پرسشگری و خردورزی

#حقوق_زرتشتیان_در_دوران_پهلوی

در دوران ننگین حکومت قاجار و در درازای هزاره ی اخیر جامعه زرتشتی در بدترين وضعيت خود بود. برپايه ی گزارش هاتاريا زرتشتيان در نيمه ی قرن نوزدهم در فقر شديد به سر مي بردند و درکلبه های محقر و با رژيم غذايی اندک به برنج، نان و سبزيجات، روزگار می گذراندند.
کار بیشتر آن ها کشاورزی بود اما شمار اندکي از آنان به حرفه هایی چون نجاری، بافندگی و تجارت محلی مشغول بودند. جزيه و باج از زرتشتيان توسط حاکمان محلی جمع آوری و به مراجع اسلامی تسليم می شد. با آن که زرتشتيان رسماً به عنوان اهل ذمّه شناخته شده بودند، اما مسلمانان عموماً آن ها را نجس می شمردند و بیشتر به شيوه های مختلف به آزارشان می پرداختند.
در نتيجه، زرتشتيان در اين دوران به مهاجرت به مناطق روستایی ادامه دادند. به عنوان مثال، جمعيت زرتشتيان در تهران به ۱۰۰ خانوار و در اصفهان به ۴۰۰ خانوار کاهش يافت. بنا به تجربه ای که از سر گذرانده بودند، بیشتر زرتشتيان پيوسته نگران مصادره و نابود شدن اموال خويش بودند و به همين شوه (دليل) برای پرهيز از رفتار يا واکنش های خصمانه، آیين های مذهبی خود را عموماً در حريم منازل و دور از انظار مسلمانان برگزار می کردند. افزون براين، زرتشتيان نسبت به اين اعمال و رفتار خصمانه نيز به مراجع حکومتی قاجار شکايت نمی بردند یا اگر می بردند رسیدگی صورت نمی گرفت.
جالب است که تبعیض به جایی رسیده بود که مانند دوران صدر اسلام در بسیاری از نقاط ایران زرتشتیان حق سوار شدن بر اسب را نیز نداشتند و تنها حق سواری بر خر را داشتند آن هم به صورت یک طرفه یعنی دو پا بر یک طرف خر قرار بگیرد تا به راحتی قابل شناسایی باشند!

این روند ادامه داشت تا زمانی که شاهنشاهان ایران ساز پهلوی زمام امور را به دست گرفتند و این پایان چند قرن ستم و بیداد بر زرتشتیان ایران بود.
و با به روی کار آمدن خاندان ایران ساز پهلوی شرایط دگرگون شده و پیروان ادیان مختلف در نخستین مرحله به حقوق اولیه ی انسانی و شهروندی خود رسیدند و با مسلمانان برابر تلقی شدند و چنین شد که هتا بسیاری از زرتشتیان که به اجبار مجبور به فرار از میهن خود شده بودند به ایران بازگشتند مانند زرتشتیان ساکن هندوستان که بیش از هزار سال از سرزمین اجدادی خود دور بودند.

ارباب کیخسرو شاهرخ در یادداشت های خود چنین می نویسد :
علاقه و ارتباط رضا شاه بزرگ با دیانت زرتشتی هتا به سال های نخست بر می‌گردد. او در ملاقاتی با هیئتی از سران پارسیان از این که ایران و نسل جوان ایرانی تعالیم عالی مذهبی باستانی خود را نادیده گرفته و از آن بی‌اطلاع است ابراز تأسف کرد.

روند بازگشت پارسیان ساکن هند به ایران که از سال های نخست وزیری رضاشاه آغاز گشته بود با به پادشاهی رسیدن وی سرعت گرفت، چه آن که رضاشاه در پاسخ به تلگراف تهنیت زرتشتیان به مناسبت ریاست حکومت موقتی در ۱۰ آبان ۱۳۰۴ خورشیدی قول حمایت کامل از آنان داد.

در نسک (کتاب) تاریخ پهلوی و زرتشتیان چنین آمده است :
«از آن پس که رضاشاه بزرگ به حال زرتشتیان نگاهدارنده ی دین نیاکان و فرزندان اصیل ایران عطف توجه نمود و‌ آن ها را به مِهر شاهانه ی خویش سرشار و بر زخم‌های فرسوده‌شان مرهم نهاد و دل های پژمرده ایشان را با نوازش‌های پدرانه شاداب فرمود، محرومیت‌ها را از سر آن ها برداشت، تساوی حقوق را اعلام فرمود و زرتشتیان را برخلاف پارینه بر مایملک خود فرمان روا ساخته و رفع ظلم از ایشان نمود و طرف توجه خاص خویش قرار داد، آن ها در ارتش و کشور به خدمت داخل گشته و در ادارات دولتی راه یافتند و به تدریج مشاغل مهمه را اشغال نمودند.
توجه خاص رضاشاه به زرتشتیان تا حدی بود که می‌گفت : شما همیشه در پناه من هستید اگر کوچک ترین ناراحتی برای شما رسید تلگراف به خود من بزنید فوری از شما رفع زحمت می‌شود.»

گزینش ونگرش : موبد كورش نیکنام

@khashatra