Ушбу тақвим зардуштийликка асосланган бўлса-да, согдий тақвимига ўхшаш жиҳатлари билан бир қаторда ундан кўп жиҳатлари билан фарқ қилган. Қадимги Хоразм тақвими тропик йилга асосланган бўлиб, бу Қуёшнинг кўринадиган йиллик ҳаракатини акс эттирган ва 365 кунни ўз ичига олган. Бир йил 12 ойдан иборат бўлиб, ҳар бири аниқ 30 кундан иборат эди. Қўшимча беш кун эса, одатда, йил охирида қўшилган.
Ёзиб ўтилганидек, йилдаги барча кунлар ва ойлар турли худолар номлари билан аталган. Бу худолар ва уларнинг номлари ҳақида Бирунийнинг “Қадимги авлодлар ёдгорликлари” китобида батафсил баён қилинган. Бундай тахмин худоларнинг беқиёс устунлигини намоён қилувчи ҳаддан ташқари катта тасвирлари билан изоҳланади.
Бу тахмин қуйидаги маълум ҳақиқат билан қўллаб-қувватланади: Қадимги Шарқда худолар оддий одамлардан анча катта ҳажмда тасвирланган. Улар одамларга нисбатан, худоларга хос равишда, ҳайбатли ва қудратли кўринишда акс эттирилган. Буни Қадимги Миср, Ассурия, Бобил ва бошқа Шарқ мамлакатлари тарихидан кўриш мумкин.
Маълумки, қадимги хорезмийлар аждодлари бўлган арий қабилалари орасида йил кунлари ва ойларини ўзларининг ведик пантеонидаги машҳур худолар номи билан аташ одати кенг тарқалган эди. Қизиғи шундаки, бу қадимги хорезмий қуёш тақвими ислом дини тарқалгандан ва ой тақвими жорий этилгандан кейин ҳам узоқ вақт давомида қўлланилган. Яъни, у мусулмонларнинг ҳижрий тақвими билан бирга қўлланилишда давом этган.
Эҳтимол, Акчахон-қалъадан топилган бу сирли фрескаларни келгусида ўрганиш янги илмий маълумотларни тақдим этиб, аввалги таклиф қилинган тахминларга қўшимчалар ва аниқлик киритади.
https://t.center/turkona_uz
