مصاحبه با استاد
#عبدلی_آشتیانی درباره کتاب نخستین بودجه حقوق و مستمریات مجلس شورای ملی (قویئیل 1286 خورشیدی)-۱۴ دی ماه ۱۳۹۸ - بخش نخست
س.تعریف بودجه چیست ؟
ج.در یک تعریف کلی، بودجه، سندی است که کلیه عایدات و مخارج یا به صورت سادهتر دخل و خرج مملکت را برای مدتی معین که معمولاً یک سال شمسی است، پیشبینی و مصوب میکند. که این یکسال مدت مزبور را سنه مالی میگویند. که نهایتاً باید به تصویب مجلس (قوه مقننه) برسد. اجراییشدن بودجه و توازن در آن، بستگی به تأمین منابع دولت دارد که از طریق اخذ مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم و سایر منابع دیگر درآمدی، حاصل میشوند.
س.لطفاً مختصری از تاریخچه بودجهریزی در ایران قبل از مشروطه بیان فرمایید؟
ج.بشر در طول مسیر تاریخ و تشکیل حکومت به عنوان تنها حافظ مدنیّت یک قوم یا ملّت، بودجهریزی و محاسبه «دخل و خرج» را مهم دانسته و برای به سامان رساندن نظم و گردش امور، بودجهریزی نقشی اساسی و غیرقابل انکار ایفا نموده است. چرا که بدون مدیریت کلان مالی هدایت جامعه غیر ممکن و امکانناپذیر بوده است. بدین مناسبت بودجه جایگاه خود را در سرلوحه کار حاکمان و مسئولین سیاسی جامعه در درازای تاریخ بشر حفظ کرده است و اکنون تبدیل به دانشی بسیار تخصصی و عملی گردیده است. نهایتاً اینکه بودجه مهمترین سند جامع مالی دولت محسوب میشود.
س.فلسفه وجودی بودجه و رابطه آن با برنامهریزی چگونه است؟
ج.انسان همواره نیازهای خود را از طبیعت تأمین میکرده است. نیازهای نامحدود بشری در مقابل منابع محدود طبیعی، انسان را واداشت تا با بهکارگیری نیروی تعقل و برنامهریزی در پی رفع نیازهای خود برآید. هر بودجه، وضعیت مالی دولت را به مدت یکسال خورشیدی پیشبینی میکند، و مهمترین سند جامع دولت است که از طریق آن میتواند سیاستهای خود را برای هدایت فعالیتهای اقتصادی اجتماعی و فرهنگی عمل نماید. درنهایت، بودجهریزی نوعی قدرت و حاکمیت دولت را به نحو مطلوب در انجام وظایف خود ممکن و میسر میسازد.
س.آیا بودجه عمرانی در قبل از مشروطه وجود داشت؟
ج.قبل از مشروطیت بودجه بستگی کامل به اوضاع حکومت داشت. هر گاه حکومت مرکزی قدرت و اعتباری داشت، همچنین حکام ایالات و ولایات که نماینده شاه محسوب میشدند. با اقتدار و شایستگی، محل مأموریت خود را اداره میکردند و مالیاتها را از مالکین و خوانین و عشایر و اصناف وصول مینمودند، بودجه تعادل داشت، البته بیشترین پرداختها شامل پرداخت حقوق و مستمریّات بود، و برنامه عمرانی در آن دیده نمیشد، و معمولاً دخل و خرج با هم برابر بود تا کسری در آن وجود نداشته باشد.
س.اگر به هر دلیلی عواید یا دخل بیشتر از خرج بود اضافه آن به چه شکلی محاسبه میشد؟
ج. اگر عواید حاصله مقداری زیادتر از مخارج بود، اضافه آن به خزانه شاهی میرفت، چنانکه در قسمتی از سالهای سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، عواید بیشتر از مخارج بوده است. این بدان معنی که در این دوره توازنی در دخل و خرج وجود داشته است.
س.آفات بودجهریزی کهن چه بود یا چه عواملی باعث تهدید عواید بودجه قبل از مشروطیت بود؟
دو عامل مهم عواید حکمرانی و سلطنت را مورد تهدید جدی قرار میداد. خشکسالی و جنگهای درازمدت باعث نرسید عایدات برای حکومت مرکزی میشد و بالطبع تهدید جدی برای بودجه در گذشته محسوب میشد. چون اساساً تحصیل مالیات از کشاورزان و زمینداران بزرگ بود. البته صاحبان حِرف شهری هم از پرداختکنندگان مالیاتی عمده بودند که آن هم بخش مهم و قابل ملاحظه آن وابستگی تام و کمال با کشاورزی و ابزار و اداوات آن داشت. که به نحوی با زمین و زراعت مرتبط میشد. البته عامل سومی هم نقش داشته که تجارت و تبادل کالا در واردات و صادرات و گمرکات بود که در اواخر دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار نقش عمدهای در عایدات دولتی محاسبه میشد. که یکی از شروط وام از دول خارجی خصوصاً روسها واگذاری عایدات گمرکات به آنها بود. و این نشان از اهمیت و جایگاه آن در جمع و خرج مملکت بوده است.
ادامه دارد
#سربلندایران_وایرانی@irantamaddon@roostashenasi@araknaqsheh @araksanad@araktasvir@arakology#آگاهی ، آغاز
#خردمندی است.
https://www.instagram.com/p/B41oFh_AILv/?igshid=58ex