🔆 پیشینه و فلسفه آیین
چهارشنبه سوری📝یاد داشت
#کارن_تبری ، پژوهشگر فرهنگ عامه
از چگونگی آیین
#چهارشنبه_سوری در ایران باستان خبر و نشانه ای دقیق در دست نیست. ابوریحان بیرونی که آیین های باستانی رایج در زمان خود را در آثارالباقیه ثبت کرده است، به آتشی که در سپندار مذگان، پیش از نوروز برپا می شده است اشاره دارد،
فردوسی هم از این آیین نام نبرد، مگر داستان گذر سیاوش از آتش که با وجود برخی دیدگاه ها، پیوندش با این جشن، روشن نیست.
ابوجعفر نَرْشخی درکتاب "تاریخ بخارا" چنین گزارشی از برپایی "جشن
سوری' در زمان امیر منصور پسر نوح سامانی آورده است : «... و چون امیر منصور بن نوح به مُلک نشست اندر ماهِ شوالیّه سال سیصد و پنجاه به جوی مولیان، فرمود تا آن سراهای دیگر بار عمارت کردند و ... آن گاه امیر سدید به سرای نشست و هنوز سال تمام نشده بود که شب
سوری چنان که عادات قدیم است، آتشی عظیم افروخته ، پـارههای آتش بجست و سقف و سرای درگـرفت و دیگر بـاره جملهسـرای بسوخت»
از این گزارش *چند نکته روشن می شود
🖍نخست این که نام این جشن"
سوری" بوده است.
🖍دوم این که از عبارت "چنان که عادت قدیم است"روشن می شود که یک آیین
باستانی بوده است و ازقدیم هرسال برپا می شده است.
🖍سوم این که عنصر اصلی این جشن، آتش بوده است
🖍 چهارم این که دست کم گاهی با خطرها و خسارتهایی چون آتش سوزی همراه بوده است.
🔥اگر باستانی بودن این آیین و برابری این جشن با "
چهارشنبه سوری" را با همین سند بپذیریم با توجه به نداشتن تقسیمات هفتگی در دوران پیش از اسلام، روشن می شود که با
چهارشنبه یا هر شنبه دیگر پیوندی نداشت.
درباره پیوند خوردن جشن
سوری با
چهارشنبه، دو دیدگاه، مطرح شده است
⚡️دیدگاه نخست این که راوندی در کتاب تاریخ اجتماعی ایران، این جشن را با قیام مختار پیوند داده است .
دکتر مجید حیدری از تاریخ پژوهان در گفت و گو با خبر آنلاین(دهم فروردین نود) نسبت بین
چهارشنبه سوری و آتش افروختن برای اعلام رسمی قیام مختار را براساس قرائن و شواهد تاریخی یکی دانست و گفت: در متون تاریخ ذکر شده که زمان رسمی اعلام قیام مختار به وسیله بر افروختن آتش بر پشت بامهای کوفه در آخرین
چهارشنبه از سال شمسی بوده و به دلیل حضور ایرانیان در سپاه مختار از آن پس روز
چهارشنبه آخر هر سال به عنوان جشن آتش آفروزی و آغاز قیام غلبه بر قاتلان امام حسین (ع) نام برده میشود
⚡️دیدگاه دوم این که
چهارشنبه را نحس می دانستند و با برپایی این جشن در پی رفع نحوست آخرین
چهارشنبه سال بودند.
⚡️این دو دیدگاه چندان درست به نظر نمی رسد، شاید دیدگاه نخست ترفندی باشد که به منظور واداشتن مخالفان مذهبی این جشن به همراهی شکل گرفته باشد، پذیرفتن دیدگاه دوم نیز دشوار است. باز نگاه جشن
سوری مانند دیگر آیین های پیش از نوروز به باور پیشینیان به فرود آمدن فروهر ها (فروهر : در آيين زرتشتي ذره اي از ذرات نور اهورا مزدا كه در وجود هر كس به وديعه نهاده شده) در شب های پایانی سال دارد.
به اعتقاد مردم باستان فروهر ها به مدت ده شبانه روز از جايگاه اصلي و آسماني خود به شهر و ديار خود فرود آمده و ميان بازماندگان زندگي مي کنند .
در اين روزها بازماندگان لباس نو تهيه مي كرده اند و در اتاق ها به ويژه اتاق درگذشتگانشان نقل و نبات و شيريني و ميوه و سبزي و گل و كتاب مقدس و شمع روشن و چوب هاي خوشبو در سفره مي نهاده اند . كدورت ها و نقارها را بر طرف مي كرده اند بهآن اميد كه چون روان درگذشتگان به ميان آنان بیایند شاد و راضي باشند و به بازماندگان دعا و بركت عنايت كنند .
در اين شبها مردم بر سر بامها براي راهنمايي روان درگذشتگانشان آتش روشن ميكردند تا در فروغ و روشناي آن آتش ، روان درگذشتگان در روشنايي وارد خانه بازماندگان شوند ، همچنين رسم بوده كه كنار آن آتش كه بر پشت بام روشن ميكردند خوراك هاي ويژه اي نيز قرار دهند.
رسم قاشق زنی هم با روان درگذشتگان پیوند دارد. قاشق زن ها نماد روان درگذشتگان ما هستند که به خانه ها سر می زنند و به یادمان می آورند که درگذشتگان ما نیاز به خیرات دارند.بازماندگان در این شب ها باید شاد باشند خانه ها و خیابانها باید گرم و روشن باشد مردم غذا بپزند و با هم بخورند و با پریدن نمادین از روی آتش یادی از گواهی آتش بر پاکدامنی سیاوش بکنند، بالاخره فروهرها و روان درگذشتگان ببینند که زندگی با گرمی و شور در میان بازماندگانشان جریان دارد تا با خاطری آسوده و شاد به آسمان برگردند.
بسیار زیبا و شایان اندیشیدن است از نگاه نیاکان ما بهترین خاطرجمعی و خیرات برای درگذشتگان، شادی و نشاط بازماندگان است.
🔥🔥🔥🔥🔥🔥🔥به قول رودکی
شاد زی با سیاه چشمان، شاد
که جهان نیست جز فسانه و باد
#کارن_تبری (ع م خرمی) پژوهشگر فرهنگ عامه
🆔 @Haavest