حکیم عمر خیام نیشابوری

📍فلسفهٔ خیام

خداناباوری و ندانم‌گرایی در رباعیات خیام و موضع خیام در مورد حیات پس از مرگ

👇👇👇👇👇👇
https://youtu.be/enlivkUy0PI


➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@philosopherin

🆔 @khayyam_nishabouri

ای دل تو به ادراکِ معمّا نرسی،

در نکتهٔ زیرکانِ دانا نرسی؛

اینجا ز می و جام بهشتی می‌ساز،

کانجا که بهشت است رسی یا نرسی

🆔 @khayyam_nishabouri

💟... نکته مهم آن است که آنچه در رباعیات خیام مشاهده میشود، پوچی نیست، بلکه زندگی در آن جریان دارد. شاید ابدی بودن زندگی بیش از آنکه میتوانست معنایی به آن ببخشد، میتوانست بیانگر نفی ستمی باشد که با محدود بودن آن غلبه می یابد. میتوان در دو رباعی زیرتوجه به بهره مندی از دنیا و معنای زندگی را دریافت :

برچشم تو عالم ار چه می آرایند
مگرای بدان که عاقلان نگرایند
بسیار تو چو روند و بسیار آیند
بربای نصیب خویش کِت بربایند

چون نیست مقام ما در این دهر مقيم
پس بی می و معشوق خطایی ست عظیم
تا کی ز قدیم و محدث امیدم و بیم
چون من رفتم جهان چه محدث چه قدیم

🗞 #مقاله (کورسویی در هزارتوی رباعیات خیام)

🆔 @khayyam_nishabouri

گویا شراب‌خواری در رباعیات خیام را به هیچ شکلی نمی‌توان جایگزین حالات متعالی عرفانی برشمرد. از این رو در بحث‌هایی که در رابطه با خیام شکل‌می‌گیرد، افرادی که با خیام همدلی دارند (مانند علی دشتی) در نوشته‌های خود سعی می‌کنند به شکلی شرابخواری در رباعیات را امری کمرنگ و کم‌اهمیت جلوه دهند و افرادی که با خیام مخالفند با تکیه بر این نکته سعی می‌کنند کل تفکر او را زیر سوال ببرند. چنانکه از نوشته‌های این افراد بر می‌آید، شراب خواری با متفکر بودن در تعارض است و اگر بپذیریم که خیام شراب‌خوار بوده یا دعوت به شراب خواری می‌کرده نمی‌توانیم خیام را به عنوان متفکر بپذیریم.

اما با نگاهی به متفکران صد سال اخیر در می‌یابیم که شراب‌خواری خیام خط‌قرمز‌رد‌کن‌ترین فعالیتی نبوده که یک متفکر می‌توانسته انجام دهد. والتر بنیامین – از اعضای مکتب فرانکفورت – حشیش و تریاک را تجربه کرده و حتی اثری از او تحت عنوان «حشیش» داریم (۱) میشل فوکو پس از آنکه به کالیفرنیا رفته و در آنجا ال‌اس‌دی مصرف کرده دریافته که جهان می‌تواند خیلی سیال باشد و این تجربهٔ الهام‌بخش باعث شده به پرورش افکار پساساختارگرایانهٔ خود بپردازد. فوکو پس از مناظره با چامسکی که در آمستردام برگزار می‌شد نیز مقادیر زیادی ماریجوانا با دوستان خود مصرف کرده بود و چنانکه یکی از دوستان فوکو می‌گوید، فوکو به غیر از هروئین هرچه در دسترس بود را مصرف کرده است، از کوکایین تا تریاک (۲). ژان پل سارتر روانگردان‌هایی مانند مسکالین را مصرف می‌کرد (۳) و نیچه که در اواخر عمر کوتاه خود گاه تریاک مصرف می‌کرده (۴)، گویا ایدهٔ بازگشت جاودان را با الهام از حالتی که تریاک در او ایجاد کرده طرح کرده است. ویلیام جیمز نیز برخی از انواع روانگردان مانند گاز خنده‌آور را به‌صورت تجربی امتحان کرده و در انواعی از تجارب دینی نیز از آن یاد کرده است(۵).

البته شما حتماً بروکلی آب‌پز می‌خورید، شب زود می‌خوابید و سحرخیز هستید، اهل ورزش و سلامت هستید و از همهٔ این موارد دوری می‌کنید و ما هم قصد نداریم که به شما توصیه کنیم سبک زندگی سالم خود را تغییر دهید یا کسی را تشویق کنیم اینها را امتحان کند. صرفاً هدف این بود که بگوییم، شراب خوردن/نخوردن یا مصرف کردن/نکردن ماده یا موادی نمی‌تواند معیاری برای متفکر بودن یا نبودن باشد و در مقایسه با متفکرانی که نام بردیم و آنچه مصرف می‌کردند، خیام بچهٔ مثبتی حساب می‌شود. در نتیجه حتی اگر منتقد شراب خورای خیام هم باشیم، نمی‌توانیم به این بهانه کل تفکر او را زیر سوال ببریم و بقیهٔ اجزای تفکر او را باید مستقلاً بررسی کنیم.
@philosopherin

این را هم در نظر داشته باشیم که افراد بی‌شماری در تاریخ شراب ‌خورده و مخدر و روانگردان و غیره مصرف کرده‌اند و متفکر نبوده و نشدند. در نتیجه اگر گمان کنیم از چنین مواردی می‌توان نتیجه گرفت که با شراب خوردن یا مصرف مواد مخدر و روانگردان متفکر می‌شویم، سخت در اشتباهیم.

(１) https://anarch.cc/uploads/walter-benjamin/on-hashish.pdf

(２)
Wade, S. (2019). Foucault in California: a true story--wherein the great French philosopher drops acid in the Valley of Death.

(３) https://daily.jstor.org/that-time-jean-paul-sartre-got-high-on-mescaline

(４) https://www.philomag.de/artikel/nietzsche-griechische-goetter-und-das-opium

(5) https://www.newyorker.com/magazine/2023/04/24/psychonauts-drugs-and-the-making-of-the-modern-mind-mike-jay-book-review

صادق هدایت در کتاب ترانههای خیام، مواضع و دیدگاههایی را به خیام نسبت داده که
برخی از آنها متأثر از رویکرد باستانگرایانه و/ یا ملی‌گرایانه هدایت است. من نیز لاجرم دیدگاهها
و مواضعی را به خیام نسبت خواهم داد که متأثر از نگرش فلسفی خودم است، اما این بدان معنا
نیست که هر کس هر نظری را بهصورت دلبخواه به رباعیات خیام یا هر متن فلسفی دیگری
نسبت دهد و همگی معتبر باشند. بخشی از این نسبت دادنها متأ ثر از پیشفرضهای ماست که
دستکم خودمان در همان لحظه به آنها آگاهی نداریم و ممکن است افرادی در زمانهها و
فرهنگها و جهان‌بینی های دیگر توان تشخیصشان را داشته باشند. مسئلۀ من در این کتاب،
بیش از آنکه طرح مواضع فلسفی خیام تاریخی باشد، بررسی مواضع فلسفیای است که در رباعیات
او طرح شده است. بدین ترتیب، مسئلهام بیش از آنکه درستی نسبت دادن مواضع فلسفی به یک
شخص تاریخی باشد، بررسی و کنکاش مفاهیمی است که در رباعیات منتسب به خیام طرح
شدهاند. اما باید به نکته‌ای در مورد کتاب صادق هدایت اشاره کنم که یکی از وجوه اختلاف میان
مفسران بوده و به اثر من نیز مرتبط است. برخی بر این باورند که خیام همچون دیگر شاعران
مطرح فارسی‌زبان ، نگرش عرفانی داشته و نسبت دادن ندانم گرایی، شک گرایی، بدبینی و انکار
خالق و صانع و ضدیت با باورهای مذهبی به او نه‌تنها نادرست است، بلکه تحت تأثیر فرهنگ
اروپاییای است که هدایت در معرض آن بوده است. به‌عنوان مثال، سعید حسامپور و
کاووس حسنلی )1۳۸۸ )با بررسی دو اثر صادق هدایت در مورد خیام، یعنی مقدمه‌ای بر رباعیات
خیام ) 1۳۰۳ )و ترانه‌های خیام )1۳1۳ ،)میگویند: »هدایت در اثر نخست مواردی مانند انکار
معاد و ستیز با صانع را به خیام نسبت نمیدهد، اما در مقدمۀ ترانه‌های خیام با نگاهی بدبینانه و
پوچ انگارانه به بررسی اشعار و شخصیت خیام میپردازد و خیام را مانند یک پوچگرای بی‌اعتقاد ـ
شبیه آنچه در اروپای آن روز که پس از نوشتن اثر نخست خود دربارۀ خیام به آنجا سفر کرده
بود ـ معرفی میکند. چنین مینماید هدایت "در مقدمۀ رباعیات حکیم خیام" واقع‌بینانه‌تر به
نقد و واکاوی رباعیات پرداخته و بعدها ـ شاید یکی از دالیل آن تأ ثیر پذیرفتن از فضای حاکم براروپا پس از جنگ جهانی باشد که یأس و بدبینی و پوچ انگاری غرب را فراگرفته بود، همچنین
شرایط سیاسی و اجتماعی آن روز ایران نیز هدایت را عاصی تر کرده بود ـ دیدگاه نخست را به
5 کنار نهاده است و در اثر دوم بیشتر چهرۀ هدایتی از خیام ترسیم کرده است.«
.)1۸۷ ص، 1۳۸۸(
اگر کسی بخواهد مواضعی را به خیام نسبت دهد، می‌بایست با بررسی رباعیات چنین کند.
چنانکه در این کتاب مطرح خواهم کرد، در رباعیات مواضع خداناباورانه و ضدمذهب طرح شده
است. چرا باید تصور کنیم حتی یک نفر یا یک گفتمان هم در فرهنگ ما وجود نداشته یا نباید
وجود داشته باشد که به نقد خداباوری و مذهب گرایش داشته باشد؟ نویسندگان بسیار دیگری
نیز به بیانهای دیگر سعی کرده‌اند نسبت دادن چنین مواضعی به خیام در رباعیات را نوعی
غربزدگی و تحت تأثیر اروپا و غربیها قلمداد کنند، اما تصور اینکه خداناباوری و نقد مذهب تنها
مختص اروپایی هاست و مردمان دیگر هرگز هیچ کجا به نقد خداباوری و مذهب نپرداخته‌اند ،
بی‌اساس است و شواهدی تاریخی علیه چنین پنداری وجود دارد که رباعیات خیام نیز یکی از
آنهاست. به‌جای تلاش برای خفه کردن، انکار یا مصادره به مطلوب صداهای متفاوت معدودی که
در فرهنگ ما بقا یافته‌اند ، بهتر است سعی کنیم نوع خاص و مشخصی از نقد خداباوری و مذهب
را که در رباعیات طرح شده، شناسایی کنیم و آن را در کنار نقدهای مطرح در فرهنگها و
زمان های دیگر ارزیابی کنیم.

#زهیر_باقری_نوع_پرست
📚پانوشت هایی فلسفی بر ترانه های خیام

🆔 @khayyam_nishabouri

چون ابر به نوروز رخِ لاله بشست،

بر خیز و به جامِ باده کن عزمِ درست،

کاین سبزه که امروز تماشاگه توست،

فردا همه از خاک تو برخواهد رُسْت!



🆔 @khayyam_nishabouri

در میان فارسی زبانان، شعر جایگاهی والا دارد و بسیاری از ما شاعر یا شاعران محبوبی داریم. خیام از شاعران محبوب من است. محبوبیت او برایم تا حدودی به زمانی باز میگردد که نخستین بار در نوجوانی کتاب ترانه های خیام صادق هدایت را به دست آوردم و خواندم. هدایت در آن کتاب کوتاه دیدگاه فلسفی خیام را با زبانی بسیار ساده و رسا تشریح میکرد، به شکلی که در آن سن برای من نیز قابل فهم بود. کتاب ترانه های خیام اولین متن فلسفی ای بود که خواندم و درک کردم و آشنایی و علاقه م به فلسفه با همین اثر آغاز شد.علاوه بر اینکه این کتاب نخستین متن فلسفی ای بود که می خواندم، فضای فکری اش بسیار متفاوت با آن چیزی بود که بطور کلی در ان زمان در جامعه ایران تبلیغ و ترویج می شد. گویی این کتاب دری سحرآمیز بود که به باغی سبز و پنهان گشوده می شد و با خواندن آن میتوانستی از دنیای همگان فرار کنی و در آنجا سیاحت کنی. میتوان گفت این کتاب برای آشنا شدن با افکار فلسفی خیام در رباعیات همچنان از بهترین آثار به زبان فارسی است...

📚 پانوشت هایی فلسفی بر ترانه های خیام
✍ #زهیر_باقری_نوع_پرست

🆔 @khayyam_nishabouri

تو نمیمیری ، نامت یک رمز میشود...

#مهسا_امینی

📍«پانوشت‌هایی فلسفی بر ترانه‌های خیام» منتشر شد

در کتاب «پانوشت‌هایی فلسفی بر ترانه‌های خیام» به خداباوری و خداناباری، ندانم‌گرایی، مسئله‌ شر، بهشت و دوزخ، طبیعت‌گرایی، لذتجویی و لذت‌گرایی، جبر و اختیار و مرگ در رباعیات خیام پرداخته شده است.

نویسنده: زهیر باقری نوع‌پرست
طراح جلد: فرنوش فارمر
@philosopherin
مرداد ۱۴۰۱
۱۹۶ صفحه

برای تهیه‌ کتاب به آیدی زیر پیام دهید👇

@MSaharkhizz


🆔 @khayyam_nishabouri

#مهسا_وحدت 🎤

بوسیدن_شراب_کوزه🎼

رباعیات #خیام❤️

🆔 @khayyam_nishabouri

اسرار اَزَل را نه تو دانی و نه من
وین حرفِ مقرمط نه تو خوانی و نه من

هست از پس پرده گفت‌وگوی من و تو
چون پرده برافتد، نه تو مانی و نه من

☘

• پیرامون نگاره و این رباعی زیبا در مورد " راز آفرینش " چه فرانمودی میتوان گفت ؟


🆔 @khayyam_nishabouri

می بر کفِ من نِهْ که دلم تاب است

وین عمرِ گریزپای چون سیماب است

دریاب که، آتشِ جوانی آب است

هُش دار، که بیداری دولت خواب است


☘☘☘☘
درباره " دریاب که، آتشِ جوانی آب است " چه میتوان گفت ؟
🆔 @khayyam_nishabouri

* تَن زن چو به زیرِ فَلَکِ بی‌باکی،

می نوش چو در جهانِ آفت‌ناکی؛

چون اوّل و آخِرت به جز خاکی نیست،

انگار که بر خاک نه‌ای در خاکی.

 🆔 @khayyam_nishabouri

چون نیست ز هر چه هست جز باد بدست
چون هست ز هرچه هست نقصان و شکست

انگار که هست هر چه در عالم نیست
پندار که نیست هر چه در عالم هست

____

تصویر به مرکزیت سامانه خورشیدی ، یونیورس ماست . یونیورس مشاهده پذیری با قطر ۹۶ میلیارد سال نوری که شامل ۲ تریلیون کهکشان است را تصور کنید که با نسبت ۱ از ۲۵۰ یونیورس کامل ما را تشکیل می دهد .
نقشه لگاریتمی است یعنی هر چه از مرکز به اطراف حرکت کنید فضا فشرده تر می شود و اشیا درون آن کوچکتر و در فواصل کمتری نسبت به یکدیگر قرار می گیرند .

🆔 @khayyam_nishabouri

این چرخ فلک که ما در او حیرانیم

فانوس خیال از او مثالی دانیم

خورشید چراغ دان و عالم فانوس

ما چون صوریم کاندر او حیرانیم



🖼 نخستین تصویر رنگی گرفته شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب JWST

🆔 @khayyam_nishabouri

این مردمی که می بینید یک گله گوسفند هستند که نه فکر دارند و نه جرئت تلاش ، به قدری در زیر فشار فکر عرب مسموم شده اند که از هستی خودشان بیگانه اند.

#صادق_هدایت
#مازیار

🆔 @khayyam_nishabouri

🔮 آمد شدن تو اندرین عالم چیست؟

این نخستین تصویر دیپ فیلد از نقطه ای در فاصله ۳۴ میلیارد سال نوری از ماست . نوری که در این تصویر ثبت شده است ۱۳ و اندی میلیارد سال است که در سفر است ‌ . این تصاویر در طیف فروسرخ ثبت شده که برای چشم ما نامرئی است . دایره ای به شعاع ۴۶ میلیارد سال نوری را تصور کنید ، این جهان قابل مشاهده ماست ، از خارج ازین دایره هیچ نوری به تلسکوپ های ما بر اثر پدیده ای تحت عنوان انبساط کیهانی ، نمی تابد و همانسان که در تصویر بالا می بینید برای دیدن تصاویر در فاصله ای بیش از ۳۰ میلیارد سال نوری از NIRcam با تکنولوژی آشکار سازی فروسرخ استفاده می کنیم .

🖼 اولین عکس رنگی گرفته شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب

🆔 @khayyam_nishabouri

می خور که به زیرِ گِل بسی خواهی خفت،

بی مونس و بی رفیق و بی همدم و جفت؛

زنهار به کس مگو تو این رازِ نهفت:

هر لاله که پَژْمُرد، نخواهد بِشْکفت.

 
🆔 @khayyam_nishabouri