🚩 توضیح درباره نشان کانال چون کاوه بر ضحاک دلیری (دلیر = گستاخ) میکند و محضر را میدرد، درباریان از سکوت ضحاک ابراز شگفتی میکنند: چرا؟ پیش تو کاوهٔ خامگوی بسان همالان کند سرخ روی (چنان فریاد زد که از خشم رویش سرخ گردید) ضحاک چنین پاسخ میدهد: شه نامور، پاسخ آورد زود که: ”از من شگفتی بباید شنود که چون کاوه آمد ز درگه پدید، دو گوش من آوای او را شنید، میان من و او، در ایوان درست یکی آهنین کوه گویی برُست بار دیگر خواهیم دید که در شاهنامه هیچ واژه ای بیهوده نیامده است. پس رُستن کوه میان کاوه و ضحاک، و آنچنان دلیر شدن کاوه بر ضحاک را نیز میباید معنائي باشد. کوهستانی که امروز با نام یونانی «زاگرس» مینامیم، در اوستا «اوپایری سَ اِ نَ» ūpāirisaena خوانده شده است و معنای آن میشود «کوهی که فلز بر فراز آن است». این نام در پهلوی «اَپورسِن» خوانده میشود و بر بنیاد دگرگونی زبان، در فارسی باید «اَبَرسِن» نامیده شود. باری، نخستین کانهای مس جهان در این کوهستان پیدا شده است. برترین کشف در این رابطه، کارگاه بس بزرگ با ۵۴ کورهٔ ذوب مس در اریسمان کاشان است که در پایان دههٔ ۱۳۷۰ پیدا شد و سابقهٔ آن به ۶۰۰۰ سال پیش میرسد. این همزمان با پایان هزار سال فرمانروائي ضحاک بر ایران (یا بخش بزرگی از ایران) است. 👩‍🎓 نام مس در زبان خوزی، «چوپَر» بوده است. (چون سومریان، در نوشته هایشان خوزستان را «ایلام» نامیده اند، اروپائيان نیز آن را ایلام نامیدند تا نامی از ایران در میان نباشد، و مردمان خوزی را ایلامی گفتند، و ایرانیان پیرو آنان، عیلام نوشتند! اما این نام تازی نیست و آیین زبان فارسی نیست که نامی غیرعربی را در آن با عین بنویسند.) با دگرگونی چ به س، این واژه در زبان سومری، «سیپَر» خوانده شده است. این نام در لاتین «کوپروم» cuprum و «سیپروم» syprum و در انگلیسی «کاپر» copper بر زبان میرود، و در دیگر زبانهای اروپائي با نامهائي مشابه این، که نشان میدهد همه از یک نام یگانه گرفته شده اند. آن نام، در کشوری که نخستین بار آن را شناخته، «کاوه» است. با دگرگونی خ به ش، همچون شان و کان و خانه، و شَن و کَن، "کاوه" در زبان خُتنی «شاوه» خوانده میشود. کشف فلز مس، در پایان عصر سنگ، بازرگانی ایرانیان را رونق بخشید و ایرانیان به سلاحهای سختتر و محکمتر دست پیدا کردند، که برجسته ترین آنها تیر و نیزهٔ فلزی بود، و این کشف، همراه با همهٔ پیشامدهای دیگر، به پیروزی ایران بر ضحاک (بابل) انجامید. البته پیش از این نیز گفته ایم که مس خالص در طبیعت یافت میشد و آثار هنری مسین دوران باستان، از این گونه مس درخشان و نرم ساخته شده اند، و چندین سده بعد بود که بشر موفق به استخراج و ذوب مس گردید. چو کاوه برون شد ز درگاه شاه بر او انجمن گشت بازارگاه همی برخروشید و فریاد خواند جهان را سراسر سوی داد خواند خروشان همی رفت «نیزه» به دست که: ”ای نامداران یزدان پرست! ... بیت آخر به روشنی از نیزه سخن میگوید. 🚩 درفش کاویان پیش از این، در بررسی ابیات افزوده به شاهنامه، گفتیم که ابیاتی را که سخن از چرم آهنگری در آنها رفته، دیگران به شاهنامه افزوده اند و نادرستیهائي در آن داستان هست. برای یاداوری، یک بار دیگر میآوریم: از آن چرم کاهنگران پشت پای بپوشند هنگام زخم دَرای همان کاوه آن بر سر نیزه کرد همانگه ز بازار برخاست گرد خروشان همی رفت نیزه به دست که: ای نامداران یزدانپرست ... دو بیت نخست، افزوده است. خرده ای که میتوان گرفت آن است که، پوشش چرمین آهنگران، پشت پا را نمیپوشاند، زیرا آهنگر را توان جنبیدن و کار نخواهد بود. افزون بر آن، در مصرع سوم، آوردن «همان» و «آن» و سپس «همانگه» در مصرع چهارم، از دیدگاه شعر، کاری نادرست و سخنی سُست است و از استاد سخن دور است. نیز، دهخدا دربارهٔ "دَرای" میگوید: 📖 ”زنگ و جرس، و آن چیزی است که به گردن شتر و استر و اسب سرهنگ قافله بندند تا صدا کند و باقی حیوانات به صدای او روند...“. دَرای را با آهنگری چه پیوستگی است؟! پس این دو بیت ساختهٔ ذوق افزایندگان است. بعداً باز در افزوده ها از این چرم بعنوان ’پوست‘ یاد میشود، که نادرست است: چو آن پوست، بر نیزه بر، دید کی به نیکی یکی اختر افکند پی (این بیت، خود افزوده است. از ذکر دلایل چشم میپوشیم.) اما، با این پریشانی که رونویسان و افزایندگان بر سر شاهنامه آورده اند، داستان درفش کاویان را میبایستی به گونهٔ ژرفتر نگریستن، به ویژه که پس از این، در آهنگ جنگ منوچهر با سلم و تور که به کینخواهی ایرج درمیگیرد، از درفش کاویان نام میرود: کنون چون ز ایرج بپرداختید به کین منوچهر، برساختید؟ نبینید رویش، مگر با سپاه! ز پولاد، بر سر نهاده کلاه، ابا گرز و با «کاویانی درفش» زمین کرده از سُمِّ اسپان بنفش و در این جنگ، «قارَن» که پسر کاوه است، منوچهر را همراهی میکند. پس داستان