مقاله "دین و علم می‌توانند گفت‌وگویی واقعی داشته باشند" که در سال ۲۰۱۶ در مجله آی‌إس‌آی پییر-ریویود #نیچر منتشر شد، به چالش تعامل بین علم و دین می‌پردازد. نویسنده، کاترین پرایچارد، استدلال می‌کند که این دو حوزه رقیب نیستند، بلکه می‌توانند در کنار هم به پرسش‌های عمیق انسانی پاسخ دهند.

مقاله با ارائه مثال‌های عملی از تعامل علم و دین، این موضوع را تقویت می‌کند.  مثلاً، پرایچارد از تجربه‌ی خود در یک رویداد علمی با حضور اسقف‌ها و رهبران مذهبی یاد می‌کند، جایی که مفاهیم پیچیده‌ی علمی مانند ماده تاریک و چندجهانی به زبان ساده برای مخاطبان مذهبی توضیح داده شد.  همچنین، او به پروژه‌هایی مانند "دانشمندان در جماعت‌های مذهبی" اشاره می‌کند که در آن دانشمندان و کشیش‌ها درباره‌ی موضوعاتی مثل هوش مصنوعی یا اخلاق پزشکی بحث می‌کنند.  برگزاری جشنواره‌های علمی در کلیساها، مانند "از دایناسورها تا DNA" در کلیسای ایلی، نیز به عنوان مثال‌هایی از نزدیکی علم و دین به مردم عادی مطرح شده است.

مقاله همچنین به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا تصور تعارض بین علم و دین نادرست است.  اثبات می‌شود که بنیانگذاران علم مدرن، مانند نیوتن و گالیله، افراد مذهبی بوده‌اند.  مهم‌تر از همه، علم و دین به پرسش‌های متفاوتی پاسخ می‌دهند: علم به «چگونگی» پدیده‌ها و دین به «چرایی» وجود آنها می‌پردازد.  مثلاً، علم نحوه‌ی تشکیل ستاره‌ها را توضیح می‌دهد، در حالی که دین به معنا و هدف خلقت اشاره می‌کند.  موارد تعارض تاریخی، مانند محاکمه‌ی گالیله، اغلب ناشی از سوء‌تفاهم یا دخالت نهادها بوده‌اند، نه ذات علم یا دین.

با این وجود، چالش‌هایی در مسیر گفتگوی علم و دین وجود دارد.  سوء‌تفاهم‌های عمومی، که رسانه‌ها اغلب علم و دین را در تقابل نشان می‌دهند، و فقدان زیرساخت‌های آموزشی، که بسیاری از افراد عادی در مشارکت در این گفتگوها احساس ناتوانی می‌کنند، از جمله این چالش‌ها هستند.

مقاله بر نقش اجتماع در تقویت این گفتگو نیز تاکید دارد.  همکاری بین‌رشته‌ای دانشمندان، الهیات‌دانان و رهبران مذهبی در پروژه‌هایی مانند بیانیه تورسیوداد (برای حفاظت از محیط زیست) نشان می‌دهد که این دو حوزه می‌توانند در حل بحران‌های جهانی، مانند تغییرات اقلیمی، همکاری کنند.  آموزش عمومی، مانند برگزاری کارگاه‌های علمی در کلیساها یا دعوت از دانشمندان برای سخنرانی، می‌تواند به افراد کمک کند تا علم را نه به عنوان دشمن، بلکه به عنوان ابزاری برای درک بهتر جهان ببینند.

در نهایت، مقاله نتیجه می‌گیرد که علم و دین هر دو در پی کشف حقیقت هستند، اما از مسیرهای مختلف.  این گفتگوها می‌توانند به پرسش‌هایی پاسخ دهند که هیچکدام به تنهایی از عهده‌ی پاسخگویی به آنها برنمی‌آیند، مانند معنای زندگی در جهان اداره شده توسط قوانین فیزیکی، اخلاق در عصر فناوری‌های پیشرفته، و هدف نهایی کیهان.  همچنین، به نقل از یکی از اسقف‌ها، مطرح می‌شود که پرسش‌های مربوط به چندجهانی، نه تنها ترسناک نیستند، بلکه فرصتی برای تفکر عمیق‌تر هستند.  در مجموع، گفتگوی علم و دین نیازمند گشودگی ذهن، احترام متقابل و تلاش برای درک مشترک است و می‌تواند به بشریت در مواجهه با چالش‌های پیچیده کمک کند.


📚منبع:📚
📌Religion and science can have a true dialogue. Kathryn Pritchard. 20 September 2016.
Nature volume 537, page451.
🌐DOI: https://doi.org/10.1038/537451a
(PDF download)
🌐https://www.nature.com/articles/537451a

👤M.M.J


🌐کانال علم و دین «Science and Religion»:
🆔 @ReligionandScience2021