ادامه از
👆🏼 🔍 نظرِ خبرگان یا سوگیریِ باورمندان: روایتی از یک توصیف و دو تبیین
✨ معرفی منابع
📌 بررسی پیمایشهای پایگاه «مقالههایفلسفه» و مقالههای مرتبط با عنوان «فیلسوفان به چه باور دارند؟» و «فیلسوفان در باب فلسفه: پیمایش ۲۰۲۰ مقالههایفلسفی»
بخش ۴ از ۴
🔻 نتایج پیمایش کیفیِ هِلِن دِ کروز، استاد فلسفهی دانشگاه سِنت لوئیس، دلالتهایی به همراه داشت که میتوانست، با ملاحظاتی، یکی از فرضیههای مطرح شده را تقویت کند. پیمایش دِ کروز نشان میداد که بیشتر فیلسوفانِ دین پیش از پیوستن به جرگهی «فیلسوفانِ دین» باورمند و خداباور بودهاند، و یکی از پررنگترین انگیزههایشان برای فعالیت در حوزهی فلسفهی دین تعمیق باورهای دینی و یافتن ادله به نفع خداباوری بوده است. اما افزون بر این انگیزهها (که نشانگر «سوگیری انتخاب» در میان فیلسوفان دین است) در مجموع و به طور میانگین، فعالیت در حوزهی فلسفه دین به بازنگری در عقاید پیشین و حتی پیوستن به جرگهی خداناباوران منجر شده است. به بیان دیگر، کسانی که با انگیزههای دینی وارد فلسفهی دین شدهاند پس از مدتی به طور میانگین از خداباوری دورتر شدهاند و به خداناباوری نزدیکتر شدهاند. یک پیامد این مطلب شاید این باشد که شواهد و ادلهی موجود در فلسفهی دین بیشتر به نفع معقولیّت و مقبولیّت «خداناباوری» است، حتی برای کسانی که از ابتدا با نیتهای دینی به این حوزه وارد شدهاند.
🔻 اگر بتوان نتایج و تبیین ارائه شده برای این پیمایش را پذیرفت، آنگاه فرضیهی دوم قوت میگیرد: فیلسوفان دین در این پیمایش دچار سوگیری انتخاب هستند، و نظرشان را نمیتوان «نظر خبرگان» محسوب کرد. پیمایش دِ کروز با ملاحظاتی میتواند تفاوت فاحش نظر عموم فیلسوفان با فیلسوفان دین دربارهی خدا را توجیه کند. و از همین جا،
تبیین یکم همچنان قابل قبول مینُماید: عموم فیلسوفان بهمنزلهی «خبرگان» به طور آماری «خداناباوری» را معقولتر و مقبولتر میدانند.
🔻 اما مسئله اینجا هم پایان نمییابد.
ملاحظهها و نقدهایی در کارند که نمیتوان نتایج این پیمایشها را با خیال آسوده تعمیم داد. از جمله:
🔅 نفسِ پیمایش دربارهی مسائل فلسفی کاری غیرفلسفی است.
🔅 پرسش از خداباوری یا خداناباوری بسیار کلی است. انواع خداباوری یا خداناباوری در آن لحاظ نشده است.
🔅 پیمایش به سوی سنّت فلسفهی تحلیلی تمایل دارد و سنتهای دیگر، ازجمله سنت قارهای یا سنتهای غیرغربی، را لحاظ نکرده است.
🔅 جامعهی آماری شرکتکننده در پیمایشِ دیوید بورژِی و دِیوید چالمِرز محدود است به فیلسوفانی که یا انگلیسیزباناند یا به زبان انگلیسی مقالات فلسفی منتشر کردهاند.
🔅 جامعهی آماری فیلسوفان محدود است به فیلسوفان امریکایی، اروپایی، و آسیا/استرالیایی.
🔅 زمینههای دینی بیشتر شرکتکنندگان در پیمایش، به واسطهی محل زندگی و خاستگاههای فرهنگی، ادیان سامی است: یهودیّت، مسیحیّت، اسلام.
🔅 جامعهی آماری پیمایش هِلِن دِ کروز با جامعهی آماری پیمایشِ دیوید بورژِی و دِیوید چالمِرز تطبیق کامل ندارد و نتایج این دو پیمایش را نمیتوان با هم سنجید.
🔻 به فهرست بالا میتوان محدودیتهای دیگری را نیز افزود که برای هر محقق دقیق و ریزبینی محل تأمل خواهند بود. اما با وجود همهی این محدودیتهای روشی و پیمایشی، نتایج این سه پیمایش (پیمایش یکم و دوم دیوید بورژِی و دِیوید چالمِرز، و پیمایش هِلِن دِ کروز) میتوانند نشانگر روندی جدی در میان نخبگان فلسفی جامعهی جهانی باشد:
بازنگری در عقاید دینی پیشین، تمایل به خداناباوری، و پذیرش خداناباوری بهمثابهی رأیی معقول و مقبول در میان فیلسوفان و حتی فیلسوفانِ دین.
📗 منابع این یادداشت با پیوندهایی در نوشتهها ارائه شدهاند.
#فلسفه #فلسفهی_دین #روز_جهانی_فلسفه #خداباوری #خداناباوری #پیمایش #Philosophy #Philosophy_of_Religion #World_Philosophy_Day #Theism #Atheism #PhilPapers #Survey 🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes