زن و جامعه (زن کارگر)

📍چرا بجای واژه جنسیت زده #شوهر از واژه خنثی #همسر استفاده کنیم؟

🔻قدمت جنسیت زدگی واژه #شوهر چقدراست و ریشه در چه معنایی دارد؟ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ فارسی ﻭﺍﮊۀ #ﻫﻤﺴﺮ در‌واقع ﻭﺍﮊﻩ‌ﺍﯼ است ﮐﻪ ﻣﺆﻧﺚ ﻭ ﻣﺬﮐﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ. این واژه ﺑﻪ‌ﻃﻮﺭ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻪ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺭﺍﺑﻄﻪ‏ (ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻭ ﺭﺳﻤﯽ‏) ﺍﻃﻼﻕ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ.

🔻جنسیت و متغیرهای جنسیتی در ساختار کلمات و واژه‌های زبان فارسی از نظر شکل کلمات و ترکیب واژگان بسیار مهم هستند، زبان عامل اصلاح فرهنگی یا اشاعه کلیشه های تبعیض آلود در جامعه است، از این رو جنسیت زدایی زبانی مسئله کم اهمیتی نیست و در عصر پسامدرن انتظار می‌رود خیلی قبل تر در زبان فارسی نیز صورت گرفته باشد.

🔻در مثال‌هایی چون «زن‌بردن»، «زن آوردن به خانه مرد» که هم‌معنا با ترکیب «شوهرکردن» و «به خانه شوهر رفتن» هستند، می‌بینیم که ﺑﺮای ﻣﺮدان افعال ﻣﺘﻌﺪی، ﺑﺎ بار ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎل/فاعل در نظر گرفته شده و ﺑﺮای زنان، فعل‌های ﻻزم ﺑـﺎ بار معنایی مفعولی/اﻧﻔﻌﺎﻟﻲ به‌کار می‌رود.

🔻از واژه‌های درخور تأمل و محل مناقشه در فارسی که متاسفانه حتی میان کنش‌گران اجتماعی و جنسیت هم گاهی می بینیم که حساسیتی درباره آن نیست و رایج است، ﻭﺍﮊۀ #ﺷﻮﻫﺮ است که لازم است از حیث واژه شناسی و ریشه تاریخی مدنظر قرار گیرد و جنسیت زدایی شود.

🔻این واژه به ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺬﮐﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ فاقد ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻣﺆﻧﺚ است. با کمی دقت متوجه می‌شویم که ﻭﺍﮊۀ «ﺯﻥ» ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ «ﺷﻮﻫﺮ» ﻣﯽ‌ﺁﯾﺪ و ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻣﺆﻧﺚ «ﻣﺮﺩ» است. ﻇﺎﻫﺮﺍً ﻗﺪﻣﺖ واژه ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯۀ قدمت ﺯﺑﺎﻥ فارسی است. زیرا برای مثال در شاهنامۀ فردوسی هم این واژه دیده می‌شود و در میان ایرانیان ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ نیز ﺑﻪ معنای #ﻧﻄﻔﻪ‌ﺩﺍﺭ ﻭ #صاحب_منی بکار رفته ﺍﺳﺖ و ﺍﺯ ﺭیشۀ ﺭﻭﺍﻥ‌ﺷﺪﻥ بوده ﺍﺳﺖ.

🔻شوهر از واژه #ﺷﻮﯼ برآمده که‌ در زبان ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ معنای شوهر امروزی به‌کار می‌رفته است. معنای باستانی ﻭﺍﮊۀ شوهر، #ﻏﺬﺍ‌ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭ #ﺭﻭﺯﯼ‌ﺭﺳﺎﻥ بوده است. اما درکنار این واژه، ﻭﺍﮊۀ #ﻫﻤﺴﺮ را ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ فارسی ﺩﺭ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ، ﺧﺎﻗﺎﻧﯽ ﻭ ﺳﻌﺪﯼ هم ﻣﯽ‌ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ. ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ ﻣﯽ‌ﮔﻮﯾﺪ:
«ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺵ ﺑﺎ ﭼﺮﺥ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻮﺩ
ﺗﻨﺶ ﺧﻮﻥ ﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎﺭ ﺧﻨﺠﺮ ﺑﻮﺩ»

🔻ﺩﺭ مثال فوق، ﻭﺍﮊۀ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻪ معنای #ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺍﺳﺖ. این واژه، که ﺗﺮﮐﯿﺐ «ﻫﻢ» ﻭ «ﺳﺮ» ﺍﺳﺖ، به معنای هم‌تراز است؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺍﺭﺯﺵ یکسان دارند. ﺍﯾﻦ ﻭﺍﮊﻩ ﻣﺸﺎﺑﻪ «ﻫﻤﺪﻝ» ﻭ «هم‌زبان» است که در آن‌ها اثری از تأکیدات جنسیتی وجود ندارد. ﺩﺭ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ هم ﺑﻪ معنای ﻓﻌﻠﯽ ﺧﻮﺩ به کار ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ به معنای ﺷﺮﯾﮏ ﺯﻧﺪﮔﯽ:
«ﺳﺰﺍ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺳﺨﺖ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺑﻮﺩ
ﮐﻪ ﺑﺎ ﺯﺍﻝ ﺭﻭﺩﺍﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻮﺩ»

🔻در نهایت می‌توان گفت، ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ فارسی، ﻭﺍﮊۀ #ﻫﻤﺴﺮ از معدود کلماتی است که ﺍﺯ ﻧﻈﺮ جنسیتی خنثی ﻭ عاری از عناصر ﺗﺒﻌﯿﺾ‌آلود جنسیتی است و مناسب ترین واژه جایگزین برای شوهر به معنای روزی رسان و‌سرپرست در فرآیند #جنسیت_زدایی است.

از کانال#دیده_بان_زنان
@Zane_karegar