اسطوره
های بهاری (۲)
حاجی فیروز، پیامآور بهار
دکتر مهرداد بهار، در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» حاجی فیروز را وابسته به جشن
های سیاوش دانستهاست. به گفتهٔ او، گمان میرود که این چهره، برگرفته از یکی از اسطوره
های تموز، ایزدِ کشاورزی و چارپایان، در میانرودان باستان باشد. او درباره چهره سیاه جاجی فیروز می نویسد: چهرهٔ سیاهشدهٔ
#حاجی_فیروز، گویای بازآمدنِ او از سرزمینِ مردگان است، و جامهٔ سرخِ او، نشان از خونِ سیاوش دارد. او همچنین گفتهاست که واژهٔ سیاوش میتواند به معنیِ «مردِ سیاه» یا «سیاهرخ» باشد.
دكتر کتایون مزداپور، داستان اين حركت نمادين و اسطوره اي را كه بنيادي ترين نماد نوروز است، چنين شرح داده است: «ايشتر» كه همان الهه «تموز» است، شاه _ دوموزي _ را براي ازدواج برمي گزيند. يك روز الهه «ايشتر» به زمين مي رود، علت اين تصميم هنوز معلوم نيست، برخي حدس زده اند شايد خودش، الهه زير زمين نيز باشد. با ورود الهه به زير زمين، باروري در روي زمين متوقف مي شود. ديگر نه درختي سبز مي شود و نه ديگر گياهي مي رويد و زندگي از جريان طبيعي مي ايستد و هيچ كس نيست كه براي معبد خدايان هديه بدهد. از اين رو خدايان از ايستايي جهان ناراحت بودند و براي پيدا كردن راه حل، جلسه اي ترتيب مي دهند و قرار مي شود نيمي از سال را _ دوموزي _ به زير زمين برود و وقتي دوموزي به روي زمين مي آيد، نيم ديگر سال را خواهرش كه «گشتي ننه» نام دارد به جاي برادر به زير زمين برود. وقتي دوموزي به روي زمين مي آيد، بهار مي شود و تمام مراسم نوروز هم ظاهراً و احتمالاً به دليل آمدن اوست. وقتي _ دوموزي _ را از زير زمين به بيرون مي فرستند، لبانش را قرمز مي كنند و دايره و تنبك و ساز و ني لبك به دستش مي دهند و اين يعني خود حاجي فيروز. دكتر مزداپور معتقد است با ترجمه اين روح اكدي از اسطوره حاجي فيروز رازگشايي شد.
بهار مختاریان، اسطوره شناس، حضور حاجی فیروز بازنمود نمایشی بازگشت مردگان در پایان زمستان و خوشآمدگویی به زنده شدن طبیعت است. بخشش به این ارواح همانطور که فروردین یشت (یکی از بخش
های اوستا) به روشنی میگوید باعث برکت است. گفته میشود که ارواح مقدس از خان خود به پرواز درمیآیند و 10 روز با هم در آنجا میچرخند تا بدانند چه کسی آنها را میستاید، چه کسی شادمان میشود و برایشان با دستان بخشنده، با قربانی، شیر و غذا میآورد. چه کسی نامشان را میخواند و برایش قربانی آماده کرده است. آنکه برای ارواح نیاکان خود، قربانی آماده سازد،برای خود غذای جاودان فراهم کرده است.
#اسطورهای_ایرانی#اسطوره_بهاریمنابع:
مهرداد بهار، از اسطوره تا تاریخ
کنایون مزداپور، مجموعه مقالات
بهار مختاریان، گفت گو با خبرگزاری ایسنا (4/12/94)
ادامه دارد