✨ معرفی منابعی دربارۀ عربستان پیش از اسلام پس از برگزاری نشست سوم «خیلی دور، خیلی نزدیک» با موضوع «عربستان در
دوران باستان متأخر» و انتشار ویدئوی این نشست در اینستاگرام، گروهی از مخاطبان و همراهان دورنما خواستار معرفی منابعی برای مطالعۀ بیشتر در این موضوع شدند. در پاسخ به درخواستهای این عزیزان، فهرستی حاوی برخی از مهمترین و جدیدترین پژوهشها دربارۀ عربستان پیش از اسلام در ادامه خواهد آمد. با سپاس از مجید منتظرمهدی برای تنظیم و ارسال این فهرست.
***
🔹 در این مقاله، احمد الجلّاد با زبانی ساده بستر زبانی عربستان پیش از اسلام را تشریح میکند و منابع اصلی را معرفی میکند:
Al-Jallad, Ahmad. ‘The Linguistic Landscape of Pre-Islamic Arabia’.
In The Oxford Handbook of Qur’anic Studies, 111–27. Oxford: Oxford University Press, 2020.
🔹 این مقاله خلاصۀ خوبی از وضعیت دینی در عربستان پیش از اسلام آورده است:
Newby, Gordon D. ‘Arabia: Ripe for Revelation’.
In The Routledge Companion to the Qur’an. London: Routledge, 2021.
🔹 دربارۀ «الرحمن» مقالۀ کلاسیک ژاک ژومیه همچنان بهترین اثری است که همۀ جوانب موضوع را بررسی کرده است. هر چند که تمرکز اصلی مقاله بر کاربرد قرآنی این واژه است، ولی شرحی کافی از سابقۀ این نامخدا در یمن هم آورده است:
Jomier, Jacques. ‘The Divine Name “Al-Raḥmān” in the Qur’ān’.
In The Qur’an: Style and Contents, edited by Andrew Rippin, 197–212. The Formation of the Classical Islamic World. Aldershot: Ashgate, 2001.
(
مدخل «رحمن» در دبا نوشتۀ احمد پاکتچی، که شباهت زیادی به مقالۀ ژومیه دارد، انگارۀ این مقاله را به زبان فارسی در اختیار خواننده قرار میدهد.)
🔹 دربارۀ دولت حِمیَر در جنوب عربستان و روابطش با حجاز و گزارشی از یافتههای
باستانشناختی در جنوب، مقالۀ کریستییَن روبَن بسیار راهگشاست:
Robin, Christian Julien, and Greg Fisher. ‘Ḥimyar, Aksūm, and Arabia Deserta in Late Antiquity: The Epigraphic Evidence’. in
Arabs and Empires before Islam. Oxford: Oxford University Press, 2015.
🔹 این دو کتاب مهمترین کتابهای مقدماتی دربارۀ قرآن در دهۀ اخیرند، اما کتاب اول خوشخوانتر است:
Sinai, Nicolai.
The Qur’an: A Historical-Critical Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2018.
Neuwirth, Angelika.
The Qur’an and Late Antiquity: A Shared Heritage. Translated by Samuel Wilder. Oxford: Oxford University Press, 2019.
🔹 این مجموعه مقاله شامل آثاری مهمی از بهترین محققان اسلام و عهد
باستان متأخر است:
Cook, Michael, and Carol Bakhos, eds.
Islam and Its Past: Jahiliyya, Late Antiquity, and the Qur’an. Oxford: Oxford University Press, 2017.
🔹 این کتابِ خوشخوان در برداشت معمول از جاهلیت و اعراب مشرک تردید میکند و آن را به چالش میکشد:
Hawting, G. R.
The Idea of Idolatry and the Emergence of Islam: From Polemic to History. Cambridge Studies in Islamic Civilization. Cambridge: University Press, 1999.
#خیلی_دور_خیلی_نزدیک#مجید_منتظرمهدی #دوران_باستان_متأخر#اسلام_پژوهی_غربیان#اسلام_پژوهی_آکادمیک@doornamaa