بروجرد و آغاز جنگ هشت ساله ✍ محمد گودرزی (ا. فرهیخته) هرچند شهر بروجرد نزدیک به مرز ایران با عراق نبود، از همان ابتدا تحت تأثیر جنگ و مسائل ناشی از آن قرار گرفت. از پی هجوم نیروهای عراقی به شهرهای مرزی خوزستان، ساکنان مناطق مختلف این استان خانه و کاشانه خود را ترک کردند و به ناچار راهی دیگر نقاط امن کشور شدند. متأسفانه گروه‌هایی از اهالی برخی شهرها این آوارگان جنگی را که اینک «جنگزده» خطاب می‌شدند مورد سرزنش و بعضاً اذیت و آزار قرار دادند و از پناه دادن به آنها در شهرشان خودداری کردند! اما مردم بروجرد با آغوشی باز پذیرای ده‌ها هزار نفر از هموطنان خوزستانی خود شدند. آن دسته از خوزستانی‌ها که در بروجرد قوم و خویشی داشتند، در منزل اقوام خود ساکن شدند و جمع بسیاری در مدارس شهر اسکان یافتند. در تابستان ۱۳۵۹ و پیش از آن که جنگ ایران و عراق آغاز شود، مسئولان آموزش و پرورش بروجرد به شدت درگیر پاکسازی (شناسایی و اخراج) گروه زیادی از معلمانی بودند که گفته می‌شد ضد انقلاب هستند و صلاحیت معلمی را ندارند! اخراج شمار زیادی از معلمان و دبیران، بی آن که نیروهای متخصص و مجرب جایگزین آنها شود چنان وضع نابسامانی به وجود آورده بود که در آستانه سال تحصیلی ۱۳۶۰-۱۳۵۹ آموزش و پرورش بروجرد از بازگشایی مدارس بازمانده بود؛ مهر آغاز شده بود اما هیچ دانش‌آموزی به مدرسه نمی‌رفت! از این رو شمار زیادی از کلاس‌های مدارس، به ویژه مدارسی که در مناطق مرکزی شهر قرار داشتند به مکانی نسبتاً مناسب برای اسکان موقت هموطنان خوزستانی تبدیل شد. اما اسکان به تنهایی کافی نبود؛ شمار زیادی از این جنگزدگان نه تنها خانه، که تمامی اسباب و وسایل زندگی را از دست داده بودند و تقریباً هیچ نداشتند! با همت برخی مسئولان، ستادی در سالن ورزسی تختی بروجرد تشکیل شد تا عملیات کمک رسانی به جنگزدگان را به شکلی متمرکز دنبال کند. در اوایل سال ۱۳۶۰ و با دستور محمدعلی رجایی، نخست‌وزیر وقت، این ستاد و دیگر ستادهای همسان در شهرهایی که مانند بروجرد پذیرای مهاجران جنگی شده بودند، به ارگانی رسمی تبدیل شدند و با عنوان بنیاد امور جنگزدگان تحت نظر وزارت کشور قرار گرفتند و رسماً موظف شدند که فعالیت‌های کمک‌رسانی و تأمین نیازهای مادی و معنوی مهاجران جنگ تحمیلی را سامان دهند. نام این بنیاد بعدها به «بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی» تغییر یافت و تا پایان جنگ در سال ۱۳۶۷ همچنان به انجام وظایف خود مشغول بود: تهیه اسکان، پرداخت مستمری، رسیدگی به امور آموزشی، اشتغال‌زایی و کاریابی برای مهاجران جنگ تحمیلی اهم این وظایف بود. در بروجرد ساختمان «انستیتو تکنولوژی شهید اصغر بدیع زادگان» در کوچه انستیتو واقع در خیابان سپاه، محل استقرار بنیاد جنگزدگان بروجرد شد. با کمک این بنیاد، امور مهاجران جنگی ساکن در بروجرد سامان داده شد، رفته رفته به جای مدارسی که امکانات مناسبی برای زندگی نداشتند، محل‌های مناسب‌تری از جمله دو مسافرخانه و شماری خوابگاه برای مهاجران ترتیب داده شد و با پرداخت کمک هزینه اجاره بها، بسیاری از آنها در خانه‌های استیجاری ساکن شدند ... اقامت جمع کثیری از هموطنان خوزستانی، به ویژه از دو شهر آبادان و خرمشهر برای مدت زمانی نسبتاً طولانی (نزدیک به یک دهه) در بروجرد امتزاج و اختلاط عمیق و گسترده اجتماعی و فرهنگی را در پی داشت که خود می‌تواند موضوع تحقیق جامعه شناسانی قرار گیرد. با پایان یافتن جنگ، گروهی از این عزیزان به موطن اصلی خود در خوزستان بازگشتند و یا به شهرهای دیگر رفتند، اما جمع کثیری از آنها نیز برای همیشه در بروجرد ماندند و بخش جداناپذیری از پیکره مردم این شهر شدند. کانال تلگرامی ویروگرد، یادگار ماندگار نشانی: @virugerd