✔️استدلال نازکاندیشانه در باب دادخواهی از ارباب قدرت🔻
🔸موضوع بیتوجهی به حقوق شهروندان اگرچه از حیث بیتوجهی به حقوق شهروندی امری مدرن است (ظلم به رعیت -نه شهروند- در گذشته نیز بوده است اما مفهوم شهروندی به تعبیر امروزی آن مدرن محسوب میشود) در ادبیات کلاسیک اما این همه، مشمول بیعدالتی و بیاعتنایی به دادگری، مورد لعن و ذم بوده؛ در این میان توصیف قشرهای آسیب پذیرتر جامعه بالاخص پیرزنان بیپناه در جامعه استبدادزده و ناله نای آنان دستمایه شعر بسیاری از شاعران شده که
#نظامی گنجهای از این حیث، گوی سبقت را از دیگران -در داستان « پیرزن مظلوم و سلطان سنجر»- ربوده است.
🔸 پیرزنی که به او ظلم شده است به دادخواهی، سنجر را مورد خطاب قرار میدهد:
پیرزنی را ستمی درگرفت
دست زد و دامن سنجر گرفت
کای ملک آزرم تو کم دیدهام
وز تو همه ساله ستم دیدهام
شحنه مست آمده در کوی من
زد لگدی چند فرا روی من
بیگنه از خانه برویم کشید
موی کشان بر سر کویم کشید
شحنه بود مست که آن خون کند
عربده با پیرزنی چون کند
رطل زنان دخل ولایت برند
پیرهزنان را به جنایت برند
آنکه درین ظلم نظر داشتست
ستر من و عدل تو برداشتست!
کوفته شد سینه مجروح من
هیچ نماند از من و از روح من
گر ندهی داد من ای شهریار
با تو رود روز شمار این شمار!
بر پله پیرهزنان ره مزن
شرم بدار از پله پیرهزن
اما در این میان، استدلال و تعبیر پیرزن مظلوم جالب است، او به سلطان سنجر میگوید:
«زیردستان تو که به من ظلم کردند تنها به من ظلم نکردهاند؛ بلکه به تو هم ظلم کردهاند! چون از تو هم چیزی دزدیدهاند و آن
#عدالت است» :
آنکه درین ظلم نظر داشتست
ستر من و عدل تو برداشتست!
🔸نکته قابل توجه اما به همینجا ختم نمیشود، «سید محمد کمرهای» نامی پس از دزدیده شدن دوچرخه پسرش برای دادخواهی به رئیس الوزرای وقت (
#رضاشاه بعد) نامهای مینویسد و جالب اینکه به نظر من، استدلال او در این دادخواهی، الهامگرفته از پیرزن داستان نظامی است و نشان میدهد که بر ادبیات بالاخص اشعار نظامی، اشراف دارد، به این معنا که در نامه دادخواهی با ظرافت، مالباخته را تنها خود نمیداند بلکه به قدر قدرت و صاحبمنصب وقت، یادآور میشود که جناب دزد با این فارغالبالی در واقع چرخ عظمت و محبوبیت او را نیز به سرقت برده است:
🔸مقام محترم حضرت اشرف، آقای رئیس الوزرا
دوچرخه یکصد و شش تومانی پسر مرا دو نفر صاحب منصب قزاق از خانهام سرقت. پنج ماه متجاوز است تعقیب؛ اداره قلعه بیگی به کشفیات نظمیه، بیاعتنا و مخل. از این اعمال هم یقیناً دو چرخ از شما سرقت؛ یکی چرخ عظمتت از قلوب ما و دیگر چرخ شرافت از قشون شما. جدی بکن که دو چرخ شما و دوچرخه پسرم به صاحبانش مسترد شود، وگرنه بدبخت ما و بدبختتر از ما شما.
والسلام علی من اتبع الهدی
سید محمد کمرهای
[تاریخ احتمالی 1303 ش]
🔸این نازکاندیشی که جلوههای مختلفی در آثار مکتوب بجامانده دارد، یادآور این نکته نازکاندیشانه است که ظلم و تعدی تنها ضعف و بی
پناهی مظلوم را نشان نمیدهد و طرف سرافکنده، سوی ظلمدیده نیست بلکه صاحب قدرت نیز در این ماجرا چیزهای ارزشمندی را از دست داده است.
✍ #سهند_ایرانمهر#آسیه_پناهی#شاه_فرتوت_ابریقستان را به دوستان خود هم معرفی کنید.
@oldkingofebrighestan