هر روز یک مطلب در مورد تالشان
امروز
پیشینه ادبیات آذری ،تاتی و تالشی
قسمت چهاردهم
به هر حال پژوهش پروفسور همام در این زمینه گویای آن است که کلمه تاجیک منشا آسیای میانهای دارد و تاجیکان عبارت از اقوام ملتهای متعدد بومی ساکن در آن منطقه هستند .
دانشمند بزرگ تاج تاجیک صدر الدین عینی نیز می گوید :
کلمه تاجیک در آغاز به مردم فارسی زبان آسیای مرکزی و خراسان گفته می شد .پس از آن برای همه ی فارسی زبانان های دنیا به کار برده شده است . چنان که حتی سعدی شیرازی خود را تاجیک خوانده است .
برخی منابع مانند دیوان لغات ترک تالیف شده در اوایل سده پنجم هجری قمری گویای آنند که تاجیک پیش از ورود و اسکان ترکان به ایران و رواج کلمه تات در این کشور وجود داشته و معنی آن بیگانه و غیر ترک بوده است . در حالی که تات به معنی تبعه و فرودست آمده است .
در آغاز اطلاق نام تات بر ایرانیان ،محدویتی نداشت ،ان زمان فارس ،آذری، کرد و گیل و مشهدی از نظر تاتاران ،همه ایرانی و تبعه بودند ،اما نام تات فقط بر آن بخش از جامعه ایرانی باقی ماند که نه تنها از لحاظ سیاسی زیر سلطه ترکان قرار گرفتند بلکه ناگزیر به آمیزش و همزیستی با دسته های انبوهی از آنان در محدوده اجتماع و دیار خود شدند .
از این رو اطلس پراکندگی جماعات موسوم به تات را نمودار حوزه ی اسکان و سلطه ی تاتاران در ایران نیز می توان به شمار آورد .
در این حوزه گفتیم از مرزهای شمال شرقی تا شمال غربی ایران بزرگ ،به استثنای حاشیه نفوذ ناپذیر دریای کاسپین ،امتداد داشت، اقوام و طوایف متعددی زندگی می کردند به گویشهای ویژه خود سخن میگفتند و از لحاظ فرهنگی و اوضاع اجتماعی هر ناحیه ویژگی خود را داشت.
در ناحیه شرق فارسی دری که سوغات دلکش توجه ویژه ی ساسانیان نسبت به آن دیار به خاطره اهمیت سوق الجیشی آن در مقابل اورال- التائان بود ،زبانهای بومی مانند سغدی،شغنانی و خوارزمی را از واپسین سنگرهای حیاتشان بیرون میراند .
در نواحی شمال و شمال غرب شاخههای متعدد زبان موسوم به پهله و پهلوانیک ، رنگ و بوی دوران دیرین خود را از دست داده و روند آمیزش با پارسی عامه و پارسی دری را طی میکرد .
که البته در آن حال همه ی شاخهها نام واحدی نداشتند. بلکه هر یک موسوم به نام قوم یا منطقه خاصی بود.
وقتی تاتاران دسته دسته از راه میرسیدند و در هرجا رحله اقامت میافکندند و درفش حکومت بر می افراشتند دیگر دولت مرکزی مقتدری مانند پارسیان و پارتیان وجود نداشت که به آن جماعت پراکنده هویت ملی واحد بدهد تا گویشهایشان تحت نام مشترک در برابر زبان مهاجمان قرار گیرد.
از این رو کلمه تات به مثابه نامی مشترک برای همه لهجهها و گویشهای ایرانی بیهیچ مشکلی جایگزین شد و مصطلح گردید.
اکنون از وقوع تدریجی آن تحولات صدها سال میگذرد و نام تات و تاتی اعم از اینکه چینی باشد یا ترکی، هویت ایرانی یافته مثل بسیاری از کلمههای بیگانه در زبان ما معنایی جدید یافتهاند.
تات نیز اگر در اصل و در زبانهای بیگانه معنای دیگری دارد در ایران به معنی جماعات و زبان و گویش ایرانی مشخصی شناخته شده و رایج است .
جماعاتی سربلند و نژاده که پیچ و خم پرخطر و پر مخفت تاریخ را به استواری طی کرده و هرگز در برابر زبان و فرهنگ بیگانگان سر تسلیم فرود نیاوردهاند و از هویت خود حتی تحت عنوان تات از زبانشان به مثابه سند هویت ایرانی و آینه میراث گران سنگ فرهنگ ملی خویش پاسداری کردهاند و هنوز هم اگر گاه گاهی از گوشه و کنار نغمههایی شوم برمیخیزد و عدهای به صرف اینکه فقط زبانشان دیگر شده است و از این رو میپندارند خون مهاجمان آلتایی و ایغور اوغز در رگ هایشان جریان دارد، به آن نغمهها گوش فرا میدهند ، تات ها در اوج سرافرازی دل به مهر ایران و ایرانیت خویش بسته می گویند ما تات هستیم .
پایان قسمت چهاردهم
منبع کتاب سفینه پهلوی صفحه ۲۰ ۲۱ و ۲۲
نویسنده استاد زنده یاد دکتر علی عبدلی
انتخاب متن گروه تالشه خله مجید نعمتی سیاهمزگی
🌺کانال تالشستان🌺اولین کانال تلگرامی تالشان،از آبان 1394 با شما
@taaleshestan