سایه و ساغر و صهبا
یادی از علیاکبر سعیدی سیرجانی
نامگذاری، برای نکتهسنجان، کاری دشوار است. از این نکته بگذریم که نام انطباق با هویت هیچ شیء و شخصی نمییابد و نیز از این نکته که ارتباط دال و مدلول در نامگذاری قراردادی و متغیر است. اما تردیدی نیست که نام چنان با شیء یا شخص درآمیخته میشود که بیاختیار یکی دیگری را به ذهن آدمی متبادر میکند و پس از چندی چنان میشود که گویی اسم و موسوم را گسستی نیست.
انتخاب نام نیکو برای فرزندان کاری است مهم که بسیاری از بزرگان بر آن تأکید داشتهاند. در حدیثی نبوی نیز این امر یکی از سه حق اصلی فرزند بر والد شمرده شده است.
سالها بل قرنها معیار انتخاب اسم در ایران «اسلامی» بودن و در نتیجه عربی بودن آن بود و الان چند سالی است در برابر آن افراط رو به تفریطی عجیب آوردهایم و معیار انتخاب اسم را «تک بودن» آن و البته غیرعربی بودن آن (ترجیحاً اسمی غربی که با استناد به کتب بیاساس اسامی، با اسم یکی از شاهزادگان گمنام ایران باستان همسان باشد) قرار دادهایم. دراینباره در آینده سخنانی خواهم گفت؛ اما در اینجا به همین نکته بسنده میکنم که تک بودن نام، نشانِ بد بودن آن است. چون ذوق عام آن را نپذیرفته و این روشِ انتخاب اسمِ تک به زعم نگارنده پسندیده نیست.
چرا وقتی پرشمار اسمهای زیبا هست که از صافیِ ذوق هزاران فارسیزبان در طول قرون گذشته برای فرزندان خود به دنبال اسمهای کمیاب و بلکه نایاب برویم یا اسم جعل کنیم؟ مگر قرار نیست این فرزند در جامعه و در میان مردم زندگی کند؟ چرا باید نام او با ذوق و پسند عام به فرسنگ فاصله داشته باشد؟ اگر هم قرار است اسمی کمیاب انتخاب کنیم بهتر است لفظی باشد که در زبان مردم کاربرد دارد، نه الفاظی غریب و شگفت که از آنها هیچ درنمییابیم. بگذریم.
برای من همیشه دانستن نامِ فرزندان افراد مشهور، بهویژه شعرا و نویسندگان، جالب بوده است؛ مثلاً نام تکفرزندِ
#فروغ فرخزاد، شاعر کامجوی معاصر، کامیار است. حسین
#منزوی، غزلسرای بزرگ، نام تنها فرزندش را غزل نهاده است.
#قیصر امینپور، شاعرِ دینمدار، یگانه فرزند خویش را آیه نامیده است (آیه بهعنوان اسم کمیاب است؛ ولی کلمهای است خوشآهنگ و آشنا برای تمام مردم مسلمان ایران). این اسمها از دید من هم زیبایند و هم معنادار.
در این میان زندهیاد علیاکبر سعیدی سیرجانی نیز نامگذاری جالبی داشته است. او سه دختر داشت و برای آنان نامهای سایه و ساغر و صهبا را برگزید که هم با یکدیگر همآوا و هماهنگاند و هم با نام خانوادگی سعیدی سیرجانی.
نمیدانم سعیدی سیرجانی این بیت
#صائب را دیده بود یا نه؛ ولی جالب است که نام هر سه فرزند آن گرامی در این بیت ذکر شده است:
سایه تا بر گلْستان آن قامتِ رعنا فکند
شاخِ گل را رعشه از کفْ ساغرِ صهبا فکند
🌸 چهارم آذرماه سالروز درگذشت سعیدی سیرجانی (۱۳۱۰-۱۳۷۳) به قتلِ طبیعی
(در برخی منابع ششم آذر ذکر شده که نادرست است).
https://t.center/roshananemehr