رایج‌ترین زبانِ ایران♦️دبا: «گویش روستاییان الموت متأثّر از فارسی بازاری رایج است، به‌خصوص آنگونه که در قزوین معمول است. روستاهایی چون سیمیار، تَنوَره، بادَشت (باغِ دشت) و چند روستای کوچکتر که در تماس نزدیکتر با شهر قرار دارند تقریباً گویشهای خاص خود را ازدست‌داده‌اند. اما گویشهای روستاهایی چون چاله، زَرده وَرْزِ راه که در فاصلۀ بیشتری از قزوین – روبه‌شرق - قرار دارند، چون واسطه‌ای میان گویشهای مناطق مرکزی ایران و گویشهای خزری هستند و برخی خصوصیات مختص به خود را نیز حفظ کرده‌اند.
🔹گویشهای رایج در روستاهای شهرک، تُرکان و فیشان که در درۀ شاهرود الموت قرار دارند، به‌نوعی با گویش رودباری مرتبط است. اما با پیشروی به‌سمت شمال‌شرق این دره، به روستاهای هرانک، حسن‌آباد و زَوارَک و روستاهای کوچکتر دیگری می‌رسیم که در نزدیکی گرمرود قرار دارند و اهالی آنها با گویش دیگری تکلم می‌کنند. همچنین گروهی از زیرگویشهای مرتبط نزد اهالی روستاهای آتان، کلایه، ایلان، و هَنیز و گروه دیگری نیز در روستاهای گازُرخان، خشکچال و تَوان را تشکیل می‌دهند.
🔸فارسی بازاری تقریباً برای تمامی مردمان نواحی و مناطق مختلف ایران قابل فهم است، اما حدود یکصدسال پیش وضع کاملاً فرق می‌کرد. گزارش کلنل مونتیت مؤید این مطلب است که در گذشتۀ ایران، اهالی هرمنطقه‌ای تنها از گویش خاص خود استفاده می‌کرده‌اند [اما] «به نظر می‌رسد که این رایج‌ترین زبان سراسر امپراطوری ایران بوده باشد.»
🔹گویش گازرخانی الموت بهوضوح دربردارندۀ بسیاری عناصر «مادی» است و ارتباط نزدیکی با گویش تجریشی (گویش اهالی بخشی از دامنه‌های جنوبی البرز واقع در شمال تهران) دارد. گویش گازرخانی همچنین با زیرگویشهای سمنانی وابسته است و این زیرگویشها به‌نوبۀ خود با گروهی از زیرگویشهای رایج در نواحی اطراف کاشان و اصفهان مرتبط می‌باشند. بنابراین این گویش چون واسطه‌ای میان گویش مازندرانی و گویشهای رایج در مناطق مرکزی و غربی ایران است.»
▫️آنچه خواندید، فرازی از بخش «گویش گازرخانی الموت» از کتاب «رودبارِ الموت (مجموعه‌مقاله‌ها)» اثر عنایت‌الله مجیدی و به‌کوشش زهرا سیفی بود که در ۴۶۴ صفحه، با شمارگان ٣٠٠ نسخه و به‌بهای ۴٨۵هزار تومان منتشر شده است.
🔻علاقه‌مندان برای تهیۀ این کتاب، می‌توانند از راه‌های زیر اقدام کنند:
📍مراجعۀ حضوری به فروشگاه انتشارات مرکز به‌نشانی: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، خیابان شهید پورابتهاج (کاشانک)، نرسیده به سه‌راه آجودانیه، شمارۀ ٢١٠
📍مراجعه به فروشگاه اینترنتی انتشارات مرکز در تارنمای
store.cgie.org.ir📍تماس با انتشارات مرکز با شمارۀ تلفن‌های ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷ و ٠٩١٢٣٩٣١٨٣۶
@cgie_org_ir
