مطالعات اسلامی | Islamic Studies

✍🏻 #یادداشت #اختصاصی

🔺 «ان‌شاءالله اروپایی‌ها تو را نخواهند گرفت»: نمونه‌ای از فوائد در مخطوطات غرب آفریقا 🔺

🔺A Closer Look at a Single Manuscript🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: یادداشت زیر را علی دیاکیت و پل نیلور نوشته‌اند که در نشریه موزه و کتابخانه مخطوطات هیل (زمستان ۲۰۲۰، ص ۱۱) منتشر شده است. از جمله فعالیت‌های موزه و کتابخانه مخطوطات هیل دیجیتال‌سازی مخطوطات اسلامی در بخش‌های مختلف جهان اسلام است. این یادداشت به معرفی نمونه‌ای از متن‌های موسوم به «فائده» در مخطوطات تیمبوکتو، مالی می‌پردازد و ارتباط آن با دوران برده‌داری اروپاییان در غرب آفریقا را بررسی می‌کند.

... صفحه‌ای که تصویرش در اینجا منعکس شده است یکی از منابع نادری است که مستقیما از عصر برده‌داری اروپاییان در اقیانوس اطلس و از منظر مردمان آفریقایی حکایت می‌کند. این متن نشان‌دهنده ترس‌های جامعه‌ای است که هر لحظه هراس داشت اسیر دست «نصاری» شود...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت #اختصاصی

🔺 روزی که هلن کلر به نمایشگاه هنرهای ایرانی آمد 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: لمس مصنوعات موجود در موزه‌ها معمولا برای بازدیدکنندگان ممنوع است، با این حال گاهی متصدیان نمایشگاه‌ها و موزه‌ها استثنا قائل می‌شوند. مثلا برای نابینایان. یک مورد مشهور مربوط به زمانی است که هلن کلر، مشهورترین نابینا و ناشنوای جهان، از نمایشگاه «شش هزار سال هنر ایرانی» در نیویورک بازدید کرد. هلن کلر هم به دلیل غلبه بر نابینایی و ناشنوایی خود و هم به دلیل فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی گسترده خود در ایالات متحده شهرت داشت. او عضو حزب سوسیالیست آمریکا بود. در کنار آثار متعددش، کتاب زندگی من از شهرتی خاص برخوردار است.

تصویر فوق که در سال ۱۹۴۰ ثبت شده است او را در کنار...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

#یادداشت #اختصاصی

🔺 مسلمانان هند و اوقاف فلسطین: تاریخچه‌ای خواندنی از زاویة الهندیة در قدس 🔺

✍🏻 دکتر عمر خالدی

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: روابط رهبران مسلمانان هند با فلسطین خصوصا در دوران پیش از تفکیک شبه قاره و الحاق مناطق پادشاهی تاریخچه‌ای جالب دارد که کمتر گفته و شنیده شده است. دکتر عمر خالدی (پژوهشگر و دانشمند هندی) در مقاله‌ای که سال ۲۰۱۰ در وب‌سایت Two Circles منتشر شده است به یکی از ابعاد این تاریخ یعنی موقوفات مسلمانان هند در فلسطین پرداخته است.

برای مطالعه ترجمه کامل مقاله به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت #اختصاصی

🔺 جابر بن حیان و جعفر الصادق روی کارت‌ تبلیغاتی شرکت لایبگ: بزرگداشت و تحریف 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: یوستوس فون لیبش[۱] (۱۸۰۳-۱۸۷۳) دانشمند آلمانی بود که به دلیل ابداعاتش در حوزه شیمی ارگانیک و تولید فراورده عصاره گوشت شهرت یافته است. او در سال ۱۸۶۵ به همراه جورج کریستین گیبرت[۲] «شرکت عصاره گوشت لایبگ[۳]» را در لندن پایه گذاشت. این محصول از چنان محبوبیتی در اروپا برخوردار شد که تولید سالانه آن در اواخر دهه ۱۸۷۰ به میزان ۵۰۰ تن رسید و پایه‌گذار یک تحول در صنایع غذایی و فرهنگ آشپزی شد.

یکی از نوآوری‌های تبلیغاتی این شرکت چاپ کارت‌های کلکسیونی با طیف وسیعی از موضوعات از اقصی نقاط دنیا بود که با چاپ سنگی رنگی[۴] تکثیر می‌شد. این کارت‌ها نیز به اندازه خود محصولات این شرکت برای مخاطبان جذابیت داشت و هم‌اکنون در بسیاری از بایگانی‌ها و حراجی‌ها مواردی از کارت‌های کلکسیونی این شرکت به چشم می‌خورد.

از جمله این مجموعه کارت‌ها مجموعه «تاریخ شیمی» و «شیمی‌دانان معروف» بود که در اوایل قرن بیستم در فرانسه توزیع شد. در این مجموعه کارتی با عنوان «جابر همراه با استادش جعفر الصادق (قرن ۸)» در سال ۱۹۰۳ به چاپ رسیده است که یک پیرمرد را با لباس شرقی در کنار جوانی با جامه چینی در یک محیط آزمایشگاهی نسبتا مدرن به تصویر می‌کشد. در نگاه اول ممکن است تصور شود که شخص سپیدموی بازنماگر چهره امام صادق است، اما در قاب دایره‌ای مجزایی که چهره پیرمرد را از روبرو تصویر کرده است، نام اروپایی جابر (Geber) درج شده است. بنابراین به نظر می‌رسد طراح با یک مبنای مخدوش تصویر یک جوان با ظاهر چینی را به امام صادق به عنوان استاد جابر بن حیان منتسب کرده است.

پشت کارت در قسمت بالا توضیحاتی درباره مزایای عصاره گوشت ارائه شده است و در کادر پایین این جملات درج شده است:

«حتی مردمان زمان‌های بسیار قدیم هم با شیمی سروکار داشتند، اگرچه به شکلی ابتدایی. در آن زمان هدف از صنعت شیمی در وهله‌ی اول یافتن فرمول ساخت طلا یا اکسیر کیمیاگری بود که، به باور رایج آن مردمان، تمام آرزوها را برآورده می‌کرد. عرب‌ها پس از لشکرکشی‌هایشان در اروپا این دانش را جدی‌تر پی گرفتند. جابر، که نام واقعی‌اش ابو عبدالله جابر بن حیان بود، شاگرد جعفر الصادق [بود]، مشهورترین شیمی‌دان زمانه‌اش بود، و دانش بسیار گسترده‌ای درباره شیمی داشت. او در نیمه دوم قرن هشتم در دانشگاه سویل تدریس می‌کرد».

توضیحات بالا نشان می‌دهد که علاوه بر تصویرسازی بصری مخدوش از سوژه‌ این کارت، اطلاعات متنی کاملا اشتباهی نیز در این باره عرضه شده است. اول اینکه تعمق دانشمندان مسلمان و عرب در علم کیمیا و شیمی ارتباطی با لشکرکشی‌ در اروپا نداشت، همچنان‌که جابر بن حیان هیچگاه سفری به مغرب اسلامی و اسپانیا نداشت. دومین نکته عجیب، ادعای تدریس جابر بن حیان در دانشگاه سویل یا اشبیلیه در اسپانیا در نیمه دوم قرن ۸ میلادی است. دانشگاهی که اکنون با نام دانشگاه سویل[۵] شهرت دارد در سال ۱۵۰۵ تاسیس شده است و ارتباطی با جابر بن حیان در قرن ۸ و یا مسلمانان ساکن اسپانیا در قرون بعدی نداشته است. احتمالا نویسنده این توضیحات جابر بن حیان را با شخصیت «جابر بن افلح اشبیلی» (ستاره‌شناس و ریاضی‌دان مسلمان، مخترع اختریاب و صاحب کتاب إصلاح المجسطی) اشتباه گرفته است که در قرن ۱۲ میلادی در اسپانیای اسلامی فعال بوده است. جابر بن افلح نیز در ادبیات اروپایی با نام Geber شهرت داشته است.

[۱] Justus Freiherr von Liebig

[۲] George Christian Giebert

[۳] Liebig’s Extract of Meat Company

[۴] chromolithograph

[۵] University of Seville

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 یگانه‌پرستی عربی پیش از اسلام: برخی تاملات درباره مشرکان در قرآن 🔺

چند سال پیش، اکانت توییتری «نوادر الآثار و النقوش» که نویسنده سعودی‌اش شیفته کشف و بررسی کتیبه‌‌های باستانی است، تصویری از یک کتیبه نویافته منتشر کرد که حاوی این نوشته بود:

بسمک اللهم أنا عبد شمس بن المغیره یستغفر ربه
«به نام تو ای الله، منم عبد شمس، فرزند المغیره‌، که آمرزش پرودگار خویش را می‌جوید».


به نظر می‌رسد این کتیبه متعلق به دوران پارینه-عربی (Paleo-Arabic) است که کتیبه‌های عربی از اواخر قرن پنجم را در بر می‌گیرد و احتمالا تا اوایل دوران اسلامی ادامه یافته است. این مقوله نوساخته «پارینه-عربی» را اولین بار کریستین رابین، علی الغبان و سعید السعید وضع کردند.

دو سرنخ اصلی در این کتیبه به چشم می‌خورد که باعث می‌شود آن را به دوران پیش از اسلام منتسب کنیم. اول، نام عبد شمس یک نام پیشا-اسلامی است و به آیین‌های ستاره‌پرستانه عرب‌ها در ادوار پیش از ظهور اسلام اشاره دارد. در واقع، اگر اعتبار منابع را فرض بگیریم، برخی عرب‌ها پیش از اسلام خورشید (شمس) را می‌پرستیدند و برخی هم دیگر اجرام آسمانی را. در منابع می‌خوانیم که بعضی قبائل عربی خورشید را تجلیل و تقدیس می‌کردند. عبد شمس به معنای پرستشگر خورشید است، و دیگر القاب مرتبط با خورشید عبارت بودند از «عبد شارق» (پرستنده خورشید طالع) و «عبد محرّق» (پرستنده خورشید سوزان)...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

#یادداشت

🔺 تفتیش عقاید اسپانیا و نقش زنان مغربی‌تبار در حفظ میراث اسلامی: مروری بر یک مقاله 🔺

سال ۷۱۱ میلادی لشکریان حکومت اموی به رهبری طارق بن زیاد اسپانیا را فتح کردند. از آن تاریخ تا سال ۱۴۹۲ که پادشاهان کاتولیک، فردیناند و ایزابلا قلعه مسلمانان در گرانادا را تصرف کردند و اندلس را بازپس گرفتند، این منطقه شاهد شکل‌گیری یک فرهنگ عمیق عربی-اسلامی بود که هنوز و با گذشت ۵ قرن نشانه‌هایش پابرجا مانده است. «موریسکو» یا مغربی‌تبار به کسانی اشاره دارد که قبلا مسلمان بودند ولی پس از اضمحلال حکمرانی مسلمانان در اسپانیا و سلطه‌ی مسیحیان به اجبار مسیحیت را پذیرفته بودند. حاکمان مسیحی اسپانیا پس از بازیابی سلطه خود و در راستای سیاست‌های تفتیش عقاید، کارزارهای گسترده‌ای برای ریشه‌کن‌سازی تمام بقایای فرهنگ مسلمان راه‌اندازی کردند. از جمله اینکه فعالانه موریسکوها را تعقیب و بازجویی می‌کردند زیرا حتی پس از تغییر دین ظاهری‌شان مخفیانه به اسلام تقید می‌ورزیدند.

«رانلد سورتز» استاد دانشگاه پرینستون و متخصص تاریخ و فرهنگ اسپانیا در مقاله‌ای با عنوان «زنان موریسکو، متون مکتوب، و تفتیش عقاید والنسیا» با استفاده از بایگانی‌های تفتیش عقاید اسپانیا، یک بررسی عمیق از نقش زنان مغربی‌تبار در حراست از متون عربی ممنوعه مانند قرآن در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی ارائه داده است. نکته شایان توجه این است که...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

#یادداشت

🔺 سرقت روسیه از ایران در قرن ۱۸: بازخوانی نامه‌‌ای منتشرنشده از کریم خان زند 🔺

در دهه ۱۷۶۰ میلادی «کریم خان» پادشاه ایران و سرسلسله زندیه نامه‌ای به «کاترین دوم» ملکه امپراتوری روسیه می‌نویسد و کلمه به کلمه به کاتب املا می‌کند که پس از تقدیم فقرات متمادی «شرایف تحیات مشکینه النفحات» و «هدیه لطایف تسلیمات عنبرین الفوحات» به «مجلس اعلای علیا حضرت قمر طلعت برجیس سعادت… جمشید حشمت فریدون شوکت… دره‌ی یکتای صدف خلافت… بلقیس منزله محجوبه حجاب عصمت و مخدره مکرمه مستوره نقاب عفت… ایمپراطوریجه عظما لازالت ایام سلطتها و شکوتها و جعل عواقب الامور خیرها» الی آخر، تقاضا می‌شود مبلغ ۱۴ هزار تومان مسکوکاتی که مقامات روسیه در آستراخان از «حاجی محمد شفیع» ضبط کرده‌اند عودت داده شود.

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

#یادداشت

🔺 پروژه میراث اسلامی دانشگاه هاروارد: چالش‌های دیجیتال‌سازی 🔺

«پروژه میراث اسلامی» یک برنامه دیجیتال‌سازی گسترده با مشارکت «برنامه مخازن باز کتابخانه دانشگاه هاروارد» و «برنامه مطالعات اسلامی پرنس الولید بن طلال» بود که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ ادامه داشت. هدف این پروژه دیجتالی‌سازی و فراهم‌سازی دسترسی آزاد و آنلاین به مخطوطات و کتابهای نایاب اسلامی از بخش‌های مختلف نظام کتابخانه‌ای دانشگاه هاروارد بود. در مجموع، این پروژه بیش از ۱۵۶ هزار صفحه از ۶۴۳ عنوان، شامل ۳۰۳ مخطوط نایاب اسلامی از «کتابخانه هاتون»، بصورت دیجیتال تبدیل کرد.

استیون چاپمن مدیر این پروژه در مقاله‌ای در مجله مخطوطات اسلامی (شماره ۱، ۲۰۱۰) به تشریح دغدغه‌ها و چالش‌های آن پرداخته است که در ادامه خلاصه‌ای از آن را از نظر خواهید گذراند.

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 حاشیه بر حل مشکلات اشارات و تنبیهات: نسخه‌ای منحصربه‌فرد از مؤلفی گم‌نام در کتابخانه دانشگاه کمبریج 🔺

الاشارات و التنبیهات کتابی از ابن‌ سینا درباره منطق و فلسفۀ طبیعی و الهی است که در حدود سالهای ۴۲۱-۴۲۵ ق / ۱۰۳۰-۱۰۳۴ م به نگارش درآمده است. بخش منطق این کتاب شامل ۱۰ «نَهج» (راه)، و بخش طبیعیات و الهیات آن شامل ۱۰ «نَمَط» (شیوه) است. این کتاب که آخرین اثر حکمی ابن سیناست، از آن زمان توجه خاص فلاسفه سینوی را به خود جلب کرده است.

بر این کتاب شرح‌ها و حاشیه‌های فراوانی نوشته شده است، که از جمله معروف‌ترین آنها شرح انتقادی فخرالدین رازی، و شرح خواجه نصیرالدین طوسی در ۶۴۴ ق، موسوم به حلّ مشکلات الاشارات است که محتوای آن پاسخ به اشکالات فخرالدین رازی است. فهرستی از شروح، حواشی و ترجمه‌های الاشارات و التنبیهات را در این مدخل ملاحظه کنید.

نسخه خطی MS Or.1011 در کتابخانه دانشگاه کمبریج با عنوان حاشیه علی حل مشکلات الاشارات والتنبیهات حاوی حاشیه‌ای بر بخش دوم کتاب حل مشکلات خواجه نصیر است. مولف این اثر دانسته نیست، ولی براساس اطلاعات فهرست‌نگاری کتابخانه کمبریج احتمالا قطب‌الدین شیرازی (م. ۷۱۰ هـ.ق.) شاگرد مشهور نصیرالدین طوسی یا یکی از شاگردان اوست. این نسخه با جلد چرمی حاوی ۱۴۷ برگ به ارتفاع ۱۸.۳ سانتی‌متر و عرض ۱۳.۵ سانتی‌متر است، و هر صفحه حاوی ۲۱ سطر نوشته است.

از نکات جالب این نسخه تطبیق‌شده این است که کاتبی ایرانی به خط غیررسمی تعلیق در رمضان ۷۶۰ هجری قمری در قاهره مصر کتابت کرده است و از آنجا که تاکنون نسخه دیگری از آن شناسایی نشده است به نظر می‌رسد نسخه‌ای منحصربه‌فرد است. کتابت این اثر در مصر با فاصله‌ای اندک از انتشار اثر اصلی خواجه نصیرالدین طوسی نشان از رشد سریع اهمیت متن ابن سینا در جهان عرب دارد.

برای مشاهده کامل این نسخه خطی اینجا کلیک کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 نمونه‌هایی از خوش‌نویسی اسلامی به خط غبار در موزه‌ها و مجموعه‌های بین‌المللی 🔺

«خط غبار» یا «قلم غبار» یکی از قلم‌های هفت‌گانه جدید است که بسیار ریز نوشته می‌شود و بسیار سخت خوانده می‌شود و ریشه‌های آن به قرن سوم هجری باز می‌گردد. شیلا بلر در کتاب خوش‌نویسی اسلامی می‌نویسد: «غبار از خط نسخ مشتق شده است، و حروف ریز آن معمولا اندازه‌ای کوچکتر از ۳ میلی‌متر دارد، و اغلب ۱.۳ میلی‌متر است. گفته می‌شود که خط غبار برای نگاشتن پیام‌هایی استفاده می‌شد که کبوتران حمل می‌کردند، ولی خوش‌نویسان ایران خیلی زود آن را برای دیگر بهره‌ها به کار گرفتند، خصوصا برای نگارش تعویذها، طلسم‌ها، و حتی کتابت متن کامل قرآن» (صص ۲۵۹-۲۶۰). بعضی شاعران فارسی‌زبان نیز در سروده‌های خود گاهی از خط غبار استفاده‌های استعاری کرده‌اند، همچنان که سعدی می‌گوید:...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 بازخوانی یک سند: نامه عبدالعزیز صاحب‌جواهر به ایگناتس گلدزیهر 🔺

عبدالعزیز جواهری/جواهرالکلام (۱۲۶۹-۱۳۶۴ هـ.ش.) تاریخ‌نگار، اسلام‌شناس و ادب‌پژوه ایرانی-عراقی و از نوادگان شیخ محمدحسن نجفی «صاحب جواهر» بود. او در کنار دیگر آثار خود، بیش از هرچیز به دلیل نگارش دائره‌المعارف آثار الشیعه الامامیه (۱۳۰۷) شهرت دارد. این مجموعه سترگ در ۲۰ جزء شامل موضوعات مختلفی از جمله تاریخ و عقاید شیعه امامیه در نقاط مختلف جهان اسلام، شرح حال پادشاهان و فرمانداران و نیز زنان نامدار شیعه، تاریخ ادب شیعی از آغاز تا زمان نویسنده، فهرست کتب خطی و چاپی، و نیز آثار و ابنیه تاریخی امامیه است.

برای مطالعه متن کامل به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 عکس‌های هری پیرمن از مرقد کاظمین در یک‌صد سال پیش 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: هری جیمز گولتر پیرمن (‍‍۱۸۸۱-۱۹۶۲) از افسران حسابرسی ارتش بریتانیا در اوایل دهه‌ ۱۹۲۰ مدتی در بین‌النهرین حضور داشت و از آن دوران روزنوشت‌ها و عکس‌های فراوانی به جای گذاشته است. در آن زمان بریتانیا بخش‌های بزرگی از مناطق عراق را که پیشتر در اختیار امپراطوری عثمانی بود اشغال کرده بود و سپس از طریق فرمان مجمع ملل دولت جدید عراق را با سه استان موصل، بغداد و بصره پایه گذاشت.


برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 کاربردهای فهرست‌ «الکندی» در منبع‌شناسی مطالعات اسلامی 🔺

اگر یک عربی‌دان یا عرب‌پژوه هستید، به یاد بیاورید که تاکنون از کدام کتاب‌خانه‌های دیجیتالی یا فهرست‌های بایگانی استفاده کرده‌اید و سپس بشمارید که چه تعداد از آنها واسط کاربری و داده‌هایی به زبان عربی داشته‌اند. تعداد اندکی از آنها به زبان عربی است، اگرچه فهرست‌ها و ابزارها در زبان ترکی بیشتر است. به علاوه، طراحی این منابع اغلب برگرفته از ابزارهای تولیدشده برای محتوای اروپایی‌زبان و برای مخاطبان اروپایی‌زبان است، بی‌اینکه تغییر چندانی یافته باشد. در طراحی این ابزارها حتی احتمالش را هم نداده‌اند که شاید محتوانامه‌های فکری دیگر که برخاسته از زمینه‌های فرهنگی متفاوتی است کارکرد متفاوتی داشته باشد و نیازمند معیارهای متفاوتی برای سازماندهی باشد؛ این تصور را هم نادیده گرفته‌اند که فناوری‌ها خنثی‌اند و فراگیر.

سنت فکری عربی بر محور تفاسیری شکل گرفته است که هرکدام بیانگر نظرات مختلف و گاه مغایر با یکدیگر است، اگرچه این تفاسیر اغلب بر گرد یک متن واحد به هم پیوند خورده‌اند. بنابراین، مثلا برای مطالعه کتاب سیبویه باید با نسخه‌های تصحیح‌‌شده‌ای که از این متن موجود است آشنا باشید. ممکن است تفاسیری را هم که بر آن نوشته شده است لازم داشته باشید. طبیعتا منابع ثانویه‌ای را هم که حول آن منتشر شده است می‌خواهید: مقالات و تک‌نگاری‌های عربی، و نیز آنچه به دیگر زبان‌ها منتشر شده است. اینجا شاید فهرست استاندارد موسسه پژوهشی شما چندان مفید نباشد. شما نیازمند فهرستی هستید که برای تأمین این مقاصد منبع‌شناختی تهیه شده باشد. فهرست الکندی که محصول «موسسه راهبان دومینیکن برای مطالعات شرقی» (IDEO) است بهترین...

برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 «خردسالی عایشه هنگام ازدواج»؛ روایتی از جعل یک حدیث که دستاویز اسلام‌هراسی شد 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: متن زیر ترجمه و خلاصه‌ای از یادداشتی است که J. J. Little (فارغ‌‌التحصیل دکترا در رشته مطالعات آسیایی و خاورمیانه از دانشگاه آکسفورد) اخیرا در وب‌سایت Islamic Origins‌ منتشر کرده است. این تحقیق که براساس رساله دکترای لیتل است و نمونه‌ای مفید و راهگشا از مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی بنظر می‌رسد نشان می‌دهد تحقیقات متنی و اسنادی در مجموعه‌های حدیثی نخستین می‌تواند چشم‌اندازهای مهمی درباره مسائل گذشته و حال جوامع مسلمان پیش چشم ما قرار دهد.

نویسنده استدلال می‌کند که انگیزه سازنده این حدیث کسب دستاویزی در جدال‌های فرقه‌ای قرن دوم هجری بوده است.

برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@Islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 کاربردهای فهرست‌ «الکندی» در منبع‌شناسی مطالعات اسلامی 🔺

اگر یک عربی‌دان یا عرب‌پژوه هستید، به یاد بیاورید که تاکنون از کدام کتاب‌خانه‌های دیجیتالی یا فهرست‌های بایگانی استفاده کرده‌اید و سپس بشمارید که چه تعداد از آنها واسط کاربری و داده‌هایی به زبان عربی داشته‌اند. تعداد اندکی از آنها به زبان عربی است، اگرچه فهرست‌ها و ابزارها در زبان ترکی بیشتر است. به علاوه، طراحی این منابع اغلب برگرفته از ابزارهای تولیدشده برای محتوای اروپایی‌زبان و برای مخاطبان اروپایی‌زبان است، بی‌اینکه تغییر چندانی یافته باشد. در طراحی این ابزارها حتی احتمالش را هم نداده‌اند که شاید محتوانامه‌های فکری دیگر که برخاسته از زمینه‌های فرهنگی متفاوتی است کارکرد متفاوتی داشته باشد و نیازمند معیارهای متفاوتی برای سازماندهی باشد؛ این تصور را هم نادیده گرفته‌اند که فناوری‌ها خنثی‌اند و فراگیر.

سنت فکری عربی بر محور تفاسیری شکل گرفته است که هرکدام بیانگر نظرات مختلف و گاه مغایر با یکدیگر است، اگرچه این تفاسیر اغلب بر گرد یک متن واحد به هم پیوند خورده‌اند. بنابراین، مثلا برای مطالعه کتاب سیبویه باید با نسخه‌های تصحیح‌‌شده‌ای که از این متن موجود است آشنا باشید. ممکن است تفاسیری را هم که بر آن نوشته شده است لازم داشته باشید. طبیعتا منابع ثانویه‌ای را هم که حول آن منتشر شده است می‌خواهید: مقالات و تک‌نگاری‌های عربی، و نیز آنچه به دیگر زبان‌ها منتشر شده است. اینجا شاید فهرست استاندارد موسسه پژوهشی شما چندان مفید نباشد. شما نیازمند فهرستی هستید که برای تأمین این مقاصد منبع‌شناختی تهیه شده باشد. فهرست الکندی که محصول «موسسه راهبان دومینیکن برای مطالعات شرقی» (IDEO) است بهترین...

برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 «خردسالی عایشه هنگام ازدواج»؛ روایتی از جعل یک حدیث که دستاویز اسلام‌هراسی شد 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: متن زیر ترجمه و خلاصه‌ای از یادداشتی است که J. J. Little (فارغ‌‌التحصیل دکترا در رشته مطالعات آسیایی و خاورمیانه از دانشگاه آکسفورد) اخیرا در وب‌سایت Islamic Origins‌ منتشر کرده است. این تحقیق که براساس رساله دکترای لیتل است و نمونه‌ای مفید و راهگشا از مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی بنظر می‌رسد نشان می‌دهد تحقیقات متنی و اسنادی در مجموعه‌های حدیثی نخستین می‌تواند چشم‌اندازهای مهمی درباره مسائل گذشته و حال جوامع مسلمان پیش چشم ما قرار دهد.

نویسنده استدلال می‌کند که انگیزه سازنده این حدیث کسب دستاویزی در جدال‌های فرقه‌ای قرن دوم هجری بوده است.

برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه کنید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@Islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 سرداب سامرا و کتیبه خلیفه عباسی در عکسی از یکصد سال پیش 🔺

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: سامرا در ۱۲۵ کیلومتری شمال بغداد و بر کرانه دجله در زمان «المعتصم بالله» خلیفه عباسی ساخته شد و تا دوران «المعتمد علی الله» پایتخت خلافت عباسیون بود. اما فارغ از جنبه‌های سیاسی، شهرت این شهر در عالم اسلامی به دلیل میزبانی از آرامگاه امامین «علی بن محمد الهادی» امام دهم و «حسن بن علی العسکری» امام یازدهم بوده است.
در طول تاریخ شاهان و سلاطین مختلفی که شیعی‌مذهب بودند همچون ناصرالدوله حمدانی، معزالدوله، عضدالدوله دیلمی، ارسلان بساسیری و پس از آنها شاهان صفوی در حفظ و گسترش مزار عسکریین نقش ایفا کرده‌اند. اما «الناصر لدین الله» سی‌وچهارمین خلیفه عباسی از معدود حاکمان سلسله‌های سنی‌مذهب است که نه تنها با شیعیان رفتاری از سر محبت و لطف داشته است بلکه در مرمت و احیای مراقد ائمه شیعه و خصوصا حرم امامین عسکریین نیز همت ورزیده است.
ابوالعباس‌ احمد بن مستضی‌ء ملقب به الناصر لدین‌الله (۵۵۳-۶۲۲) که به دلیل سیاست‌ها و گرایش‌های شیعه‌نوازانه‌اش در تاریخ خلافت اسلامی شهرت دارد، در سال ۶۰۶ هـ.ق. و پس از حادثه آتش‌سوزی در حرم سامرا، دستور داد در و شبکه‌اى از چوب ساختند و در سرداب مشهور به سرداب غیبت امام مهدی در سامرا نصب کردند. مامور اجرای این اثر هنری «معد بن حسین بن معد موسى»، برادرزاده «فِخار بن معد موسى» (م ۶۳۰ ه.ق.) عالم بزرگ شیعه بود. این اثر که در واقع تبلوری از هم‌گرایی سنی-شیعى بر محور مزاری از خاندان پیامبر بود در طول این ۸ قرن در سرداب منسوب به حضرت مهدی باقى مانده بود، اما در سال ۲۰۰۶ و در جریان حمله تروریستی نیروهای القاعده به حرم عسکریین آسیب دید و در بازسازی‌های پس از آن برچیده شد.

برای مطالعه متن كامل يادداشت به این لینک مراجعه نمایید.

📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies

✍🏻 #یادداشت

🔺 یگانه‌پرستی عربی پیش از اسلام: برخی تاملات درباره مشرکان در قرآن 🔺

چند سال پیش، اکانت توییتری «نوادر الآثار و النقوش» که نویسنده سعودی‌اش شیفته کشف و بررسی کتیبه‌‌های باستانی است، تصویری از یک کتیبه نویافته منتشر کرد که حاوی این نوشته بود:

بسمک اللهم أنا عبد شمس بن المغیره یستغفر ربه
«به نام تو ای الله، منم عبد شمس، فرزند المغیره‌، که آمرزش پرودگار خویش را می‌جوید».


به نظر می‌رسد این کتیبه متعلق به دوران پارینه-عربی (Paleo-Arabic) است که کتیبه‌های عربی از اواخر قرن پنجم را در بر می‌گیرد و احتمالا تا اوایل دوران اسلامی ادامه یافته است. این مقوله نوساخته «پارینه-عربی» را اولین بار کریستین رابین، علی الغبان و سعید السعید وضع کردند.

دو سرنخ اصلی در این کتیبه به چشم می‌خورد که باعث می‌شود آن را به دوران پیش از اسلام منتسب کنیم. اول، نام عبد شمس یک نام پیشا-اسلامی است و به آیین‌های ستاره‌پرستانه عرب‌ها در ادوار پیش از ظهور اسلام اشاره دارد. در واقع، اگر اعتبار منابع را فرض بگیریم، برخی عرب‌ها پیش از اسلام خورشید (شمس) را می‌پرستیدند و برخی هم دیگر اجرام آسمانی را. در منابع می‌خوانیم که بعضی قبائل عربی خورشید را تجلیل و تقدیس می‌کردند. عبد شمس به معنای پرستشگر خورشید است، و دیگر القاب مرتبط با خورشید عبارت بودند از «عبد شارق» (پرستنده خورشید طالع) و «عبد محرّق» (پرستنده خورشید سوزان)...

برای مطالعه متن کامل یادداشت به این لینک مراجعه نمایید.


📌مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی
@islamicstudies