دلیل برگزاری
#جشن_مهرگان در آغاز مهرماه و اصولاً نامگذاری نخستین ماه فصل پاییز به نام مهر، در این است که در دورههایی از دوران باستان و از جمله در عصر هخامنشی، آغاز پاییز، آغاز سال نو بوده است و از همین روی نخستین ماه سال را به نام
#مهر منسوب کردهاند.
تثبیتِ آغاز سال نو در هنگام
#اعتدال پاییزی با نظام زندگیِ مبتنی بر کشاورزیِ ایرانیان بستگیِ کامل دارد. میدانیم که سال زراعی از اول پاییز آغاز و در پایان تابستان دیگر خاتمه میپذیرد؛ قاعدهای که هنوز هم در میان کشاورزان متداول است و در بسیاری از نواحی ایران جشنهای فراوان و گوناگونی به مناسبت فرارسیدن مهرگان و پایان فصل زراعی برگزار میشود. در این جشنها گاه ترانههایی نیز خوانده میشود که در آنها به
#مهر و
#مهرگان اشاره میشود. شاید بتوان شیوه سال تحصیلیِ امروزی را باقیمانده گاهشماری کهن میترایی/ مهری دانست.
اکنون حدود دو هزار سال است که این جشن به
#شانزدهمین روز این ماه یا
#مهرروز از مهرماه در گاهشماری ایرانی منسوب است.
اما این زمان در میان اقوام گوناگونی که از تقویمهای محلی نیز بهره میبرند، متفاوت است.
برای نمونه زمان این جشن در گاهشماری
#طبری و نیز در گاهشماری سنتی یزدگردی
#زرتشتیان، فعلاً برابر با حدود نیمه بهمنماه، و در گاهشماری
#دیلمی برابر با سیام بهمنماه است. همه این شیوهها برگرفته از گاهشماریهای کهن و گوناگون ایرانی است که پاس داشت آنها در کنار گاهشماری ملی ایرانی، لازم و شایسته است.
اما برخی دیگر از
#زرتشتیان، با شیوهای نوساخته به نام "سالنمای دینی زرتشتیان" که در سالیان اخیر و با تغییراتی در گاهشماری ایرانی ساخته شده، این هنگام را معین میکنند که مصادف با
#دهم_مهرماه از گاهشماری ایرانی میشود.
چنین شیوههایی که امروزه رایج شده و بعضی ها به میل شخصی، یک تقویم یا مبدأ سالشماری میسازند و نامهای میهنی بر آن میگذارند، دستکاری آشکاری در نظام دقیق و قاعدهمند گاهشماری ایرانی و تاریخ و فرهنگ ملی دانسته میشود.
در متون ایرانی از مهرگان دیگری به نام مهرگان بزرگ در
#بیست_و_یکمین روز مهرماه نام برده شده است که احتمالاً تاثیر تقویم
#خوارزمی باستان بوده است.
از آنجا که در تقویم
#خوارزمی، آغاز سال نو از ششم فروردینماه محاسبه میشده است؛ زمان برگزاری همه مراسم سال، پنج روز دیرتر بوده و در نتیجه جشن مهرگان بجای شانزدهم مهر در بیست و یکم مهر (رام روز) برگزار میشده است.
.