سام گیوراد

«آرامگاه کوروش بزرگ»

نوشته: دکتر علی سامی

مجلهٔ بررسی‌های تاریخی/شماره مخصوص

‏از مرگ ‎دکتر علی سامی، نخستین ‌کاوش‌گر ایرانی تخت‌جمشید، مرمت‌گر پاسارگاد و پژوهشگر نامدار ایران‌شناش ۳۵ سال گذشت.

از جمله تألیفات اوست:

«پزشکی ايران در عهد ساسانی»، «مقام دانش در ایران باستان»، «دادرسی و قضاوت در ايران باستان عهد هخامنشی»، «شیراز شهر جاویدان» و «پاسارگاد یا قدیمی‌ترین پایتخت کشور شاهنشاهی ایران»

مستند «کوه خواجه_هگمتانه»
کارگردان: پژمان مظاهری‌پور

به مناسبت ثبت «هگمتانه» در فهرست میراث جهانی یونسکو

آواز مخالف چهارگاه
#صدیف_رامبد
سنتور: مجید کیانی

امشب هشتاد و نهمین زادروز این استاد بزرگ آواز و موسیقی ایرانی است

«درین جستجو آب خواهم شد»

____


«از شب که او جزیره‌ی دریاش بود
جز خنده‌های پر شکنِ غرقاب
و جز جبال خطرناکِ آب
پیدا نبود
با این‌همه
از دولت بی‌نظیر تو یافتم
هر چه یافتم ای شبهای بیداری
به جای موج و تالاب
به جای آب
خود را شکافتم


در آسمان، نظری با ما داشت
که زهره واپس می‌رفت
زی نیّرات
       که راه می‌بریدم
از خود می‌پرسیدم

مسافرِ مظلوما
چه طَرفی ازین تماشای بی‌حضور می‌بندی
بمان تا عبور کند زمانِ جهانی
که در آن جهانِ بی‌زمان
تو تنها می‌شوی
به ریشِ دنیا می‌خندی

در شب که او جزیره‌ی دریاش بود
در طول و عرضِ خود مبالغه می‌کردیم
بالِ بلندِ آوازش
بر موجهای مجنونِ ما می‌خشکید
از من می‌پرسید
ای نوحِ بی‌کشتی
درین دریای نابودی
دنبالِ چه می‌گشتی؟

#رضا_زاهد

«میل گنبد کاووس»
عکس: آنه ماری شوارتسنباخ

خواندن کتاب «سفر به کوهستان رویاها» که شرحی کشاف و خواندنی از سفر آنه ماری شوارتسنباخ به ایران است را به شما دوستان ارجمندم پیشنهاد می‌کنم.

پاسخ این پرسش را رودلف گلیکه ایران‌شناس بزرگ سوئیسی و مترجم بسیاری از آثار ادبی معاصر ایران در مقاله‌ای می‌دهد. او می‌نویسد این رنج سفر اروپاییانی چون شوارتسنباخ، آرتور رمبو و لاورنس تنها عشق و علاقه به مقصد سفر نیست، بلکه نفس سفر و در راه بودن و تلاش برای یافتن وطنی دیگر و میهنی جاودانه برای آنان جذاب است. اما چرا ایران؟ چرا این سرزمین دور دست را برای سفر بر می‌گزینند؟ بی شک دلیل این امر بکر بودن این سرزمین و فاصله آن با دنیای غرب در گذشته است. افزون بر منظره‌های شگرف طبیعی، زندگی مردم با باورهای دینی و وجود خداوند احد و واحد و تقدیر است که سبب می‌شود مردم مشرق‌زمین مرگ را چون مرحله‌ای از کمال و رشد انسانی بدانند. در حالی که برای مردم خسته و گریزان از پوچی اروپا این نزدیکترین مرحله زندگی خود پیوسته پر رمز و راز و ابهام‌آمیز بوده است. داستان «مرگ در ایران شاید از این دیدگاه واگویه تنهایی انسان مدرن اروپایی باشد در اوج نهیلیسم.»


سعید فیروزآبادی آفجری، مهر ۱۴۰۰

تخت‌جمشید، باربارا همیلتون‌ در قاب آنه ماری شوارتسنباخ

اما ازدواج ناموفق بیماری و اعتیاد شوارتسنباخ را مجبور کرد به سوئیس بازگردد و دوره‌ای درمانی را بگذراند.
آنه ماری اواخر ۱۹۳۶ با باربارا همیلتون رایت آشنا شد و به آمریکا سفر کرد و در این سفر مقاله‌های سیاسی و گزارش‌های خبری درباره وضعیت ایالت‌های جنوبی آمریکا نوشت. در فوریه ۱۹۳۸ شوارتسنباخ دوباره به سوئیس بازگشت و اواخر تابستان با الا مایار در زوریخ آشنا شد و تصمیم گرفت تا همراه او به افغانستان سفر کند. پدرش برای او ماشین فوردی خریده بود و همین ماشین بهترین وسیله سفر بود سرانجام در ششم ژوئیه ۱۹۳۹ با مایار حرکت کرد. هدف از این سفر برای شوارتسنباخ باز هم گریز از شرایط اجتماعی پوچی و آزمونی دوباره برای سنجش قدرت او بود قدرت ترک اعتیاد و پایبندی به آن اما این قدرت چندان نبود که آنه ماری سی و یک ساله را از این وسوسه برهاند. در همان اولین روزهای سفر دوباره به مصرف مواد مخدر روی آورد. با گذر از استانبول و آنکارا تبریز تهران مازندران و مشهد سرانجام مسافران به هرات رسیدند. و در ماه اوت به مزار شریف و کابل سفر کردند. در کابل خبر آغاز جنگ جهانی دوم را شنیدند. شوک ناشی از این خیر چنان بود که شوارتسنباخ مدتی بیمار و به همین دلیل از مایار جدا شد.
مدتی هم با هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان همکاری و در نهایت همراه ژاک مونه به پیشاور لاهور و دهلی‌نو سفر کرد. هفتم ژانویه شوارتسنباخ در بمبئی سوار بر کشتی شد و دوباره به سوئیس بازگشت.
شوارتسنباخ بعدها چندین برنامه برای سفر به آلاسکا و فنلاند در نظر می‌گیرد اما به آمریکا سفر می‌کند و مقاله‌ای در باب رابطه پنهان سوئیس با کشورهای فاشیست اروپا می‌نویسد. در همین زمان در کلینیک روان پزشکی بستری می‌شود و در نهایت او را مجبور می‌کنند آمریکا را ترک گوید. در سال ۱۹۴۰ شوارتسنباخ برای تهیه گزارش به کنگو میرود اما به اتهام جاسوسی او را از کنگو اخراج می‌کنند و او به مراکش سفر می‌کند و در آنجا برای آخرین‌بار با همسرش دیدار می کند در نهایت به سوئیس باز میگردد و در پانزدهم نوامبر ۱۹۴۲ بر اثر تصادفی شدید با دو چرخه می‌میرد.
بدون تردیدبا شرحی مختصر از زندگی آنه ماری شوارتسنباخ اندکی از شرایط خاص فکری و روحی او مشخص می‌شود اما به راستی چرا مردمانی همچون او از اروپا و غرب به این شرق اسرار آمیز می آمدند و شاید هنوز هم می آیند؟