مقایسه داستان
لیلی و
مجنون با خسرو و شیرین:
در مقایسه داستان
لیلی و
مجنون از نظامی گنجوی با خسرو و شیرین، از همین شاعر، خسرو و شیرین در مکانی سرسبز و خرم اتفاق میافتد، اما
لیلی و
مجنون در صحرای خشک عربستان. ایرانیان مردمانی شاد و شادخوار، ثروتمند، اهل رزم و بزم و میگساری و شکار بودند، در حالی که اعراب به تعصب و خشکمغزی معروف بودهاند.
در خسرو و شیرین، زن نقش اول را در انتخاب همسر و حتی حکومت دارد. زنان دوش به دوش مردان و همسان با آنان به حکمرانی، بزم و شادی، شکار و سرگرمی میپردازند و در عین حال گوهر عفاف خود را پاس داشته و با عزت نفس و شخصیت مساوی مردان به سر میبردند؛ مثلاً در داستان خسرو و شیرین، شیرین خود به تنهایی به شکار رفته، به تنهایی سوار بر اسب سوی تیسفون میتازد، بر تخت سلطنت مینشیند، و در عین حال، در برابر کامخواهی خسرو مقاومت کرده و گوهر عفاف خویش را پاس میدارد. شیرین خسرو را به بازپسگیری تخت و تاج تشویق میکند و سرانجام هم بدون ازدواج و کابین درخور هرگز تن به ازدواج به خسرو نمیدهد. شیرین در نهایت در راه عشق با شجاعت و ایثار خود را فدا میکند.
در مقابل،
لیلی زنی بینوا و تحت ستم است که جز آه و اشک نصیبی ندارد و حتی به او اجازهٔ دیدار
مجنون هم داده نمیشود.
لیلی از حق انتخاب همسر محروم است، چه رسد به شکار و بزم و حکومت و رقص و غیره. در داستان خسرو و شیرین، علم و حکمت و دانش و اخلاق ایرانیان باستان تشریح شده، در حالی که در
لیلی و
مجنون از این سخنان خبری نیست. بلکه تعصب و غیرت و گاه جوانمردی و مروت دیده میشود. داستان خسرو و شیرین سراسر امید و شور و شوق است، در حالی که داستان
لیلی و
مجنون سراسر درد و داغ و سوز و هجران، در جامعهای که عشق در آن حرام است و جرم زن خیمهنشینی و خانهنشینی که حق انتخاب ندارد.
#نظامی_گنجوی#خسرو_شیرین#لیلی_مجنون#ایرانیان#اعراب