دوزیست

🔹قسمت اول

"قلب سگی و جای خالی خوشه‌های خشم"

🔹آدم‌ها خسته‌اند. مدت‌هاست که در رودربایستی قانون و ملاحظات اجتماعی سکوت کردند و هرچه توسری خورده‌اند چیزی نگفته‌اند. اما ناگهان یک اتفاق یا یک انسان الهام‌بخش یادشان انداخته که چقدر همه‌چیز غیرطبیعی است و چقدر همه چیزای غیرطبیعی عادی جلوه می‌کرده است. عادی با زور، عادی با بازنمایی دروغ رسانه‌ها، عادی با قوانین مسخره و من‌درآوردی. هیچ فرقی نمی‌کند. آنها بالاخره می‌فهمند که عادی نیست اینقدر تحت ظلم و زور بودن؛ عادی نیست که عده‌ای خاص امکانات بیشتری در اختیار داشته باشند؛ عادی نیست که تمام کار و توان عده‌ای کثیر در اختیار عده‌ای قلیل باشد. آن‌ها ناگهان به مردمی انقلابی تبدیل می‌شوند و تمام تلاششان را می‌کنند تا اوضاع را به حالت عادی برگردانند.

🔹پیش از اینکه سراغ رمان قلب سگی برویم، به‌عنوان نمونه‌ای از این خشم انباشته، به رمان #خوشه‌های_خشم اشاره‌ای می‌کنیم. در این رمان به‌خوبی نشان داده می‌شود که مردم چگونه رفته‌رفته و در تقابل با نظام سرمایه‌ای که فریبکارانه آنها را استثمار می‌کند، روزبه‌روز عصبانی‌تر می‌شوند. آن‌ها روزبه‌روز فقیرتر و آواره‌تر می‌شوند و سرمایه‌داران با حربه‌های کثیف خود هرروز حقه‌ای تازه‌ برای بهره‌کشی از آنها سوار می‌کنند. سرآخر در قسمت‌های پایانی آن رمان، یک باران سیل‌آسا و وحشی مثل جرقه‌ای در انبار باروت مردم را نسبت به وضع حقارت‌بار خود آگاه می‌کند و خشم انباشته آنها را به جان سرمایه‌دارها می‌اندازد.


🔹به تاریخ انقلاب‌های دیگر هم که از رهگذر آثار برجسته ادبیات داستانی نگاه می‌کنیم، باور می‌کنیم که انقلاب حاصل یک #خشم است: خشمی که البته در رمان قلب سگی نادیده گرفته شده و اتفاقاً به پس از انقلاب موکول شده. اگر عمل جراحی شاریکوف (سگ ولگرد) را به‌راستی استعادی از انقلاب بدانیم، پس از این اتفاق است که شاریکوف علیه دکتر فیلپ‌فیلیپوویچ اعتراض می‌کند و تازه آرایش انقلابی به خود می‌گیرد. اینجاست که در گفتگویی نمادین به دکتر می‌گوید: «البته. اینکه معلوم است. متوجه هستیم قربان! چطور می‌شود ما رفیق شما باشیم؟! ما را چه به این حرف‌ها! ما که دانشگاه نرفته‌ایم، در آپارتمان‌های پانزده‌اتاقه زندگی نکرده‌ایم که وان اختصاصی داشته باشند! ولی حالا دیگر دوره این حرف‌ها سر آمده! الان هر کسی حق و حقوقی برای خودش دارد...» این یک خشم انقلابی است که رفته‌رفته دارد بارور می‌شود.

*ادامه در بخش دوم

#آیا_انقلاب_ها_جهان_بهتری_ساخته‌اند؟
#قلب_سگی
#میخائیل_بولگاکوف
#وی‌فوروندتا
#جیمز_مک‌تیگو
#انقلاب
#دوزیستگاه
#فیلم‌زی
#کتاب‌زی

🔹اغلب ما ایرانی‌ها هربار که با کامیپوترمان به مشکلی لاینحل برمی‌خوریم، یک راه همیشگی پیش رویمان هست که اتفاقاً جواب هم می‌دهد: ریست می‌کنیم. البته احتمالاً بقیه اقوام و ملیت‌ها هم، همین کار را می‌کنند. پس احتمالاً نمی‌توانیم ریست کردن را مختص جامعه ایرانی بدانیم. ریست کردن کاری است که آدم‌ها از سر نابلدی انجام می‌دهند.


🔹سالها پیش مطلبی در فیس‌بوک خواندم که ریست کردن را استعاره‌ای از انقلاب گرفته بود و از این کشف شورانگیز به خود مباهات می‌کرد. اما آیا واقعاً انقلاب کردن چیزی در این قواره است و می‌توانیم این استعاره را بپذیریم؟


🔹رمان قلب سگی به قلم میخائیل بولگاکوف، هم انگار چنین استعاره‌ای را می‌پذیرد. در این رمان نوعی عمل جراحی فرانکشتاینی روی یک سگ، به‌عنوان نماد انقلاب روسیه گرفته شده و سعی دارد به جهان مخاطب خود بگوید که ببینید! ببینید چطور نمی‌توان ذات یک چیز را تغییر داد. بلکه سگ بودن، حتی پس از انقلاب هم به قوت خود باقی می‌ماند. ببینید که چطور حتی انقلاب هم نمی‌تواند کسی را آدم کند.


🔹نگاهی کوتاه و گذرا به آثار سترگ دیگر تاریخ ادبیات داستانی که چنین درونمایه‌ای دارند، به‌راحتی دست آقای نویسنده را که فریبکارانه انقلاب کشور خود را به استهزا گرفته است برای ما رو می‌کند.
به عنوان مثال، در رمان "خرمگس"، نوشته خانم اتل لیلیان وینیچ، ما دوره‌ای طولانی از سازمان یافتن یک انقلاب سیاسی را می‌بینیم که به‌واسطه یک رابطه عاشقانه نمایانده می‌شود.


🔹در این رمان، سازمان انقلاب چون یک تشکیلات عریض و طویل، شبکه‌ای از افراد فرهیخته‌ای است که با دقت و حساسیت نسبت به دیکتاتوری ایتالیا معترضند. خشونت این افراد و دست به سلاح بردنشان ناگزیر و تنها چاره برای تغییر نظام سیاسی است. این همان مطلبی است که در رمان قلب سگی غایب مانده و از این غیاب برای تاختن به اصل انقلاب، هر انقلابی که باشد، سوء استفاده می‌شود.


🔹انقلاب، آن‌طور که بولگاکوف دوست دارد بیاندیشیم صرفاً ریست کردن نظام سیاسی و از ابتدا شروع کردن نیست، بلکه در طی تاریخ معنا پیدا می‌کند. انقلاب مقدمه‌ای دارد و سازمان انقلاب در این مقدمه ساخته می‌شود. انقلاب تصمیمی است که خود سازمان انقلابی می‌گیرد اما نویسنده قلب سگی سعی دارد بگوید که در انقلاب روسیه، پرولتاریا تنها ابزار دستند؛ عده‌ای توده مردم را به آزمایشگاه برده‌اند و بی‌رحمانه آنها را نمونه‌ای برای اثبات ایدئولوژی‌های خود قرار داده‌اند.



#آیا_انقلاب_ها_جهان_بهتری_ساخته‌اند؟
#قلب_سگی
#میخائیل_بولگاکوف
#وی‌فوروندتا
#جیمز_مک‌تیگو
#انقلاب
#دوزیستگاه
#فیلم‌زی
#کتاب‌زی