🔹 تفرقه میان دال و ذال
تفرقه میان دال و ذال از این رباعی که خواجه نصیر علیهالرحمه فرمودهاند میتوان نمود.
شعر:
آنان که به فارسی سخن میرانند
در معرض دال ، ذال را ننشانند
ماقبل وی ار ساکن و جز وای بود
دال است، وگرنه ذال معجم خوانند
یعنی در کلمهای که واقع شود اگر پیش از آن یکی از حروف علّه باشد که واو و الف و یای حطی است و آن حرف ساکن باشد، ذال نقطهدار است و الّا دال. چنانکه انوری نیز گفته است.
شعر:
دستت به سخا چون ید بیضا بنمود
از جود تو بر جهان جهانی افزود
کس چون تو سخی نه هست و نی خواهد بود
گو قافیه دال شو زهی عالم جود
پس در این صورت حرف آخر کلمه «بنمود» و «افزود» و «بود» که فارسی است ذال نقطهدار باشد و همچنین حروف آخر کلمه «داد» و «شاد» و «دید» و «شنید». و نیز اگر در ماقبل آن حرفی دیگر باشد و آن حرف متحرک بُـود ذال نقطهدار است مانند: «ایزد» و «آمد» و «شد» و امثال آن.
▫️برهان قاطع، تالیف محمدحسین ابن خلف تبریزی به سال ۱۰۶۲ هـ.ق، کتابت درویشعلی کربلایی به سال ۱۱۱۲ هـ.ق، دستنویس شماره ۱۷۵۱ کتابخانه مراد ملا ترکیه، برگ ۵
@parniyan7rang