#اراکبزرگ(بخش دوم)
#ابوالفضلعباسیبانی - ۹ دیماه ۱۳۹۸
....باز در همین بخش ، دهگان از فتحِ همدان و قم هم سخن می گوید که شهرهائی از "عراق بزرگ"است و نه شهر یا شهرستان اراک و این نبردها در جائی واقع می شود که در فرهنگ جغرافیاییِ ایران، تابع شهرستان اراک است.
دکتر استعلامی با اشاره به مرگ هلاکوخان در سال ۶۶۳ قمری و جانشینی و بر تخت نشستن اباقاخان در قریه هزاوه ادامه می دهد:
.. واقع بینانه باید گفت که تمام مجلد اول و بیش از نیمی از مجلد دوم ، تاریخ وقایعی است که از روزگار باستان تا آغاز حکومت قاجارها در عراق رخ داده و سخن از شهر یا شهرستان اراک، بیشتر در هفتاد صفحه آخر مجلد دوم و بازآمیخته با مطالب و روایات دیگر است و در زمان فتحعلیشاه ، یوسف خان گرجی رئیس قشون عراق می شود و با اینکه در جنگهایی با عثمانی و روسیه هم درگیر بوده ، بفکر ساختن قلعه یا پادگانی در "مرکزِ عراق" می افتد.
در بخشی دیگر از مقاله بسیار ارزشمند محمد استعلامی با عنوان ارزش جامعه شناختی مجموعه "تاریخ اراک" آمده:
بایستی اذعان داشت که حاصل تتبعات و پژوهشهای مرحوم "ابراهیم دهگان" در نوع خود بی نظیر بشمار می رود و اگر نبود جوشش درونی و عشق سرشار وی به راه دشواری که در آن گام نهاده ، هرگز یارای تدوین و تکمیل چنین میراث و ذخیره ارزشمندی را برای آیندگان نمی داشت .... مطالعه ی دقیقِ کتبِ فراوان و تورقِ هزاران برگ اسناد تاریخی و..نشان از روح بلند و اراده راسخ آن رجل علمی دارد.
استاد ابراهیم دهگان، تاریخ اراک را مشتمل بر "تاریخ ناحیه ی تاریخیِ جبال از کهن ترین ایام تا پایان پادشاهی ناصرالدین شاه به زیور طبع آراست و در ادامه مساعیِ محققانه خویش ، بخش دیگری از تاریخ اراک شامل فهرست وقایع شهرستان اراک از سال ۱۲۷۱ تا عصر مولف و ضمیمه ارزشمند تاریخ انجدان را در مجلد سوم منتشر ساخت.
مجلد اول و دوم تاریخ اراک بدلیل گستره زمانی ، به روش کتابخانه ای فراهم آمده و به تصریح نویسنده بالغ بر پانصد کتاب ، منابع نگارش وی بوده و فصل بندی کتاب متاثر از کتب تاریخی معاصر خود براساس ظهور و افول سلسله های پادشاهی بوده و اشرافِ دهگان به جغرافیای تاریخی منطقه ، از مزیت های ویژه این اثر است .
دکتر استعلامی می افزاید در این تک نگاری به روش توصیفی و کمی تحقیقی، کوشیده ام ، جنبه ها و جلوه هائی از ارزشهای مردم شناسی و جامعه شناختیِ تالیفات ابراهیم دهگان را باتاکید بر دو مجلد اول و دوم"تاریخ اراک"باز نمائی کنم.
در پایان، این پاراگرافِ ارزشمندِ استاد دهگان بزرگ را بر روی چشم می گذاریم که"صفحه عراق عجم یا دامنه جبال، راستی در هر گوشه اش گنجینه ای از اسرار زندگانی گذشتگان نهفته و در هر زاویه اش دفینه ای را به ودیعت نهاده اند.
دامنه صحاری آن پر از تپه ها و حفره های زیرزمینی ،از ادوار پیش از تاریخ و ثخن(ستبر) کوههای آن انباشته با اساطیر باستانی مشتمل برآبادی های کهن و شارستانهای(گسترده تر از شهرستان) داستانی، همه باچشم امید به ما می نگرند و آرزوی کشف اسرار خود را از ما دارند ، اگر ما پسران(فرزندان) نابودی نباشیم باید از ماخذ زندگانی آنان اطلاع یافته و به رموز حیات اجتماعی ایشان پی بریم".
در پایان عرض میکنم باستناد پژوهشهای
#آداماولئاریوس پژوهشگر آلمانی در سال ۱۰۱۶ خ یعنی ۱۷۱ سال پیش از ساخت سلطان آباد و میرزاآقاخان کرمانی در شعر معروف
#عروسجهان در سال ۱۲۷۵ یعنی ۴۲ سال پیش از تغییر نام سلطان آباد به اراک ،این منطقه بوسعت بسیار زیاد
#اراک نامیده می شده .
#سربلندایرانوایرانی@arakology#آگاهی ، آغاز
#خردمندی است.
https://www.instagram.com/p/B41oFh_AILv/?igshid=58exuc42nnzi