و یا به مفهومی که ما تعریف کردیم بی‌اعتبار هستند.

🔸 ۵. جامعیت و فراگیری: مسئله‌ی علمی باید حداکثر قدرت توضیحی را داشته باشد و چیزهایی را که نظریه‌های دیگر نمی‌توانند توضیح دهند، بیان کند. این فراگیری و جامعیت نه تنها باید توضیح دهنده‌ی احکام قبلی باشد، بلکه باید توضیح مسائل ناشناخته و جدید دیگری را هم در برگیرد. نظریه‌ی جاذبه‌ی نیوتن نه تنها سقوط سیبی از درخت را توصیف می‌کند، بلکه حرکات اجرام سماوی و قوانین جذر و مد را نیز روشن می‌سازد. باید یادآوری کرد که منظور از جامعیت علم، علم کنونی ماست که البته آخرین و نهایی‌ترین گزارش علمی از جهان برای حال یا آینده نخواهد بود. این فراگیری و جامعیت همیشه در حال افزایش است و پیوسته علم ما را به پدیده‌ها افزایش می‌دهد.
(ادامه دارد...)⚛

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری

معیارهای علمی چیست؟ (بخش نخست)

📝 چه چیزی علم را از شبه علم، ضدعلم، و غیرعلم (مانند فلسفه) جدا می‌کند؟ برای پاسخ به این سوال باید معیارهایی پیدا کنیم که بر سر آن‌ها به توافق برسیم، تا بعد بتوانیم بگوییم که چه چیزی علم است و چه چیزی علم نیست. به طور کلی با پنج معیار عمده می‌توانیم یک نظریه‌ی علمی را از نظریه‌ای غیرعلمی جدا کنیم. این معیارها عبارتند از:

🔸 ۱. آزمون پذیری عمومی: موضوعات، قوانین، تئوری‌ها و توضیحات علمی باید نزد عموم دانشمندان قابل آزمایش باشد. اگر نتوان قضایا و احکامی مانند توضیحات، قوانین، و تئوری‌های علمی را که ادعای علمی بودن دارند آزمایش کرد، صحت یا کذب آن‌ها را نیز نمی‌توان ثابت کرد. حتی روشی برای اثبات خطا یا واقع بودن آن‌ها نداریم. باید خاطر نشان ساخت که «آزمون پذیری» و «قابل آزمایش بودن» فرق دارد با این که «آزمایش شده است». مثلا پیش از سفر انسان به ماه این جمله «در سطح تاریک ماه کوه‌هایی وجود دارد» یک قضیه و حکم قابل آزمایش بود، گو این که در آن زمان امکان آزمایش آن وجود نداشت و هنوز آزمایش نشده بود. اما بعدها با پیشرفت پژوهش‌های فضایی این کار انجام شد. در حالی که جمله‌ی «فرشته‌ها موجودات مهربانی هستند» یا «ارواح در سرنوشت انسان‌ها دخالت دارند» قابل آزمایش نیستند.

علم برای آزمایش تئوری‌ها و فرضیه‌های ذهنی است و این که آیا این تئوری‌ها و فرضیه‌ها در علم خارج واقعیت دارند یا نه و اگر واقعیت دارند آیا دیگران هم با آن توافق دارند یا نه. بنابراین آزمون پذیری به توافق عمومی در مورد یک مسئله کمک می‌کند. بدین معنی که نیوتن با فرضیه‌ی جاذبه‌ی خود و ارائه‌ی شیوه‌هایی برای آزمایش نظریات خود به توافق عموم دانشمندان بر سر آن کمک کرد. همینطور لویی پاستور که وجود میکروارگانیسم‌ها را عامل عفونت می‌دانست، با آزمایش‌هایی که تکرار آن برای همه ممکن بود واقعیت داشتن تئوری ذهنی و شخصی خود (تئوری میکروبی) در عالم خارج را به همه نشان داد.

عینیت علوم نیز به همین معیار وابسته است. علم فارغ از تعصبات فرهنگی، شخصی و نژادی است، و هر کسی با شیوه‌ی مشاهده و آزمایش می‌تواند یک مسئله‌ی علمی را تأیید یا رد کند. روش علم روش تجربه و مشاهده‌ی همگانی است، نه تجربه‌ی شخصی و درونی. بنابراین بررسی و تحقیق در مورد آن دست از «واقعیات» و «حقایق» که فقط بعضی افراد «برگزیده»، «ربانی»، «الهی» یا «برجسته» به آن دسترسی دارند (مانند عرفا، صوفیان، اولیاالله) و دیگران را امکان بررسی آن‌ها نیست، از عهده‌ی علم خارج است. محصول معرفت این اشخاص متعلق به خودشان است و نمی‌توانند دیگران را در آن شریک کنند و باید حرف‌هایشان را دربست و بر اساس درجه‌ی ایمان به آن‌ها باور کرد.

جذبه‌ی عرفانی، شور عشق، الهام هنرمند، و حتی برق اشراق یک دانشمند را نمی‌توان فعالیت علمی خواند. موضوعات علمی باید قابلیت تبادل بين افراد گوناگون داشته باشند و همه‌ی افراد به گونه‌ای یکسان آن‌ها را دریابند، و در مرحله‌ی بعد همه‌ی این افراد بتوانند آن‌ها را آزمایش کنند. عقاید و باورهایی که ورای مشاهده، آزمایش، اندازه گیری، و تحلیل‌های آماری باشند، جزو موضوعات کلامی یا ماورا الطبیعه و فاقد معانی هستند که به موضوعات علوم تجربی نسبت می‌دهیم.
(ادامه دارد...)⚛

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری

معیارهای علمی چیست؟ (بخش سوم و پایانی)

علم نه تنها با فرضیه‌ها و نظریات خود، بلکه با وسایل و ابزارهای متعدد به منظور آزمایش این فرضیه‌ها، امکاناتی فراتر از حواس انسانی در اختیار ما می‌گذارد. میکروسکپ، اسپکتروسکپ، تلسکوپ، و رادیو تلسکوپ و هزاران ابزار علمی دیگر حواس ما را تقویت می‌کند و ما را قادر می‌سازد به جهان‌های بسیار کوچک میکروارگانیسم‌ها و دنیای بی‌نهایت بزرگ و دور ستارگان و دنیای پنهان و نادیدنی ملکول‌ها راه یابیم و بدین ترتیب دانش خود در باب جهان را تکمیل کنیم و جامعیت و فراگیری بیشتری به آن بدهیم.

دیدگاه علمی با تلاش و کوشش مداوم همه‌ی دانشمندان با روش‌های فوق به دست می‌آید و حاصل صدها سال کار پیگیر فکری و عملی است و با «معرفت متعالی» متکلمان و متافیزیسین‌ها که همیشه تصویر کاملی از جهان ارائه می‌دهند به کلی فرق می‌کند. تفاوت جهان بینی دانشمند با جهان بینی افراد معتقد به معارف گروه اول در همین است: دانشمندان هیچگاه شناخت کامل و متعالی از این جهان ندارند و نخواهند داشت. دانشمندان به جای این که جهان بینی خود را کامل ببینند، همیشه فرضیه‌ها و نظریات خود را آزمون پذیر می‌دانند و آماده‌اند اگر مدارک و شواهدی بر خلاف فرضیه‌هایشان پیدا شد، آن‌ها را تصحیح و تهذیب کنند، تغییر دهند، و حتی دور بیندازند. گزارش علمی آن‌ها از جهان هیچ گاه به پایان نمی‌رسد و کتاب معرفت آن‌ها همیشه ناتمام است؛ زیرا علم از دیدگاه دانش ورزان جست وجو و طلب حقیقت است نه وصول به آن. در این جست وجو هیچ‌کس به سرمنزل حقیقت نخواهد رسید، و همگی همیشه در راهند. همچو آن سی مرغ هستند که سیمرغ نخواهند شد. برخلاف متکلمان که ادعای معرفت کامل از جهان دارند، دفتر علم همیشه باز است و هیچ داستانی به پایان نرسیده و هر دانشمندی سعی دارد بر حسب بضاعت خود کلمه‌ای، سطری، عبارتی، یا فصلی به آن بیفزاید. در این دفتر هیچ کلام مقدس و تغییرناپذیری وجود ندارد. چه بسا که فصل‌هایی از آن حذف و دوباره نوشته شود. دانشمندان همیشه در حال نگارش و ویرایش دفتر علم هستند.

این خودپاسبانی و خود پیرایی مهم ترین خصیصه‌ی علم است و هنگامی که به جامعیت و وحدت توصیف علمی جهان اشاره می‌کنیم باید آن را در نظر داشته باشیم. این علامت بلوغ علم است که خاضعانه اعلام می‌دارد که هنوز تصویر کاملی از عالم ندارد و همچنان مشغول تهیه‌ی آن است، بر خلاف کوشندگان معارف گروه اول همچون متکلمین، فلاسفه، و متافیزیسین‌ها که همیشه ادعای ارائه‌ی کامل ترین، برترین، و واقعی‌ترین تصویر از جهان را دارند.

نتیجه آن که اگر یک قانون، فرضیه، یا نظریه‌ی علمی با پنج معیار فوق هماهنگی داشته باشد می‌توان گفت علمی است، وگرنه غیرعلمی خواهد بود. وقتی می‌گوییم نظریه‌ای غیرعلمی است منظورمان این نیست که بی‌فایده، ناپسند و بی ارزش است، بلکه منظور این است که پنج معیار مربوط به علم را ندارد و در نتیجه خارج از دایره‌ی علم است. چنین نظریاتی ممکن است جنبه‌ی دیگری از فعالیت و معرفت انسانی باشند: فلسفه و هنر علمی نیستند، اما جنبه‌ی دیگری از فعالیت‌های انسانی هستند. با این معیارهاست که نظریه‌ی جاذبه‌ی نیوتن و تئوری اتمی دالتون را یک نظریه‌ی علمی، و ماتریالسیم دیالکتیک، اقتصاد توحیدی و نظریه‌ی قبض و بسط تئوریک شریعت را غیرعلمی می‌دانیم⚛

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری
گردآوری: #Student

معیار‌های علمی چیست؟ (بخش دوم)

🔹 ۲. اعتبار: تنها آزمون پذیر بودن برای یک نظریه‌ی علمی کافی نیست. هر نظریه پس از آزمایش باید با واقعیت مطابقت و اعتبار داشته باشد، یا بیشترین احتمال نزدیکی با واقعیت را داشته باشد. آزمون پذیری نشان می‌دهد که می‌توان خطا یا درست بودن نظریه را تعیین کرد. اعتبار بر نتیجه‌ی این آزمون پذیری تاکید می‌ورزد. نتیجه‌ی آزمون پذیری اعتبار یا بی‌اعتباری یک نظریه را معین می‌کند. ادعاهای بسیاری قابل آزمایش هستند؛ ولی ما پس از آزمایش آن‌هایی را که واقعیت و اعتبار دارند می‌پذیریم و آن‌هایی را که صحت ندارند کنار می‌گذاریم.

با این معیار می‌توانیم فرق بين «عقیده» و «باور» شخص را با «معرفت واقعی» مشخص کنیم. مثلا طالع بینی و کیمیاگری اعتباری ندارند زیرا مدارک علمی به طور قاطعی واقعیت آن‌ها را رد می‌کنند. روش‌های علمی آزمایش و تحلیل‌های آماری ابزارهای توانمندی برای تمییز «تصادف» از «قانون» و بهترین شیوه برای تقویت اعتبار علم هستند.

🔸۳. روشنی و دقت: مفاهیم علمی باید روشن و دقیق و خالی از ابهام و رمز باشند. مفاهیمی مانند الکترون، وزن مخصوص، و جرم همگی تعریف دقیق و مشخصی دارند.

🔹 ۴. یکپارچگی و وحدت ساختاری: نظریه‌های علمی باید نظام یکپارچه و یک دستی داشته باشند و از تضاد عاری باشند. بنابراین مجموعه‌ای قضایای نامربوط و ناپیوسته و متضاد مشخصات نظریه‌ی علمی را ندارد. علم به شیوهی فرضی - استنتاجی (hypothetico - deductive) کار می‌کند. این شیوه شامل مراحل زیر است:

▪️الف) برخورد با یک مسئله؛
▫️ب) ابداع و اظهار یک فرضیه، نظریه، یا قانون که مسئله را توضیح می‌دهد و به حل آن می‌انجامد؛
▪️ج) استنتاج احکامی از (ب) که به حقایق قابل مشاهده اشاره دارند؛ و
▫️د) آزمایش این احکام استنتاجی و تعيين صحیح یا خطا بودن آن‌ها.

با این شیوه سعی می‌کنیم تا به شبکه‌ای از قضایای متحد و منسجم برسیم، نه به یک سلسله اطلاعات صحیح اما متفرق و ناپیوسته. شاید تی. اچ. هاکسلی به همین نکته اشاره دارد که می‌گوید «علم عبارت است از عقل سلیمی که سازمان یافته است». فرق علم با معلومات عمومی یا سایر دانستنی‌ها و هر معرفت دیگر در همین جاست. سیستم‌های متافیزیکی و کلامی غالبا سعی کرده‌اند که این شیوه‌ی علم را تقلید کنند و مجموعه‌ای از احکام را گرد هم آورده‌اند، اما مهم‌ترین فرقشان با علم این است که دو معیار علم را که پیش از این ذکر کردیم ندارند: یعنی یا آزمون پذیر نیستند و یا به مفهومی که ما تعریف کردیم بی‌اعتبار هستند.

🔸 ۵. جامعیت و فراگیری: مسئله‌ی علمی باید حداکثر قدرت توضیحی را داشته باشد و چیزهایی را که نظریه‌های دیگر نمی‌توانند توضیح دهند، بیان کند. این فراگیری و جامعیت نه تنها باید توضیح دهنده‌ی احکام قبلی باشد، بلکه باید توضیح مسائل ناشناخته و جدید دیگری را هم در برگیرد. نظریه‌ی جاذبه‌ی نیوتن نه تنها سقوط سیبی از درخت را توصیف می‌کند، بلکه حرکات اجرام سماوی و قوانین جذر و مد را نیز روشن می‌سازد. باید یادآوری کرد که منظور از جامعیت علم، علم کنونی ماست که البته آخرین و نهایی‌ترین گزارش علمی از جهان برای حال یا آینده نخواهد بود. این فراگیری و جامعیت همیشه در حال افزایش است و پیوسته علم ما را به پدیده‌ها افزایش می‌دهد⚛
(ادامه دارد...)

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری
گردآوری: #Student

معیارهای علمی چیست؟ (بخش نخست)

📝 چه چیزی علم را از شبه علم، ضدعلم، و غیرعلم (مانند فلسفه) جدا می‌کند؟ برای پاسخ به این سوال باید معیارهایی پیدا کنیم که بر سر آن‌ها به توافق برسیم، تا بعد بتوانیم بگوییم که چه چیزی علم است و چه چیزی علم نیست. به طور کلی با پنج معیار عمده می‌توانیم یک نظریه‌ی علمی را از نظریه‌ای غیرعلمی جدا کنیم. این معیارها عبارتند از:

🔸 ۱. آزمون پذیری عمومی: موضوعات، قوانین، تئوری‌ها و توضیحات علمی باید نزد عموم دانشمندان قابل آزمایش باشد. اگر نتوان قضایا و احکامی مانند توضیحات، قوانین، و تئوری‌های علمی را که ادعای علمی بودن دارند آزمایش کرد، صحت یا کذب آن‌ها را نیز نمی‌توان ثابت کرد. حتی روشی برای اثبات خطا یا واقع بودن آن‌ها نداریم. باید خاطر نشان ساخت که «آزمون پذیری» و «قابل آزمایش بودن» فرق دارد با این که «آزمایش شده است». مثلا پیش از سفر انسان به ماه این جمله «در سطح تاریک ماه کوه‌هایی وجود دارد» یک قضیه و حکم قابل آزمایش بود، گو این که در آن زمان امکان آزمایش آن وجود نداشت و هنوز آزمایش نشده بود. اما بعدها با پیشرفت پژوهش‌های فضایی این کار انجام شد. در حالی که جمله‌ی «فرشته‌ها موجودات مهربانی هستند» یا «ارواح در سرنوشت انسان‌ها دخالت دارند» قابل آزمایش نیستند.

علم برای آزمایش تئوری‌ها و فرضیه‌های ذهنی است و این که آیا این تئوری‌ها و فرضیه‌ها در علم خارج واقعیت دارند یا نه و اگر واقعیت دارند آیا دیگران هم با آن توافق دارند یا نه. بنابراین آزمون پذیری به توافق عمومی در مورد یک مسئله کمک می‌کند. بدین معنی که نیوتن با فرضیه‌ی جاذبه‌ی خود و ارائه‌ی شیوه‌هایی برای آزمایش نظریات خود به توافق عموم دانشمندان بر سر آن کمک کرد. همینطور لویی پاستور که وجود میکروارگانیسم‌ها را عامل عفونت می‌دانست، با آزمایش‌هایی که تکرار آن برای همه ممکن بود واقعیت داشتن تئوری ذهنی و شخصی خود (تئوری میکروبی) در عالم خارج را به همه نشان داد.

عینیت علوم نیز به همین معیار وابسته است. علم فارغ از تعصبات فرهنگی، شخصی و نژادی است، و هر کسی با شیوه‌ی مشاهده و آزمایش می‌تواند یک مسئله‌ی علمی را تأیید یا رد کند. روش علم روش تجربه و مشاهده‌ی همگانی است، نه تجربه‌ی شخصی و درونی. بنابراین بررسی و تحقیق در مورد آن دست از «واقعیات» و «حقایق» که فقط بعضی افراد «برگزیده»، «ربانی»، «الهی» یا «برجسته» به آن دسترسی دارند (مانند عرفا، صوفیان، اولیاالله) و دیگران را امکان بررسی آن‌ها نیست، از عهده‌ی علم خارج است. محصول معرفت این اشخاص متعلق به خودشان است و نمی‌توانند دیگران را در آن شریک کنند و باید حرف‌هایشان را دربست و بر اساس درجه‌ی ایمان به آن‌ها باور کرد.

جذبه‌ی عرفانی، شور عشق، الهام هنرمند، و حتی برق اشراق یک دانشمند را نمی‌توان فعالیت علمی خواند. موضوعات علمی باید قابلیت تبادل بين افراد گوناگون داشته باشند و همه‌ی افراد به گونه‌ای یکسان آن‌ها را دریابند، و در مرحله‌ی بعد همه‌ی این افراد بتوانند آن‌ها را آزمایش کنند. عقاید و باورهایی که ورای مشاهده، آزمایش، اندازه گیری، و تحلیل‌های آماری باشند، جزو موضوعات کلامی یا ماورا الطبیعه و فاقد معانی هستند که به موضوعات علوم تجربی نسبت می‌دهیم⚛
(ادامه دارد...)

📕 #علم_چیست؟
✍دکتر محمدرضا توکلی‌صابری
گردآوری: #Student

علم چیست؟

📝 علم عبارت است از شیوه‌ی فهم و کسب معلومات قابل اعتماد (که البته این معلومات خطاناپذیر نیست) از جهان مادی، از جمله توصیف پدیده‌های قابل مطالعه که به ترتیب زیر فراهم می‌آید: از راه مشاهده دقیق و روشن (تا حد امکان)، ثبت هوشمندانه‌ی آن، طبقه بندی موضوعی آن، استخراج احکام و قوانین عمومی از آن که مبین نظم و ترتیب است، استنتاج احکام دیگر از این قوانین با روش استقرا، تایید این احکام با مشاهده‌ی بیشتر، و ارائه‌ی فرضیه‌ها و تئوری‌هایی که بیشترین تعداد ممکن قوانین را به هم مرتبط می‌کند و به شرح آن‌ها می‌پردازد. یعنی علم به چگونگی و چرایی امور می‌پردازد و آن‌ها را توصیف می‌کند و توضیح می‌دهد.

علم به توضیح و توصیف جهان مادی می‌پردازد و برای تصرف در آن شیوه‌هایی ارائه می‌دهد. این قدرت تصرف در طبیعت به آن حقانیت و عینیت می‌دهد. توضیحات علمی انعکاسی از واقعیات هستند که بیشتر از معارف دیگر واقعیات را منعکس می‌کنند و آزمایش آن‌ها برای هر کسی امکان پذیر است. علم جهان طبیعت را آنچنان که هست توصیف می‌کند، نه آن چنان که باید باشد، و نه آنطور که می‌خواهیم باشد. تفاوت علم با فلسفه و هنر نیز در همین است. از آنجا که علم یک حرفه‌ی دموکراتیک است، برجسته ترین دانش‌ورزان، از نیوتن گرفته تا اینشتن، باید به کوچکترین انتقاد پایین ترین عضو جامعه علمی پاسخ بدهند و او را از نظر علمی قانع کنند. در این حرفه هیچ‌گونه ولی امر، مراد، مرجعیت، و رهبری وجود ندارد. اگر ادعای برجسته ترین پژوهشگر با مدرک تجربه و آزمایش همراه نباشد رد می‌شود. بر همین بنیان است که نظريات دانش‌ورزان عمده‌ای نظیر نیوتن در زمینه‌ی کیمیاگری، یا لینوس پاولینگ در زمینه‌ی اهمیت ویتامین ث در افزایش طول عمر پذیرفته نشده است⚛

📕#علم_چیست؟
✍ دکتر محمدرضا توکلی‌صابری

🔷🔶 #علم چیست؟ فلسفه و متدولوژی علمی چیست؟

■ تعریف علم

🔵 متاسفانه چون ما ایرانیان تولید کننده علم نوین نبوده ایم، واژه Science در زبان فارسی برابرنهاد مناسبی ندارد و به هرچیز و هرکس علم و عالم گفته میشود. گرچه شاید بتوان «دانش» را برابر این واژه دانست، ولی آنچه که در فارسی امروز به جای این لغت بکار میرود «علم» است که البته خود این لغت عربی است و مانند اکثر لغات عربی دارای چند معنی است. ولی در این نوشتار، منظور از علم یا دانش، همان برابر انگلیسی ساینس است.
تعریف علم البته در همه جا کاملاً شبیه به هم نیست ولی آنچه که به طور کل می توان درباره علم گفت این است که «علم، آگاهی یا داده ای است که به طور سیستماتیک و ساختارمند درباره جهان فیزیکی پیرامون و پدیده های مرتبط با آن تولید یا کشف شده است». همانطور که در تعریف هم آمد این تولید دانش و علم دارای سیستم یا نظام و ساختار است و به هر شکلی پدید نمی آید. این ساختار چیزی است به نام روش علمی (یا متد علمی) که چارچوبی است برای تولید دانش.[۱]

✅ علم بخش های مختلفی دارد: آزمایش علمی، فرضیه علمی، مشاهده علمی، تئوری یا نظریه علمی، حقیقت علمی، مدل علمی، طبقه بندی علمی، قانون علمی و...
توضیح ماهیت علم و تحقیقات علمی، پروسه تحقیقات، الگوی استدلالات، روش های محاسباتی و ارائه رئوس و ابزارهای مورد استفاده در تحقیقات بر دوش «فلسفه علم» است که شاخه ای پر محتوا از فلسفه را می سازد.[۲]


■ روش علمی - Scientific Method

🔴 روش علمی زیربنای تولید دانش است. هر آگاهی، دانش و داده ای که از این روش پیروی کرده باشد ارزش علمی دارد. به طور خلاصه مراحل روش علمی چنین است:

1⃣ پرسشی مطرح می شود.

2⃣ تحقیقات درباره آن انجام می شود.

3⃣ فرضیه ای آزمون پذیر و سازگار با تحقیقات تولید می شود.

4⃣ فرضیه تولید شده مورد آزمون قرار می گیرد.

5⃣ نتایج آزمون مورد بررسی قرار می گیرد.

6⃣ اگر نتایج درست باشد اعلام می شود و در غیر اینصورت بازگشت به مرحله 2⃣

✅ در مرحله نخست، با دیدن یک پدیده در طبیعت و یا از جانب سایر فرضیات و نظریات، یک پرسش مطرح می شود که رسیدن به پاسخ آن، هدف محقق است. سپس او در مرحله بعدی به جمع آوری مشاهدات، تحقیقات، نظریه های مرتبط و ... می پردازد. پس از آن، با بررسی این شواهد، یک نظریه ابتدایی تولید می کند که این نظریه باید دارای یک ویژگی خیلی مشخص و مهم باشد که آن «آزمون پذیر بودن» است. در مراحل بعدی، محقق باید نتایج آزمون را با مشاهده ای که در مرحله اول سبب طرح پرسش شده بود مطابقت دهد تا ببیند آیا این فرضیه، آن پرسش را پاسخ می دهد یا خیر؟ اگر بله، پاسخ به دست آمده است البته نه پاسخ نهایی و اگر نه دوباره مراحل از پله دوم تکرار خواهند شد⚛


═══════════════════

منابع:

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/528756/science

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/528804/philosophy-of-science