در ستایش نام گذاری "ایران"
نود سال پیش در شش دیماه ۱۳۱۳ به پیشنهاد
سعید نفیسی و دستور رضا شاه نام کشور ما در سطح بینالمللی از «
پرشیا» به «
ایران» تغییر یافت.
همراهان
نفیسی در مسیر اتخاذ چنین تصمیم خطیر و دوران سازی،
محمدعلی فروغی و
سید حسن تقی زاده بودند.
در ده دی ماه ۱۳۱۳،
سعید نفیسی ادیب، نویسنده و ایرانشناسِ برجسته، طی مقالهای که در روزنامهی «اطلاعات» چاپ شد، دلایل این تغییر مهم را توضیح داد.
او در مقالهی «از
این پس همه باید کشور ما را به نام ایران بشناسند» توضیح مبسوط داد که چرا نامِ «
ایران» برای کشور دقیقتر و کاملتر است.
شاید مهمترین دلیل اینبود که
پرشیا یا
پرس یا
پارس فقط اشاره به بخشی از خاک و فرهنگ داشت و عظمتِ وطن را نشان نمیداد و منشا اختلافهایی نیز بود.
این فقط یک تغییر نام نبود، بلکه احضار بخش مهمی از تاریخ بود که در غبار تشتت دورهی قاجار گم شده بود.
احضار میراث داریوش و البته مفهوم «
ایرانشهر» که در دوران ساسانیان نامِ کشور ما محسوب میشد.
ایرانشهری که علاوه بر مفهوم جغرافیایی، معمای فرهنگی عظیمی داشت و تصویری روشن از قومِ آریایی کوچنده به فلات مرکزی و گسترهی عظیم نژادیاش را به پیش چشم می نهاد.
اگرچه
نفیسی،
فروغی و
تقی زاده، سه مرد فرهنگسازی که نامشان رفت، تا سالها به عناوین مختلف، تحقیر و تخفیف داده شدند، اما بخش عمدهای از ایرانیان، اینک به ریشههای کهن و اهمیت مرزهاشان بیشاز پیش می اندیشند و دغدغه مند هویت عظیم تاریخی خویش اند.
یکی از منابع مهمی که
نفیسی به آن استناد میکرد و فروغی نیز صحه میگذاشت «
شاهنامه» بود و
ایرانشهری که فردوسی بارها از آن یاد کرده بود.
این رخداد که نود سال از آن میگذرد باعث بازگشت به بسیاری باورها و بازبینی آنها بوده است، به طوری که در درازنای این نود سال، کسی برای نام «
ایران» معادلی برنگزید.
در همین باره، سندی از بخشنامه وزیر امور خارجه در سایت مرکز اسناد و کتابخانه ملی وجود دارد که دیدنی است.
سندی به امضای
سید باقرخان مهذبالدوله یا باقر کاظمی، وزیر امور خارجه وقت، که دلایل انتخاب نام
ایران و برتری آن بر نامهای قبلی را برمیشمرد.
(البته باید دانست که این دلایل، همگی مواردی است که در حلقه روشنفکرانی همچون
سیدحسن تقیزاده،
سعید نفیسی و
محمدعلی فروغی، پیشتر، مطرح و به کاظمی اعلام شده بود).
به عنوان نمونه، یکی از دلایلی که در این نامه برای نادرستخواندن نامگذاری «
پرس» ذکر شده، چنین است:
«
پارس اطلاع میشد به قسمتی از مملکت معظمی که در ادوار مختلفه تاریخ در تصرف سلاطین ایران بوده ولی چون در موقعی که یونانیها با ایران ارتباط پیدا کردند، مقر پادشاهان ایران در پارس بود، یونانیها
ایران را
پرس نامیدند و سایر دول اروپا نیز اقتباسا از آنها و با تحریفات مختصری همان اسم را روی ما گذاردند.»
در بخش دیگری از بخشنامه و درباره علت انتخاب نام «
ایران» آمده است:
«از نقطهنظر نژادی نیز چون مولد و منشأ نژاد آرین در
ایران بوده طبیعی است که خود ما نباید از این اسم بیبهره بمانیم؛ خاصه که امروزه در پارهای از ممالک معظم دنیا سروصداهایی در اطراف نژاد آرین بلند شده که حاکی از عظمت نژاد و تمدن قدیم
ایران است و پارهای از ملل فخر میکنند که از نژاد آریایی هستند.»
روزی که جناب نفیسی آن مقاله را نوشت و همهجا نام
ایران حک شد و «ماند»، روشن شد، چهقدر این تصمیم هوشمندانه بوده است.
در این نزدیک یک قرن، «
ایران»، ثروت جاودان چند نسل ما بوده، همچنان ایستاده و ما نیز کنارش ایستادهایم.
نفیسی با این پیشنهاد، میراث فردوسی را تثبیت کرد و نوشت:
فرزندان ایرانیم.
https://t.center/HistoricalLinguistics