در آن دوران که از مدرسه خبری نبود و باسواد شدن دختر گناه محسوب می‌شد، خواندن و نوشتن را از پدرش آموخت.
وقتی شمس الحیاء تب می‌کرد به مادرش می‌گفتند درسش دادی تب کرده است، حتی وقتی سالک در آورد گفتند اینها همه جواب گناه سواددار شدن است.
در سال ۱۳۰۲ شمس الحیاء بیست ساله بود که اعلام شد مکتب خانه‌ها تبدیل به مدارس دخترانه می‌شوند و اداره فرهنگ تصمیم به استخدام زنان برای تدریس دارد.
در آن موقع زنان اعیان شیراز اگر سواد هم داشتند کار کردن را دور از شان می‌دانستند.
شمس الحیاء این سنت را شکسته و پنج تن از بانوان را همراه خود کرده و پا به میدان می‌گذارد و به عنوان اولین زن مفتش ( بازرس) بصورت افتخاری و بدون حقوق شروع بکار میکند.
اما کار بسیار سخت است، مدارس هرروز مورد حمله، غارت و خرابکاری قرار می‌گرفتند و تابلوها پایین کشیده می‌شد.
شش نفر زن را هم با اینکه مستور در چادر بودند، می‌شناختند و سنگ و خاک بر سر آنها می‌ریختند.
اما این زنان هرگز دست از کار نکشیدند و شجاعانه به راه خود ادامه دادند.
زنان آشوب‌طلبی هم پیدا شدند که هرروز شاگردان را در راه مدرسه سنگسار و کتاب آنها را پاره می‌کردند فریاد بر می‌آوردند که دختران باسواد، چشم و گوششان باز و بی‌عفت می‌شوند.
زن ضعیفه است زن را حد آن نیست که با مرد ادعای برابری کند.
اینها فتنه آخر الزمان است.
سال ۱۳۰۸ شش بانو که از چادر سیاه رنج می‌بردند درصدد تغییر رنگ برآمدند و چادرهائی از پارچه تافته الوان دوختند؛ فکری پُر خطر بود.
منظور از تغییر رنگ بر طرف شدن منظره ماتم‌زده‌ای بود که هر موقع گروهی از زنها در خیابان حرکت می‌کردند پیدا می‌شد و مورد تمسخر مردها واقع می‌گشت که آنها را کلاغ سیاه خطاب می‌کردند. حرارت زیادی که این پارچه سیاه در آفتاب تابستان هم تولید می‌کرد برای آنها آزاردهنده بود.
در ذهنِ جوان زنان، این خود يک كشف حجاب بود.
اگر متعصبین جلوی آنها را می‌گرفتند چه جوابی داشتند؟
"چادر رنگین از جهت نقاب و پوشاندن تمام بدن فرقی با چادر سیاه ندارد، منظور شما چادر است، چه کار دارید که چادر ما چه رنگ است؟" و پیاده به سوی خیابان زند آمدند.
جامعه مردسالار که بیمناک بود با تغییر رفته رفته حصاری که دور زنان ایجاد کرده شکاف بردارد و هوای آزادی به مشام آن ها برسد،
به سمت آنان هجوم آوردند و آنها را سنگسار کردند و زنان مجبور شدند با سر و دست شکسته فرار کنند...
شمس الحیاء تا پایان‌عمر خود را وقف سوادآموزی نمود.
نسل بعدی مدیران و دبیران شیراز و اصفهان همه از شاگردان وی بودند.
https://t.center/bahambarijam/623 به نقل از کانال:
@ARTTJOURNAL@bahambarijam
