🏛 تاریخ درترازو 🏛 Date in the balance

‍ #مدارس_نظامیه

نِظامیه، نام مدارسی است که در زمان #سلجوقیان(نیمه دوم قرن پنجم هجری) برای آموزش علوم و فنون روز در شهرهای بزرگ آن زما، اصفهان، بغداد، نیشابور، آمل، قاهره، بلخ و هرات تأسیس شد.
اولین مدارس از این دست به همت وزیر برجستهٔ آلب ارسلان سلجوقی #خواجه نظام_الملک_توسی تأسیس گردید. به همین خاطر به این مدارس نام #نظامیه دادند.
کلمهٔ نظامیه به همین معنا در این بیت از #سعدی نیز به کار رفته‌است:
مرا در نظامیه ، ادرار* بود
شب وروز،تلقین وتکرار بود.

نظامیه همچنان تحت تأثیر آرای افرادی همچون امام محمد غزالی است. آموزش در نظامیه، تعالیم اشاعره بود. نظامیه یکی از معروف‌ترین مدارس بغداد بود که حجره‌هایی به سکونت طلاب افراشته داشت. این مدرسه به تدریس #مذهب_شافعی می‌پرداخت. شایع است که خلیفه به شکایت بعضی از مخالفان این مدرسه را مدتی بسته‌است.

خواجه نظام‌الملک گمان می‌کرد برای اینکه هم عدالت را تأمین کند و هم مذهب خویش (شافعی) را تقویت کند، ناگزیر است تدابیر خاص مذهبی را اتخاذ کند. وی از هواداران سرسخت خلافت عباسی بود، به هیچ وجه نمی‌خواست که اعتقاد به خلفای فاطمی مصر که از دشمنان آل عباس بودند، در حوزه فرمانروایی او نضج گیرد. از این رو تمام مساعی خود را متوجه ریشه کن کردن عناصر شیعی و اسماعیلی می‌نمود. خلفای عباسی نیز برای جلوگیری از پیشروی دعوت فاطمیان، همیشه به امرا و سلاطین سنی‌مذهب ایران متوسل می‌شدند.

* مقرری


t.center/tarikhdartarazoo 🏛

‍ #خواجه_نظام_الملک
بنیانگذارمدارس نظامیه

ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق توسی شناخته شده به #خواجه_نظام‌الملک_طوسی (۲۸ مهر ۳۹۷ تا ۲۲ مهر ۴۷۱)(متولد سبزوار، کشته شده در بروجرد و دفن شده در اصفهان) وزیر نیرومند دو تن از شاهان دوره سلجوقیان در ایران بود.

خواجه نظام‌الملک در حدود بیست و نه سال و هفت ماه و کسری وزارت در زیر دست آلپ ارسلان و ملکشاه در ادارهٔ امور و فتح بلاد و سرکوبی مخالفین این دو پادشاه چنان کفایت و حسن تدبیر به خرج داد که دولتی وسیع از حلب تا کاشغر را تحت امر ایشان آورد و نام و نشان آن دو سلطان را در شرق و غرب عالم معلوم آن زمان جاری کرد تا آنجا که باید قسمت عمدهٔ شهرت و پیشرفتی را که در کارها نصیب آلپ ارسلان و ملکشاه شده از برکت خردمندی و کاردانی خواجه دانست. او حوزهٔ قلمرو حکومت ایران را چنان وسیع کرد که در کلیهٔ این هزار و چهارصد سالهٔ تاریخ اسلام نظیر آن دیده نشده‌است و در این حوزه جایی نبود که در انجام دادن امر او اندک تأخیری روا دارند.

خواجه علاوه بر رتق و فتق امور مملکتی و حل مشکلات عدیده اجتماعی و اخلاقی و سایر مسائل مملکتی دست به ایجاد مدارسی زد که در تاریخ بنام وی به #مدارس_نظامیه مشهور است و همان مدارس هستند که بعدها سرمشق دانشگاه‌ها شدند؛ که مهم‌ترین آن‌ها عبارت بودند از نظامیه‌های بغداد، موصل، نیشابور، بلخ، هرات، مرو، آمل، گرگان، بصره، شیراز، اصفهان.

در این مدارس هر دانشجوئی حجره‌ای خاص خود داشت و مقرری ماهیانه می‌گرفت. خوراک و خوابگاه نیز بر عهدهٔ دانشگاه بود. خواجه، نظامیه نیشابور را برای امام الحرمین ابوالمعالی عبدالملک عبدالله الجوینی ساخت. امام‌الحرمین به‌مدت بیست سال در این مدرسه به تدریس اشتغال داشت و شاگردانی همچون امام محمد غزالی تربیت کرد.

همچنین نگارش کتاب #سیاست‌_نامه را از آثار خواجه نظام‌الملک می‌دانند.
در واپسین سال‌های پادشاهی ملکشاه میان او و خواجه اختلافاتی پیشامد که سرانجام به کنار گذاشتن او از وزیری و سپس ترور مشکوک خواجه‌نظام‌الملک انجامید. وی در ۱۲ رمضان ۴۸۵ ه‍.ق هنگامی که با اردوی شاهی از اصفهان به بغداد می‌رفت در بروجرد در نزدیکی نهاوند به دست کسی که رخت صوفیان را پوشیده بود با ضرب کارد بر سینه و رگش زخمی شد و یک روز پس از آن درگذشت. کشتن او را در آن زمان به اسماعیلیان پیوند دادند. سی و پنج روز بعد در ۱۵ شوال پس از مرگ او ملکشاه نیز درگذشت و برپایه برخی حدسهای تاریخ‌نویسان به دست هواخواهان خواجه بدو زهر خورانده شده بود.


t.center/tarikhdartarazoo 🏛