همکاری سه سطح محلی، ملی و جهانی در فرایند ثبت جهانی دره‌ی خرم‌آباد ✍️ دکتر مجتبا ترکارانی در جوامعی چون لرستان که دارای سابقه‌ی تاریخی بلند و فرهنگ باستانی غنی هستند، معمولاً این پرسش جدی مطرح می‌شود که نسبت این میراث فرهنگی، تاریخی با توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امروز چیست؟ البته در ادبیات توسعه به این پرسشِ مهم پاسخ‌های متفاوتی داده شده است: گروهی معتقدند فرهنگ‌های سنتی مانع توسعه هستند و باید آن‌ها را برای رسیدن به توسعه کنار گذاشت. دسته‌ای دیگر نیز برآنند این فرهنگ سنتی نه تنها مانع توسعه نیست بلکه محرک و مشوق توسعه است. در میانه‌ی این نظرات هم دیدگاه‌هایی وجود دارد که معتقد است، می‌توان با برقراری یک توازن بین دیروز و امروز رابطه‌ی مثبتی بین فرهنگ باستانی دیروز و توسعه‌ی امروزین برقرار کرد در این یادداشت سعی کرده‌ام با توجه به موضوع ثبت جهانی دره‌ی خرم‌آباد و از منظر دیدگاه سوم به پرسش بالا، پاسخ دهم. در نظریات توسعه، دیدگاهی به نام مکتب وابستگی و زیر مجموعه‌ی آن نظریه‌ی توسعه‌ی وابسته وجود دارد که معتقد است رابطه‌ی کشورهای پیرامون با کشورهای مرکز و حتا نهادهای بین‌المللی لزوماً رابطه‌ی استثماری نیست و این رابطه می‌تواند درصورتی که توازن و تعادل بین سه ضلع مثلث: جامعه‌ی محلی، دولت ملی و سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی برقرار باشد به نوعی توسعه‌ی کارآمد در کشورهای در حال توسعه و برد برد با نظام جهانی منتج شود. در فرایند ثبت دره‌ی خرم‌آباد توسط یونسکو نیز چنین مثلثی وجود دارد. از یک‌طرف سازمانی بین‌المللی مانند یونسکو وجود دارد که رسالت خود را شناسایی و حفظ میراث فرهنگی جوامع و ارتباط بین آن‌ها می‌داند؛ این نهاد از یک‌سو، نهادی شناسایی‌گر و رسمیت‌بخش است و از سوی دیگر با تأمین اعتبار و سرمایه‌ی مالی بر روندِ فنی و مدیریتی نگهداری میراث فرهنگی نظارت می‌‌کند. ضلع دیگر این مثلث، دولت‌ها هستند؛ دولت‌ها سعی می‌کنند با ارتباطاتی که با این نهادهای بین‌المللی دارند و بر حسب سهمیه‌های سالانه به معرفی مکان‌ها و فضاهای فرهنگی کشور خود در چارچوب‌های مورد نظر یونسکو، اقدام کنند. ضلع سوم، نیز جامعه‌ی مدنی محلی است که تلاش می‌کند نه تنها ظرفیت‌های فرهنگی محلی خود را شناسایی و معرفی ‌کنند بلکه دولت‌ها را نسبت به انجام کار کارشناسی لازم برای ثبت این آثار در سازمان‌های بین‌المللی مجاب نموده و به نهادهای بین‌المللی چون یونسکو نیز پیام می‌دهند که جامعه‌ی محلی مشتاقانه و فعالانه آماده‌ی ورود به فرایند معرفی و ثبت آثار تاریخی و محلی خود است. بنابراین در جامعه‌ای چون لرستان که به عقیده‌ی صاحب‌نظران توسعه، اولویت راه‌بردی توسعه‌ای آن بر مبنای گردشگری و میراث فرهنگی قرار دارد، نقطه‌ی آغاز توسعه را باید در تلاقی این سه سطح محلی، ملی و جهانی جست‌وجو کرد. خوش‌بختانه مشاهده شده که در این پروژه‌ی مشترک «ثبت جهانی دره‌ی خرم‌آ‌باد» سه سطح محلی، ملی و جهانی در کنار هم قرار گرفته و امید می‌رود که برآیند تعامل و ارتباط این سه سطح، آغاز نقطه‌ی تازه‌ای برای توسعه‌ی لرستان باشد. اول این‌که در سطح دولت، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری لرستان پرونده‌ی ثبت این دره را در دستور کار خود نهاده، با تلاش‌های شبانه‌روزی مدیرکل و کارشناسان این سازمان در لرستان، مقدمات کار فراهم شده و دیگر نهادهای دولتی استان نیز گرچه دیرهنگام ولی پای کار آمده‌اند و درحال تلاش هستند. در سطح محلی نیز جامعه‌ی مدنی محلی شامل انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد و اصناف و افراد سرشناس و مؤثر فرهنگی و ورزشی و رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی در این کار مشارکت دارند. این اقشار در چند ماهه‌ی اخیر با مطالبه‌گری و ظرفیت‌سازی فرهنگی و برگزاری کارزار، نه فقط اذهان جامعه را نسبت به این موضوع مهم حساس نموده بلکه سعی کرده‌اند با همکاری با نهادهای دولتی اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری لرستان نسبت به شناسایی پیش‌نیازهای لازم اقدام و طی نشست‌ها و مکاتباتی این خواسته‌ها را به اطلاع نهادهای دولتی مرتبط برسانند و سپس با انجام دیده‌بانی لازم بر روند پیش‌رفت کار نیز نظارت مناسب را داشته باشند و تاکنون توانسته‌اند جامعه و دولت را پشت یک دستور کار مهم بسیج نمایند. در سطح جهانی نیز انتظار می‌رود که سازمان بین‌المللی یونسکو نیز نه فقط با در نظر گرفتن معیارهای فنی و مدیریتی، فرآیند ثبت این ذخیره‌ی فرهنگ بشری را تسهیل نماید، بلکه به این نکته هم توجه داشته باشد که دولت و مردم محلی نیز مشتاق ثبت میراث فرهنگی خود هستند و این ثبت می‌تواند نقطه‌ی آغازی برای توسعه‌ی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در این مناطق توسعه‌نیافته باشد. 🌐متن کامل: https://avayeseymare.ir/?p=25211 کانال بوم‌اندیشی 👇 @EbrahimKhodaee