محمدرضا یوسفی

«تطبیق نظریه دسترسی محدود با واقعیت ایران»

✔ ارائه‌کننده: دکتر محمد رضا یوسفی، استاد دانشگاه و اقتصاددان »

⏰ جمعه 5 بهمن ماه ساعت 20 الی 22

برگزار کننده : گروه تلگرامی «اندیشکده اقتصاد و توسعه»

از حضور، سئوالات و اظهارنظرهای اعضا استقبال می‌کنیم 🙏🙏🙏


🛑 در طول جلسه، ارسال هر نوع پست غیرمرتبط با موضوع جلسه مجاز نیست
@yousefimohamadreza

نرخ ارز، ساختار رانتي و ذينفعان
محمدرضا يوسفي

🔹 نرخ ارز از كليدي ترين متغيرهاي اقتصادي است و هر روز بر اهميت آن در اقتصاد افزوده مي شود. نرخ ارز عامل مهمي در موازنه پرداختها است. با توجه به جايگاه نفت در اقتصاد ايران، نرخ ارز علاوه بر اثرگذاري بر صادرات و واردات، درآمدي براي دولت محسوب شده و عاملي بر تامين بودجه است.

🔹 ارز نيز داراي بازاري است، دو طرف عرضه و تقاضا دارد. در ساختار اقتصادي و سياسي كشورهاي توسعه يافته، نرخ ارز، شناور مديريت شده بوده كه از تلاقي صادركنندگان و واردكنندگان به دست مي آيد. در اين كشورها، اقتصاد با ثبات بوده و بر اساس منطق اقتصاد بازار، صادركنندگان عرضه كننده و واردكنندگان نيز تقاضاكننده ارز هستند. اهداف ثانوي مانند دلالي و سفته بازي در بازار ارز وجود ندارد. نرخ ارز به طور طبيعي توسط بازار تعيين مي شود كه بر اساس آن تعادل تراز تجاري را ممكن مي سازد.

🔹 ساختار اقتصاد ايران ساختاري سه بخشي است. بخش خصوصي ضعيف، بخش دولتي مداخله گر و بخش خصولتي كه از سويي از منابع عمومي بهره مي برد و از سوي ديگران اهداف حداكثرسازي سود را دنبال مي كند. اين سه بخش، صادركنندگان هستند.

🔹 بخش خصوصي ضعيف در مجموع كمترين سهم در صادرات را دارد. اكنون بخش دولتي از طريق فروش منابع طبيعي نفت و گاز درآمد كسب كرده و از اين طريق اهدافي مانند تامين مالي دولت و صندوق ذخيره ارزي و ساير موارد را دنبال مي كند. بخش سوم شامل فولادي ها، معدني ها، پتروشيمي ها و مانند آن هستند كه از منابع عمومي يارانه اي بهره مي برند و محصولات را عمدتا در بازارهاي جهاني عرضه مي كنند.

🔹 دولت بخش مهمي از ارز را به بانك مركزي داده و با دريافت پول به تامين مالي خود مي پردازد و موجب افزايش پايه پولي و نقدينگي مي شود. بخش خصولتي بعد از دولت، مهمترين صادركننده است. اين بخش پرقدرت بوده، با وجود داشتن جنبه عمومي، تابع سياستهاي دولت نيست و از آزادسازي نرخ ارز، بيشترين نفع را مي برد زيرا هزينه ها يارانه اي و درآمدها از طريق بازارهاي جهاني به دست مي آيد. بخش خصوصي كه سهم به نسبت پايين تري از دو بخش ديگر در صادرات دارد هزينه هايش در بازارهاي داخلي تعيين مي شود و درآمدش در بازار جهاني به دست مي آيد.

🔹 طبيعي است با توجه به حجم و تركيب صادرات كشور، عمدتا بخش هاي دولتي و خصولتي در بازار ارز نقشي تعيين كننده دارند. ذينفعان اصلي آزادسازي نرخ ارز اين دو گروه هستند. از جانب عرضه ارز، بازار رقابتي وجود ندارد. به عبارتي نقش دولت و بخش خصولتي در اين راستا تعيين كننده است.

🔹 در سال 1397 كه ترامپ از برجام خارج شده و تحريم هاي ظالمانه را با شدت بيشتري دنبال كرد. درخواست بانك مركزي از بخش خصولتي براي عرضه درآمدهاي ارزي به بازار نيما پاسخ متناسب داده نشد. اين امر از عوامل افزايش نرخ ارز بود. اين در حالي است كه روسيه كه به گونه اي ساختاري مشابه با ما دارد پس از تحريم امريكا، با فشار به بخش رانتي توانست بازار ارز خود را براي دو سال نخست مديريت كند و اكنون نرخ رشد ارز در آن كشور به نسبت شرايط تحريمي پايين بوده ولي مقايسه نرخ ارز سالهاي 1397 تا 1400 و 1400 تا 1403 رشد بسيار بالايي را بيان مي كند.

🔹 بنابراين اگر تغيير سياست كنوني دولت مبني بر ايجاد بازار توافقي نتواند بخش سوم كه در اقتصادهاي متعارف دنيا، تعريفي از آن نشده است را مجبور به عرضه ارز كند در اين صورت نرخ ارز توافقي و بازار آزاد مجدد افزايش خواهند يافت و اين امر به رشد نقدينگي و تورم منجر خواهد شد. البته به نظر مي رسد كه با اتكاء به گذشته، دولت اين توانايي را نخواهد داشت.

🔹 از سوي ديگر دولت ( بانك مركزي) به دليل تعهدات عمومي مجبور است كه ارزپاشي كند تا مانع از شدت رشد آن شود كه از اين طريق بازار دلالي را رونق بخشيده و منابع عمومي را نيز از دست خواهد داد. بنابراين مهمترين برنده اين افزايش، بخش سوم هستند. زيرا هر چند دولت نيز از نفع برندگان اوليه است اما هزينه هاي تورم حاصله دامن دولت را نيز خواهد گرفت.

🔹 از طرفي به دليل ساختار اقتصادي كشور و برخلاف منطق متعارف اقتصادي افزايش نرخ ارز موجب ايجاد انگيزه بيشتر و افزايش صادرات نخواهد شد. مروري بر شوك هاي قيمتي ارز در ساليان اخير اين نكته را به خوبي نشان مي دهد.
در نتيجه اين سياست، رانت بزرگي براي اين دسته ايجاد خواهد كرد.

چنانچه گذشت بازار ارز دو جانب عرضه و تقاضا دارد كه اين يادداشت تنها به بررسي جانب عرضه پرداخت.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/s46351

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه هشتم: اخلاق و اقتصاد

بیست و ششم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه هفتم: معیارهای ارزیابی وضعیت جامعه از نظر قرآن

بیست و پنجم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه ششم: زندگی ایمانی در جهان مدرن: نهادهای دینی(۳)

بیست و سوم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

علی الگوی جاودانه برای حکومت ها
محمدرضا یوسفی

🔹 یکی از سوالاتی که همواره ذهن خیلی ها را به خود مشغول کرده است، این است که پیامبر، ائمه و یا جامعۀ صدر اسلام متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش بوده اند. جامعۀ آن دوره، یک جامعه کشاورزی و در قیاس با جوامع کنونی کوچک بوده اند.

🔹 بسیاری از جوامع در قرن ۲۱، جوامع صنعتی و فراصنعتی هستند. کشاورزی ماشینیزه شده، نظام حمل و نقل فوق العاده پیشرفت کرده است. مسائل نوظهور پدید آمده و جوامع به طرز شگفت انگیزی نسبت به آن جوامع متحول شده اند. به گونه ای که می توان گفت دو دنیای متفاوت رخ داده است. لذا با وجود این تحولات شگرف، چرا باید از کسانی صحبت شود که ۱۴۰۰ سال از زندگی آنها می گذرد و آنها را الگو قرار داد؟

🔹 این پرسش، بسیار جدی است. اندیشمندان مختلف واکنش های متفاوتی نسبت به این سوال داشته اند. برخی تصور می کنند که الگو بودن پیامبر یا امیرالمومنین و دیگر امامان یه این معناست که همه چیز را با آن دوران نسبت سنجی کنیم. از این رو هر چند با محصولات دنیای جدید سر سازگاری دارند اما با روح و مظاهر تمدن جدید در تقابلند.
علوم انسانی را بر نمی تابند و آن را مظهر تمدن غرب و غربی شدن می دانند و به دنبال علوم انسانی اسلامی هستند. از نام توسعه دوری جسته، از کلمه پیشرفت استفاده می کنند. آنان به گونه ای سخن می گویند که انسان مسلمان و غیرمسلمان دو هویت کاملا مستقل داشته و هیچ وجه مشترکی با یکدیگر ندارند. گروهی نیز با تمسک به برخی روایات ضعیف و یا منطبق با شرایط خاص مخاطب، مدعی طب اسلامی شده و در تقابل با طب نوین قرار گرفته اند.

🔹 این تفکر تقابلی خسارات بزرگی به جامعه وارد کرده است. به علاوه، این نگرش به دلیل تفاوت واقعی عمل اجتماعی و سیاسی امامان به دلیل تغییر شرایط، به نوعی گزینش توجیهی دچار شده و توانایی این را دارد که به ظاهر تصمیم خود را با یک رفتار از صدر اسلام تطبیق داده و خود را توجیه کند در حالی که تفاوتها بسیار است و این رفتار ظاهرگرایانه در عمل ابزای برای توجیه سیاست های خطا در آمده است.

🔹 با توجه به تحول عمیق جوامع بشری، الگو بودن به معنای یادشده خطاست. آنان در ارزش های اخلاقی، چگونگی مواجهه با مشکلات، رابطه معنوی با خداوند، چگونگی تعامل با مردم، اخلاق اجتماعی، اخلاق خانوادگی و... الگو می باشند. ارزش‌های اخلاقی، ارزش‌هایی پایدار و هویت ساز هستند ارزشهایی مانند صداقت، راستگویی، پایمردی، استقامت و صبر جمیل و ... که مختص زمان صدر اسلام نبوده، بلکه پیوسته دغدغۀ اصلی زندگی بشری بوده است.

🔹 ما در رابطه با حکومت، با مسائلی مواجه می شویم. حکومتها در طول تاریخ بر حسب شرایط متحول شده اند. ساختار اداری حکومت ساده بوده، تفکیک قوا معنا نداشته است، تعدد سازمانها و گستره مسائل مانند امروز نبوده است. استانها به گونه ای تقریبا ایالتی عمل می کردند. بنابراین شبیه سازی با آن دوران خطایی بزرگ است.

🔹 با وجود این، اصول اداره جامعه و ارزش های حاکم بر حکومت قابل توجه است. به طور مثال، در حکومت امیرالمومنین،آزادی بیان ارزش داشته و از جایگاه معتبری برخوردار بود. بدترین انتقادات و حتی توهین ها توسط خوارج و گروهی از مخالفان به حضرت علی میشد. گاهی اوقات، برخی رفتارها و گفته ها چنان تلخ بود که توسط مردمی که ناظر صحنه ها بودند، قابل تحمل نبود و می خواستند واکنش نسبت به فرد هتاک نشان دهند اما حضرت علی چنین اجازه ای نمی دادند. در حالی که همین رفتارها در دوران خلفاء تحمل نمیشد و افرادی که به انتقاد می پرداختند مورد اذیت و آزار قرار گرفته، از حقوق خویش مانند سهم از بیت المال محروم شده، گاه تبعید و گاه مورد آزار قرار می گرفتند. از منظر حضرت علی، تا زمانی که اقدام مسلحانه نشده است، آزادی مخالفان تضمین شده است. بنابراین آزادی بیان یک اصل اساسی در حکومت امیرالمومنین بود. حتی وقتی که مخالفین اراده جنگ می کردند، حضرت راه گفتگو را انتخاب کرده، سعی می کرد آنان را قانع کند و هیچگاه شروع کننده جنگ نبود. وقتی آنان جنگ را شروع می کردند، حضرت می فرمودند خداوندا تو شاهد باش که من آغازگر جنگ نبودم و تمامی تلاش خویش را برای جلوگیری از آن مصروف داشتم. حضرت پس از جنگ نیز، خانواده آنان را از سهم بیت المال محروم نکرده، آزادی آنان را محترم می شمرد.

🔹 معیارهای گزینش کارگزاران، نظارت حاکمیت و مردم بر عملکرد آنان، شفافیت، به رسمیت شناختن حق اعتراض، جهت گیری سیاست های حکومت در جهت افزایش رفاه، عدالت و تضمین حقوق مالکیت، نظارت بر بازار و نه دخالت در آن، بسترسازی ارتقاء فرهنگی جامعه از جمله مواردی است که هر حکومتی باید از آن درس گیرد. اگر آن ترور و حادثه نبود، جهان امروز سمت و سویی دیگر داشت.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/f35868

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه پنجم: زندگی ایمانی در جهان مدرن(۲)

بیست و دوم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

🔸🔷🔸《توسعه نیافتگی: چرایی، چگونگی و راه های برون رفت》🔸🔷🔸


به نام خدا

إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَومٍ حَتّىٰ يُغَيِّروا ما بِأَنفُسِهِم
خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را که در خودشان است تغییر دهند!

❇️ در نظر است دوره فشرده ای مشتمل بر ۱۰جلسه با عنوان :

« توسعه نیافتگی: چرایی, چگونگی و راههای برون رفت» برای علاقمندان برگزار شود که در آن به مروری بر آخرین نظریات توسعه پرداخته خواهد شد.

عناوین کلی:
* مفهوم توسعه و تحولات آن
* ویژگی های اساسی توسعه نیافتگی
* چرایی توسعه نیافتگی
* چگونگی رهایی

ویژگی های دوره:
* تبیین و نقد دیدگاه های عجم اوغلو، فوکویاما و نورث.
* بررسی تطبیقی با شرایط ایران


🛑 مدرس: آقای دکتر محمدرضا یوسفی عضو هیات علمی دانشگاه مفید


جلسات از نیمه دوم بهمن ماه، روزهای شنبه ساعت ۲۰ تا ۲۲ در فضای مجازی برگزار خواهد شد .

این دوره برای فعالان سیاسی ، حزبی، مدنی و اندیشمندانی که دغدغه توسعه اقتصادی کشور را دارند مفید خواهد بود و می تواند به دانشجویان رشته اقتصاد و علوم سیاسی نگاه راهبردی‌تری عطا کند.

علاقمندان می‌توانند با ارسال درخواست خود به اکانت
@motmehr
تا آخر دی ماه ثبت نام نمایند.



@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه چهارم: زندگی ایمانی در جهان مدرن(۱)

نوزدهم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه سوم: بیانیه آکسفورد (۲)

هجدهم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه دوم: بیانیه آکسفورد(۱)

شانزدهم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

رویکردی جدید به اقتصاد اسلامی
محمدرضا یوسفی

جلسه اول: نقد رویکرد موجود اقتصاد اسلامی

پانزدهم دی ۱۴۰۳

مکان: مؤسسه فرهنگی امیرالمؤمنین - نجف‌اشرف

🆔 @amiralmomenin_fa
@yousefimohamadreza

تاملات اساسی در نرخ ارز توافقی
محمدرضا یوسفی

🔹 بانک مرکزی به تازگی سازوکار مبادله ارز با قیمت توافقی بین صادرکننده و واردکننده را فراهم کرده تا بازار نیما را حذف و به سمت ارز تک‌نرخی حرکت کند. کمبود منابع ارزی، دولت سیزدهم را مجبور کرد تا نرخ ترجیحی را از 4200 به 28500 تومان افزایش داده، این دولت تضمین داد که همچنان تمام نیازهای ارزی را با این نرخ تامین می‌کند که البته با کاهش تعداد قابل توجهی از کالاها به این تعهد عمل نکرد. وزیر اقتصاد وقت اعلام کرد این سیاست تاثیر بسیار محدودی بر زندگی مردم خواهد داشت که اینطور نبود.

🔹 در زمان شروع دولت چهاردهم، قیمت دلار تقریبا 58 هزار تومان بود. این قیمت در 26 آذر که روز افتتاح بازار ارز توافقی بود، تقریبا به 78 هزار تومان رسید. در کمتر از چهار ماه، نرخ ارز حدود ۳۴ درصد رشد داشته است. یک رکورد در جهش قیمت ارز در این دوره زمانی محسوب می‌شود. این دولت نیز به مانند دولت قبلی با تنگنای ارزی روبرو بوده، دغدغه تامین مالی دارد.
دولت چهاردهم همان خط دولت سیزدهم، به سمت تک نرخی شدن گام بر داشته، می خواهد در راستای عمل به برنامه هفتم، نرخ ارز نیمایی را به نرخ توافقی تبدیل کرده و با کاهش شکاف از نرخ ارز آزاد، به سمت آن گام بردارد. به نظر رئیس بانک مرکزی در نرخ توافقی، نرخ ارز به دلیل عرضه و تقاضا، کشف خواهد شد. پس از این سخنان، گروهی این اقدام را گامی مثبت جهت کاهش رانت، حرکت به سمت بازار واقعی ارز، تشویق صادرات و رونق بازار بورس بیان کرده و از این سیاست حمایت کردند.

🔹 اما چند پرسش مهم در اینجا وجود دارد. اولین پرسش این است که بازار ارز، بازار رقابتی نیست. توجه به صادرکنندگان نشان می دهد که عمده ارز در دست انحصارگرایان منابع عمومی است که هزینه تولید آنها، یارانه ای بوده ولی محصول خود را با قیمت جهانی عرضه کرده و دلار کسب می کنند. آنها به هنگام تاسیس بازار نیمایی، حاضر نشدند که ارز خود را به قیمت نیما عرضه کنند و اکنون نیز همین اتفاق می تواند رخ دهد. نگاهی به ترکیب صادرات در سال 1402 نشان می دهد که بر اساس آمار، صادرات ایران تقریبا 87 میلیارد دلار بوده است. نفت 36 میلیارد دلار، کالاهای پتروشیمی19.4 میلیارد دلار، گاز مایع 3 میلیارد دلار، پروپان مایع 3 میلیارد دلار، قیر 2 میلیارد دلار، سنگ آهن و بوتان مایع، برق و...صدر شده است( خبرگزاری مهر، 14 فروردین 1403). به عبارت دیگر عمده صادرات کشور ناشی از فروش منابع عمومی است که به صورت رانت در اختیار صادرکنندگان قرار گرفته است. از این رو بازار توافقی منجر به افزایش رانت این صادرکنندگان خواهد بود.

🔹 قدرت انحصاری پتروشیمی ها، معدنی ها، پالایشی ها و فولادی ها و .. را می شود در همین ابتدا متوجه شد. در حالی که بازار توافقی در 26 آذر افتتاح شده است اما به این عمده ترین صادرکنندگان تا بهمن ماه فرصت داده شده است و این در حالی است که بدون این صادرکنندگان، بازار ارز توافقی با مازاد تقاضا روبرو بوده که در صورتی که بانک مرکزی دخالت نکند، موجب افزایش نرخ ارز در بازار خواهد شد.

🔹 در دفاع از این بازار گفته شده این بازار موجب بهبود صادرات خواهد شد ولی با توجه به ترکیب صادرات کشور و کشش آنها، این امر تقریبا منتفی است و تاثیر چندانی را شاهد نخواهیم بود.

🔹 از سوی دیگر در این چند ماه، علاوه بر تحریم، شاهد سرعت وقوع حوادث تاثیرگذار بر اقتصاد بودیم. بی‌ثباتی‌های پیاپی سیاسی، کنش و واکنش‌های نظامی، سیاسی بین ایران و اسرائیل، پیروزی ترامپ، سقوط اسد و .. عامل مهمی در ایجاد ناطمینانی ها و افزایش نرخ ارز بوده است. این ناطمینانی ها می توانند ادامه داشته باشند و در این صورت پرسش این است که دولت برای مقابله با این وضعیت، چه سیاستی خواهد داشت.

🔹 از طرف دیگر افزایش بیش از 20 درصدی نرخ ارز، موجب تورم در جامعه خواهد شد و این برای جامعه ای که سیزده سال است زیر فشار تحریم قرار گرفته، درآمد سرانه اش تقریبا یک سوم کاهش یافته و فقیرتر شده، قابل تحمل نیست.

🔹 دولت چهاردم چه اندیشه ای برای جبران این خسارت وارده بر زندگی عموم مردم و به ویژه اقشار آسیب پذیر دارد؟ بی توجهی به نتایج تلخ می تواند منجر به اعتراضاتی به مراتب گسترده تر از 96 و 98 شود.

🔹 گفته شده، این سیاست به نفع بازار بورس است. اما این بهبود از ناحیه رشد کارآمدی و افزایش تولید نیست بلکه فقط ناشی از افزایش قیمتهاست.

🔹 کاهش بیشتر اعتماد عمومی نیز پیامد این سیاست است. پزشکیان قول داده بود که سیاست شوک قیمتی را اعمال نکند.

🔹 انتظار این است که دولت دقیقا برنامه خود را ارائه، پیامدهای انتظاری را نیز شفاف بیان کند. زیرا با توجه به ساختار فاسد و رانتی اقتصاد کشور، قرار گرفتن در متن حوادث منطقه ای، موفقیت این سیاست بسیار بعید است.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/e50109

جمی نماد اخلاق و سیاست
محمدرضا یوسفی

🔹 ماه دی، یادآور درگذشت حجه الاسلام جمی، روحانی اخلاق مدار و مردمی و اهل سیاست و مبارزه است. او اهل سیاست بود اما همواره به اصول اخلاقی پایبند بود. روحانیت امروز و سیاستمداران به شدت به چنین شخصیت هایی نیازمند است.

🔹 برديو برای اولین بار از کلمه سرمایه نمادین استفاده کرد. هر گاه در کشوری یک بنای تاریخی مانند تخت جمشید، سی و سه پل، ، یک پدیده فرهنگی مانند نوروز، یک شخصیت تاریخی مانند کوروش، مولوی، حافظ و... به مرزی برسد که وقتی شما نام آن را می شنوید، احساس احترام و غرور کرده و به اصطلاح کلاهتان را از سر بر می دارید، سرمایه نمادین رخ داده است.

🔹 سرمایه نمادین موجب ارزش آفرینی اقتصادی برای کشور است. به همین دلیل بسیاری از جوامع در تلاشند تا سرمایه های نمادین را به نام خود ثبت کنند. ترکیه با مولوی چنین کرد و از این طریق درآمد زیادی کسب می کند. تاجیکستان نیز برخی سرمایه های نمادین ملی ما را به خود اختصاص داد و ما نسبت به ارزش این سرمایه های ارزشمند در غفلتیم. سرمایه نمادین می تواند حس همبستگی و غرور ملی جامعه را افزایش داده، به توسعه کشور کمک کند.

🔹 امارات به هنگام انقلاب ایران، کشوری با بیابان های شنی داغ، فاقد نیروی انسانی و فاقد هویت تاریخی بود. اما امارات فضایی ایجاد کرد که همه اعم از مسلمان و مسیحی، اماراتی و غیر اماراتی در کنار هم بتوانند خوب زندگی کنند. سرمایه اجتماعی و حس تعلق را در جامعه تقویت کرد. برای شناساندن امارات به جهان، اقدامات زیادی انجام داد که نتیجه آن را می توان در درآمد گردشگری این کشور مشاهده کرد. هر گردشگر به طور مستقیم 2 تا 6 نفر و به طور غیرمستقیم 7 تا 9 نفر فرصت شغلی ایجاد می کند. امارات متوجه شد وقتی سرمایه نمادینی که مایه مباهات جامعه باشد وجود ندارد باید آن را ایجاد کرد از این رو برج عربیه و جزایر نخل را ساخت.

🔹 متاسفانه ایران از انبوه سرمایه نمادین که می توانند مایه همبستگی ملی، تقویت کننده حس تعلق به وطن و کسب درآمد سرشار برای کشور باشد، در غفلت است.
این بی توجهی نسبت به معاصران نیز وجود دارد. همه چیز با عیار خودی و غیرخودی سنجیده شده و از این طریق به همبستگی ملی ضربه می زنند. شخصیت های بزرگ علمی، فرهنگی، اخلاقی، ورزشی در فضای سیاست زده نه تنها با بی مهری مواجه می شوند که گاه سعی می شود تا در انزوا قرار گیرند در حالیکه می توان به کمک نام آنان به توسعه کشور کمک کرد.

🔹 روحانیت سرمایه های نمادین زیادی دارد که در دنیای سیاست زده ما نادیده گرفته می شوند. شیخ مفید، آیه الله بروجردی، مدرس در سطح کلان و جناب جمی هم یکی از سرمایه های نمادین روحانیت در سطح منطقه ای از آن جمله اند.

🔹جمی از دوران جوانی، مبارزی انقلابی بود. وی از معدود شخصیت های انقلابی بود که هیچ بهره برداری اقتصادی از انقلاب نکرد. بلکه برای انقلاب تلاش کرد و تا آخر به آرمان های انقلاب وفادار ماند و منتقد روند جاری بود. همین موجب برخی از رفتارهای سخیف توسط کوته نظران با ایشان شد.

🔹 هر چند او در دوران نهضت ملی شدن نفت، سال 1342، پیش از انقلاب مبارزی فعال و در دوران جنگ در سنگر نماز جمعه مایه دلگرمی رزمندگان بود، ولی تلفیق سیاست ورزی با اخلاق مداری وی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. هر بار که به قم می آمد، آیه الله صانعی به دیدنش آمده و بسیار احترامش می کرد و او را می‌ستود.

🔹 در اولین برخورد شخصی با ایشان در سال 59، توصیه کرد نگاهت به مواضع آیه الله منتظری باشد که ایشان مرد اخلاق، سیاست و مبارزه است. خودش نیز همواره به آیه الله منتظری به دیده احترام نگاه می کرد. به همین دلیل، بی مهری ها دید و شعارهای تندی شنید. اخلاقی نرم داشت و مهربانانه از کنار حوادث تلخ می گذشت. هیچگاه شکوه ای از افرادی که مدیون او بودند ولی به وی بی مهری کردند نداشت و راضی به غیبت در حضورش نبود.

🔹 با مسائل اطراف خویش با درایت و عقلانیت برخورد می کرد. پخته حرف می زد. به تفاوت نگاه شهید سعیدی و مرحوم خزعلی در سخنرانی های دینی اشاره می کرد. مخالف منبرهای بر اساس خواب، نقل قول کرامات و.... بود. دین را اخلاقی، عقلانی و مبتنی بر منابع معتبر قبول داشت.

🔹 یکی از پاسدارانش مدعی مقاماتی برای همسرش شده بود از این جهت خانه اش محل آمد و شد، شده بود. ایشان به من فرمود برو و با این پاسدار سخن بگو تا متوجه خطایش شود. هر چه در بولتن های ارسالی بود را نمی پذیرفت و با محک با آنان برخورد می کرد.

🔹 بر روح این مرد بزرگ درود می فرستم و برایش مغفرت و رحمت الهی را از خداوند مهربان آرزو می کنم.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/p15388

⚡️ در دنیای جدید، باید میان فقه اقتصاد و فقه معاملات مالی، تفکیک کرد

✔️🎙#دکتر_محمدرضا_یوسفی

🔻فقه معاملات مالی در چارچوب دسته‌بندی قدیمی به ارث رسیده از محقق، قابل تبیین است. ضرورت زمان اقتضا می‌کند میان فقه اقتصادی و فقه معاملات مالی تفکیک صورت گیرد تا نمودی از تفاوت به وجود آمده حداقل از قرن بیستم به بعد باشد.

🔻دو نکته در اینجا اهمیت دارد که باید به آن توجه شود:
اول، تحولات موضوعات در دنیای جدید است که در زمان‌های گذشته، موضوعات با این تنوع و این دقت مورد توجه نبودند. ازاین‌رو، شهید صدر با الهام از تقسیم‌بندی‌های علم حقوق، موضوعات فقهی را به چهار عنوان عبادات، اموال اعم از عمومی و خصوصی، سلوک و آداب و رفتار شخص که ربطی به عبادات و اموال ندارد، و در نهایت  آداب عمومی رفتار و سلوک دستگاه‌های حکومتی و عمومی قضا و حکومت، صلح و جنگ و روابط بین‌الملل، ولایت عامه، جهاد و… تقسیم کرد.

🔻دومین نکته مهم اینکه،  فقه معمولاً با نگاهی فردی مسائل را دنبال می‌کرد. اما به نظر می‌رسد ضرورت دارد تا از منظر اجتماعی نیز به مسائل نگریسته شده و احکام آنها بیان گردد. شهید صدر با الهام از تقسیم‌بندی‌های علم حقوق، موضوعات فقهی را به چهار عنوان عبادات، اموال اعم از عمومی و خصوصی، سلوک و آداب و رفتار شخص که ربطی به عبادات و اموال ندارد، و در نهایت  آداب عمومی رفتار و سلوک دستگاه‌های حکومتی و عمومی قضا و حکومت، صلح و جنگ و روابط بین‌الملل، ولایت عامه، جهاد و… تقسیم کرد. به‌هرحال، مباحث نوینی طرح شده است که نمی‌توان در تقسیم‌بندی مرحوم محقق جای داد و شهید صدر سعی کرد تقسیم‌بندی نوینی ارائه دهد. همچنین برخی نیز مطابق مباحث حقوقی و باتوجه‌به قرابت فقه و حقوق، مباحث فقهی را به هفت دسته تقسیم کردند؛ بنابراین بر اثر تحولات، ضرورت دارد که موضوع‌بندی و تبویب مباحث فقهی تغییر کند.

🔻در حوزه مسائل مالی، فقه معاملات مالی کافی به نظر نمی‌رسد. علاوه بر انواع معاملات میان افراد حقیقی و حقوقی که می‌توان آنها را تحت عنوان همان معاملات قرار داد، مباحث مالکیت دولت، مسائل چگونگی کسب درآمد، هزینه‌کردهای دولت، تصرفات مالی دولت و مسائلی ازاین‌دست که در حوزه دولت قرار می‌گیرد، از مباحثی هستند که در سابق مورد توجه قرار نمی‌گرفتند.

🔻در فقه معاملات مالی، عقود بیع، اجاره، قرض، مضاربه و… مورد توجه است؛ اما در مباحث جدید، مباحث فقه دولت، فقه روابط کار و کارفرما، فقه مالی اعم از فقه پول، فقه بازار سرمایه، فقه عقود، فقه روابط مالی دولت‌ها و کشورها با یکدیگر، فقه بانکداری، فقه محیط‌زیست و منابع طبیعی و.. همگی تحت عنوان فقه اقتصادی قرار دارند.

🔻شهید صدر با فرض یکسان‌انگاری فقه معاملات مالی با فقه اقتصادی، معتقد است که رابطۀ این دو، رابطۀ زیربنا و روبناست  و می‌توان از طریق فقه معاملات مالی و یا فقه اقتصادی، به کشف اصول مکتب اقتصادی اسلامی دست یافت. البته گرچه می‌توان با کلیت سخن ایشان موافق بود اما چالش‌هایی دراین‌رابطه وجود دارد.

🌐https://t.center/majmaqomh
@yousefimohamadreza

اقتصاد و دین‌داری
محمدرضا یوسفی

🔹 سید‌احمد علم‌الهدی، امام‌‌جمعه مشهد، در نماز جمعه، پس از تأکید بر اجرای قانون عفاف و حجاب، بیان کرده که «اگر بناست ما وظیفه مدیریت این جامعه را داشته باشیم، اول باید دین مردم را مدیریت کنیم و بعد دنیای مردم را» (خبرگزاری مهر، 30 آذر 1403).

🔹 این سخن از جهات متعددی فاقد اعتبار است. اول اینکه هدف از حکومت، دین‌دارکردن مردم نیست. دوم اینکه وجوه زندگی در‌هم‌تنیده است،  از این‌رو تقدم دین‌داری بر دنیای مردم در جایگاه مدیریت و سیاست‌گذاری جامعه، ناشی از عدم درک ارتباط عمیق و متقابل اقتصاد، فرهنگ و سیاست است.

🔹 امیرالمؤمنین در نامه به مالک اشتر، وظیفه حکومت را ایجاد امنیت، رفاه و ارتقای سطح فرهنگی جامعه بیان می‌کند. او در خطبه سوم، علت پذیرش حکومت را فقر گسترده و شدید مردم و شکاف بزرگ طبقاتی در جامعه که به دلیل حکمرانی غلط پدید آمده بود، بیان کرده است. در هیچ‌کدام از این دو بیان، اشاره‌ای به دین مردم نشده است. چرا بیان علم‌الهدی و مانند او تا این اندازه با فرمایش امیرالمؤمنین فاصله دارد؟

🔹 دکتر شریعتی در کار ارزشمند خویش به تفکیک دو رویکرد به تشیع و ویژگی‌های آنها پرداخته، تشیع علوی در برابر تشیع صفوی را معرفی کرده و تفاوت‌های شگرف این دو مذهب را که به‌ظاهر هر دو شیعه هستند، تبیین کرده است. تعبیر مذهب علیه مذهب از ابداعات ایشان است. شهید مطهری نیز در نگاهی نو به سبک‌های دین‌داری و نتایج آنان، چگونگی دین‌داری خوارج را بیان کرده و تحلیلی از چرایی و نتایج آن به دست داده است. به نظر می‌رسد امروز نیز اسلام محمدی و شیعه علوی که در نهج‌البلاغه تجلی یافته است، جایگاهی در تفکرات برخی از امامان جمعه ندارد. 

🔹 در‌حالی‌که حضرت شدیدترین برخوردها را با تخلفات مالی داشته که در نامه‌های وی منعکس است، اما این دسته نسبت به حجم فساد گسترده و چرایی وقوع آن ساکت هستند. در‌حالی‌که امیرالمؤمنین فلسفه پذیرش حکومت را فقر شدید مردم بیان کرده است، اینان نسبت به رشد بیش از دو‌برابری فقر در دهه 90 بی‌تفاوت هستند. به‌راستی رویکردی که اینان دارند، فرسنگ‌ها با نهج‌البلاغه فاصله دارد. اینان از اثرگذاری گسترده اقتصاد بر دین‌داری نیز غافل هستند. پیامبر فرمود «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً»، فقر مردم را به کفر و گناه می‌کشاند؛ به تعبیر امروزی، آسیب‌های اجتماعی اعم از سرقت، اعتیاد و فحشا‌ رشد می‌کند و در نتیجه جرم و گناه در جامعه افزایش می‌یابد. از مردمی که برای نان شب خویش به هر دری می‌زنند، توقع دین‌داری خطاست.

🔹 پیامبر در آخرین خطبه خویش خطاب به حاکمان پس از خویش فرمود «‌لَم یُفقِرهُم فَیُکفِرَهُم‌»، مبادا چنان حکمرانی کنند که مردم به فقر دچار شوند؛ زیرا جامعه فقیر به کفر می‌گراید. از سویی آنان، همه را به خدا و دین منسوب می‌کنند و از سوی دیگر برای گذران زندگی انواع معاصی رخ می‌دهد. این نکات تحلیل علمی نیست که معمولا این دسته از آنها اطلاعی ندارند، بلکه آموزه‌های دینی است که اینان باید مروج آن باشند. مطالعات تجربی فراوانی نیز از تأثیر تورم، فقر و فشار اقتصادی بر افول اخلاق جامعه انجام شده است.

🔹آنچه تلخ است، این است که اینان سخن خلاف یافته‌های علمی و دینی را به نام دفاع از دین بیان می‌کنند. به‌واقع کاریکاتوری از دین ارائه کرده‌اند که برای هیچ‌کس جذابیتی ندارد. به تعبیر امیرالمؤمنین، لباس وارونه‌ای بر تن دین کرده‌اند.

https://B2n.ir/n52781
@yousefimohamadreza

بررسی ديدگاه پولطلا
محمدرضا يوسفی

چند سالی است كه ايده پولطلا در ايران مطرح شده است. مرحوم آيه الله حائری شيرازی بر اين نظر اصرار داشت. افراد ديگری نيز به اين نظر تعلق خاطر دارند و كتابهایی نيز در اين زمينه نوشته شده است.

به نظر می رسد كه اين ديدگاه، فاقد برداشت درستی از ماهيت و سير تحولات پول بوده، همچنين نگاهی ايدئولوژيك و غیرعلمی به پديده های عينی داشته و قدرت توضيح دهندگی لازم برای پديده كاهش ارزش پول و تورم ندارد.
اين ديدگاه واقعيت های تاريخی دوران پول فلزی را نيز توجه ندارد و در نهايت تفسير و رويكردی ويژه به مواجهه معصومان با پديده ها دارد.

اين فايل صوتی كه در مجتمع امين ارائه شد، به نقد اين ديدگاه می پردازد.

@yousefimohamadreza

نگاهی گذرا به برخی دیدگاه های اقتصادی آیه الله منتظری
محمدرضا یوسفی

🔹 29 آذر امسال، پانزدهمین سال درگذشت فقیه آزاده، آیه الله منتظری است. به این بهانه و به احترام این مرد بزرگ، نگاهی گذرا به برخی از مهمترین دیدگاه ها و مواضع اقتصادی ایشان خواهیم داشت.

🔹 ورود به دیدگاه های اقتصادی آیه الله منتظری حداقل از دو زاویه ممکن است. اول؛ بررسی دیدگاه های ایشان در متون فقهی ایشان و دوم؛ بررسی دیدگاه های ایشان از زمان وقوع انقلاب تا پایان زندگی در مواجهه با پدیده های روزآمد زمان.

🔹 در محور نخست، ایشان به عنوان فقیهی برجسته در کتاب های فقهی خویش به طرح مباحثی مرتبط با اقتصاد پرداخته اند. کتاب های خمس، زکات، دراسات و تا اندازه ایی مکاسب محرمه مهمترین منبع جهت این دست از مطالعات بوده که ایشان با روش استدلالی به طرح مباحث پرداخته است. همچنین در رساله عملیه و استفتائات نیز متعرض مباحث بانکداری و برخی از مسائل جدید نیز شده اند.

🔹 یک ویژگی برجسته در این متون این است که ایشان با درکی از جهان نو به سراغ فهم روایات رفته اند و با التزام کامل به روش های مرسوم فقهی، استدلال هایی برای نگاه های جدید بیان می کردند. دو مورد را از باب مثال ذکر می کنم.

🔹 وی معتقد است که اصل وجوب زکات و مستحقین در قرآن آمده است اما در روایت نبوی است که زکات به چه چیزی تعلق می گیرد. وی با ذکر ادله قرآنی، عقلایی و روایی این احتمال را تقویت می کند که زکات یک مالیات حکومتی و در نتیجه، قابل تغییر در طول زمان است. گرچه ایشان چندین بار این نکته را مطرح می کند که نشان از تعلق خاطر وی به این نکته دارد اما در نهایت رعایت احتیاط را کرده و به این امر فتوا نمی دهند. نگارنده در مقاله « بررسی ادله مالیات عرفی بودن زکات » در مجله دین و دنیای معاصر شماره 17، 9 دلیل در تقویت این نظر بیان کرده و البته 5 چالش برای اظهار نظر نهایی برای آن ذکر کردم.

🔹 دومین مورد در خمس ارباح مکاسب، چالش تشریعی یا ولایی بودن خمس ارباح را ذکر می کند. ایشان شواهدی از جمله طرح خمس ارباح در زمان ائمه متاخر، تحلیل و ماهیت مالیات گونه را برای اثبات ولایی بودن خمس ارباح بیان می کند. هر چند به مانند بحث زکات در نهایت قول به تشریع را ترجیح می دهند.

🔹 موارد متعددی در مکتوبات فقهی ایشان می توان مثال زد که به مانند محقق اردبیلی، محقق سبزواری و فیض کاشانی که یکی با ذکر شواهدی احتمالی را طرح کرده، دومی آن را تقویت نموده و سومی به آن فتوا داده است، ایشان با نگاهی نو به مسائل فقهی به طرح احتمالاتی پرداخته و راه را برای محققان بعدی باز کرده است.

🔹 امروزه بیشتر به دیدگاه های حقوق بشری و تحولات نگاه سیاسی آیه الله منتظری به دلایلی توجه بیشتری می شود. اما نوع نگاه ایشان برای محققان در فقه الاقتصاد و فقه نظام بسیار مفید و راهگشاست که متاسفانه مغفول مانده است. از این رو بازخوانی مکتوبات فقهی ایشان در این حوزه فکری را به همه محققان و به ویژه به مخالفان سیاسی وی پیشنهاد می کنم. مزج سنت گرایی و نواندیشی، تلاش برای فهم دنیای جدید، دوری از فقه فردگرا و نگاه اجتماعی و سیاسی به مسائل فقهی، موجب طرح نکات ابداعی و دیدگاه های بدیعی از سوی این فقیه برجسته شده است.

🔹 دومین زاویه نگاه به دیدگاه های آیه الله منتظری، نظریاتی است که ایشان به فراخور مسائل پیش آمده بیان نموده اند. یکی از دلایل اهمیت دیدگاه های اقتصادی ایشان، موقعیت برجسته وی در پیش از انقلاب، دوران قائم مقامی و پس از آن به عنوان منتقد داخل نظام است.

🔹 در اینجا تنها به طرح مهمترین محورها بدون بررسی، تحلیل و قضاوت پرداخته می شود.
در مجموع می توان موارد ورود ایشان را در چهار محور خلاصه نمود:

* نقش آیه الله منتظری در تدوین فصول اقتصادی قانون اساسی؛

* نقش وی در مصوبه شهریور 1358 شورای انقلاب در مورد اصلاحات ارضی؛

* دیدگاه های وی در زمان جنگ، در مورد میزان دخالت دولت و اقتصاد بازار، قیمت گذاری و..

* اعتراض ایشان به استقراض خارجی در برنامه اول پس از انقلاب.
بحث در مورد هر محور نیازمند تفصیل است که در این مختصر ممکن نیست.
خداوند روح آن مرد آزاده و شارح نهج البلاغه را با صاحب آن محشور کند.
@yousefimohamadreza

مدیریت بر بنزین، نمادی از شیوه حکمرانی
محمدرضا یوسفی

🔹 رئیس جمهور در جلسه با ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بیان کرده است که ما تولید کننده و توزیع کننده ایم پس چگونه است که 10 تا 20 میلیون لیتر روزانه قاچاق می شود. پرسشی مهم است که البته نمی توان به سادگی از آن گذشت.

🔹 حمل این میزان بنزین قاچاق با فرض کامیون هایی با مخزن بزرگ و ظرفیت 44 هزار لیتر به بیش از 450 کامیون برای خروج از مرز نیاز دارد. روشن است که این میزان ممکن نیست از پمپ بنزین ها گرفته شده باشد. پس، از مبدء اصلی با هدف قاچاق بارگیری می شوند. البته ممکن است که شبکه بسیار قوی این کامیون ها را به مرز نرسانند بلکه در یکی از مناطق مرزی تحویل داده تا از طریق لوله های بزرگ از زیرزمین به زیر دریا برده و برخی کشتی ها در دریا آن را تحویل بگیرند. همینطور احتمالات دیگری را نیز می توان در نظر گرفت.

🔹 اگر بنابر ادعای مقامات، هر لیتر بنزین وارداتی را 60 هزار تومان در نظر بگیریم، در نتیجه تفاوت هر لیتر بنزین در داخل و وارداتی، حدود 57 هزار تومان خواهد شد که روزانه 1100 میلیارد تومان و سالانه حدود 402 همت خواهد شد. طبیعی است که بخشی از این درآمد، هزینه های ارسال بوده و سود خالص رانتی نیست.

🔹 با این پدیده چند نوع می توان برخورد کرد.
یک تحلیل این است که قیمت گذاری دستوری منشأ رانت است و باید قیمت گذاری دستوری برچیده شود. در نتیجه باید قیمت بنزین به سطح قیمت های جهانی رسانده شود. تا این رانت از بین رود. گروهی بر این سیاست تاکید دارند اما نتایج تورمی، روانی و اجتماعی آن در شرایط کنونی به ما می گوید که
اولا این سیاست با توجه به پیامدهای آن، بازی با آتش است و ثانیا برای تاثیرگذاری نیاز به یک بسته سیاستی جامع دارد که اعمال آن در شرایط کنونی ناممکن است در نتیجه یک بازی تکرار شونده شبیه دولت دهم و دوازدهم را شاهد خواهیم بود. هر چند سال یک بار، این موضوع بر سر میز سیاستگذار قرار خواهد گرفت.

🔹 اما می توان از زاویه دیگر نیز به این معضل نگاه کرد. به واقع قاچاق بنزین در این حجم گسترده و سیاست همسان سازی با قیمت های جهانی، نمی تواند مشکل اساسی حکمرانی را حل کند. زیرا قاچاق روزانه 20 میلیون لیتر از مبادی تولید، متفاوت از سایر انواع قاچاق های ناشی از قیمت گذاری است. این نوع قاچاق یک فساد سازمان یافته ناشی از فساد سیستماتیک است.

🔹 آقای رئیس جمهور اولین کسی نیست که متوجه این حجم از قاچاق شده است اما پرسش این است که چرا تاکنون کسی برنامه ای برای مواجهه با آن نداشته است؟. چرا مجلس هیأت تفحصی برای بررسی این رانت بزرگ تعیین نکرده است. چرا با وجودی که وزارت نفت زیرمجموعه دولت است، هیچ دولتی به بررسی این موضوع نپرداخته است؟ این پرسش را باید آقای پزشکیان دنبال کند و پاسخی قابل اعتنا به آن بدهند.

🔹 یک شبکه بسیار قوی روزانه حداقل 450 کامیون را به خدمت گرفته و آن را قاچاق می کند. به نظر می رسد که فهم مشکل، سخت نیست و فرضیه هایی را نیز می توان در اینجا طرح کرد.

🔹 جناب پزشکیان در سخنان خود، ذیل بحث قاچاق بنزین، بیان کردند که هنر نزد ایرانیان است و بس. در واقع ایرانی بودن را متهم کردند. این سخن نادرست و خودتحقیر، حداقل در اینجا جای ندارد زیرا این امر ربطی به ایرانیان نداشته، بلکه باید آن را در شیوه حکمرانی جستجو کرد. شیوه ای که در هر جای عالم اگر اجرا شود، همین نتایج را به دنبال خواهد داشت. وقتی کار به جایی می رسد که یک نماینده مجلس به رئیس مجلس نامه نوشته که برخی از نمایندگان برای شوخی یا هر چیز دیگر، رأی نماینده دیگر را در غفلت وی، تغییر می دهند و خواستار شیوه ای برای رأی دادن شده که از رأی نمایندگان صیانت شود، باید گفت هنر نزد این شیوه حکمرانی است و بس.

@yousefimohamadreza
https://B2n.ir/g20747