🔺برخورد با هویت ترکی در امپراتوری عثمانی(۲)
"نـدر بلـد نمی‌سن عالم ده ترکی اولا اگننده کورکی باشده بورکی
نه مـذهب بیله نـه دیـن و دیانت یومز یوزین نه آبدست و طهارت
مثل دربـونی دیـرلـر اهل مذهب عوان چـوپان شرندن صاقلایارب"
🔹ترجمه تعریف اخیر:
می‌دانید در عالم، چه کسی ترک است؟ آنکه پوستین به تن دارد و کلاه به سر. نه مذهب می‌شناسد نه دین و دیانت، صورتش را نمی‌شوید. آبدست و طهارت نمی‌گیرد. اهل مذهب چنین مثل می‌زنند که: «خداوندا، ما را از شرّ چوپان ظالم و زجرکننده مصون و محفوظ بدار».(١)
🔸اولین دیوان شعر بسط ترکی(عاری از فارسی و عربی) را نظمی ادرنه‌ای (فوت 962 هـ.) با نام مجمع‌النظایر نوشته، و فوأد کوپرولوزاده با انتشار آن، رساله ملی ادبیات جریاننک ایلک مبشرلری را تنظیم نموده و به نقد و بررسی دیوان پرداخته است. در غزل‌های 75 و 274 شاعر واژه ترکی را به معنی ظالم و بی‌رحم، روستایی جاهل، خشن و کلفت (قاباسابا) به کار برده است. کوپرولو توضیح می‌دهد که استعمال این‌گونه اصطلاحات بنا به تلقینات عمومی آن دوره، امری طبیعی به نظر می‌رسد.(٢)
◽️فضولی بغدادی که با نظمی ادرنه‌ای معاصر بود، عقیده داشته که، لفظ ترکی به دشواری نظم می‌پذیرد و در صورت ترکیب، اکثر الفاظش نامربوط و ناهموار از آب درمی‌آید. از مقدمة حدیقه السعداءِ فضولی:
"... اگر چه عبارت ترکیده بیان واقع دشوار در، زیرا اکثراً الفاظی رکیک و عباراتی ناهموار در. امید در که همت اولیا اتمامنه مساعدت و انجامنه معاونت قیله."
از منظومه دیوان فضولی:
"اول سببدن فارسی لفظیله چو قدر نظم کیـم // نظم نازک تـرک لفظیله ایکن، دشوار اولور
لهجه ترکی قبـول نظـم و تـرکی ایه یـوب //اکثر الفاظی نـامـربـوط و ناهمـوار اولـور
بنده توفیق اولسه بـر دشـواری آسان ایلـرم // نوبهار اولغاج دیکندن برگ گل اظهار اولور"
♦️پروفسور مصطفی آق‌داغ، تاریخ‌های هشت بهشت ادریسی بدلیسی و تاج‌التواریخ خواجه سعدالدین را، در زمینة بدگویی از ترکان، کمتر از تألیفات ابن بی‌بی و محمود اَقسرائی نمی‌داند. (٣)
◼️مصطفی عالی، مورخ مشهور عثمانی مجلدات کنه‌الاخبار را بین سالهای 1000 تا 1007 هجری نوشته است. در جلد سوم تاریخ مزبور، در فصل «ترک و تاتار»، تکران با لفظ: «کویلر ـ آنلایشنیر، ماناوا» تحقیر شده‌اند، به طوری که دربارة فصل مذکور کتاب وی، مقاله‌های انتقادی انتشار یافته است. در صفحات 48، 49، 50، 55 و 60 کتاب موائدالنفائس فی قواعدالمجالس نیز، شعر و موسیقی و بعضی رفتار ترکان، با حقارت و بدبینی به قلم آمده است.
نویسنده:استاد فیروز منصوری
#پانترکیسم #پانترک #قومگرایی #تجزیه_طلبی #هویت_ترکی#تاریخ_ترکان🆔️ @soltanii_ir 💐
